________________
૨૩૧
નથી. તેથી સત્ય જ્ઞાનને રસ્તા પ્રમાણુશાસ્ત્રની આંટીઘૂંટીમાંથી પ્રાપ્ત નથી થવાના, પણ આપણા દરરાજના આચારાને સુધારવાથી અને શુદ્ધ કરવાથી થવાને છે.
છેલ્લું દર્શોન વેદાંતવિચારસરણી છે. વેદાંત શબ્દના અ વેદના અંત એવા થાય છે અને વેદને અત એટલે ઉપનિષદનુ તત્ત્વજ્ઞાન એવા કરવામાં આવે છે. વેદાંતે ઉપનિષદના જુદા જુદા વિચારપ્રવાહને સંચેાજિત કરી, વિચારના સ્વરૂપને દરરેજનુ વ્યવ હારૂ સ્વરૂપ આપી તેને લેાકેાપભાગ્ય શૈલીમાં વેદાંતવિચારસરણીમાં રજૂ કર્યાં છે. એ વેદાન્તવિચારસરણી છેવટના સત્યને બ્રહ્મ નામે તથા બ્રહ્મના આવિષ્કારને આત્મા નામે ઉદ્દેશે છે. કાઇ પણ હિન્દી તત્ત્વચિન્તનની પ્રથા કરતાં વધારે પ્રમાણમાં સ્વીકારાયેલી આ વેદાંતવિચારસરણી બાદરાયણના બ્રહ્મસૂત્રમાં વ્યવસ્થિત સ્વરૂપમાં આવિષ્કાર પામી છે અને ત્યાર પછી એક હજાર વર્ષે ગૌડપાદે એ સૂત્રેા પર પેાતાની ટીકા લખી છે. ત્યાર પછી એ સૂત્રની પરભાષામાં શંકરે વેદાંતવિચારસરણી દ્વારા તેને વ્યવસ્થિત વિચારસરણી તરીકે રજૂ કરી છે. એવી વેદાંતવિચારસરણીને પ્રણેતા હિન્દી ચિંતકામાં સૌથી મહાન એવા શંકર છે. પેાતાના બત્રીસ વર્ષના ટૂંકા જીવનમાં એણે અજોડ એવી સાધુતા, ડહાપણુ, વિદ્વતા તથા લોકપ્રિયતા સોંપાદન કર્યું!. મલબારના નબુદરી બ્રાહ્મણામાં જન્મ પામી એ ઊગતી જુવાનીમાં જ સન્યાસી બન્યું. એને લાગ્યું કે સૌથી ઉદાત્ત એવી ધર્મભાવના તથા સૌથી ઊંડું એવું તત્ત્વચિન્તન ઉપનિદે રજૂ કર્યું છે. એણે લેાકેાની ધણા દેવ-દેવીએની પૂજાને નિંદી કાઢી તથા સાંખ્યના નાસ્તિકવાદને વખાડી કાઢયો. એણે બુદ્ધના અજ્ઞેયવાદ સામે જેહાદ જગાવી. એણે બનારસની વિદ્યાપીઠમાં દક્ષિણ અને ઉત્તરમાંથી આવેલાં બધા વિદ્વાનને મહાત કર્યાં તથા વિદ્યાર્થીઓની ટૂકડી તૈયાર કરી હિન્દના એકે એક ખૂણામાં વેદાંતવાદના વિજયેા કરવા રવાના કરી. તે પોતે પણ મહા પંડિતેને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
