________________
૨૧૧
કાઢો અને તે મહાયાન કહેવાય. મહયાને બુદ્ધિને ભગવાન બનાવ્યો અને તેની આસપાસ સંતે અને દેવદૂતના તરંગો ઊભા કર્યા. પતંજલીન ગદર્શનને સ્વીકાર કર્યો તથા સંસ્કૃત ભાષામાં નવું ધર્મશાસ્ત્ર રચ્યું અને શાક્ય મુનિએ પ્રબોધેલા સખ્ત નિરાશાવાદને હળવો બનાવ્યો. એ ધર્મશાસ્ત્રમાં એક સ્વર્ગની કલ્પના કરવામાં આવી હતી કે જેમાં ઘણા બુદ્દો રહેતા હતા. એ બુદ્દોમાંથી શાક મુનિ એક ભગવાનનો અવતાર હતા. આ નવા ધર્મશાસ્ત્ર પ્રમાણે તેમાંથી સૌથી મહાન એવા બધીસોને ગણવામાં આવ્યા. એ બોધીસો નિર્વાણને લાયક છતાં લોકોનું કલ્યાણ કરવા માટે પિતાની ઈચ્છા પ્રમાણે જન્મ લેતા હતા. એ રીતે બુદ્ધ ધર્મમાં અનેક વહેમો પેસતા જતા હતા અને બુદ્ધિધર્મમાં શક્તિપૂજાની ઉરોજના દેખાતી હતી. ધીમે ધીમે બ્રાહ્મણે પોતાની અસર જમાવતા જતા હતા તથા હિંદુ વિચારમાં વેદનું પ્રમાણ લઈને શંકર નામના એક બ્રાહ્મણ તત્વચિંતકે બુદ્ધિધર્મને નાશ કરવા માંડ્યો. પતન પામતા બુદ્ધધર્મમાંથી લોકોએ શંકરના હિંદુધર્મને સ્વીકાર કરવા માંડ્યો. તથા બ્રાહ્મણ ધર્મે બુદ્ધધર્મને આલિંગન આપીને તેનો નાશ કરવા માંડી. બ્રાહ્મણ ધર્મે એક સૌથી સહેલી યુક્તિ વાપરી. બુદ્ધને વિષ્ણુના અવતાર તરીકે અને ભગવાન તરીકે સ્વીકારી લીધો. તથા યજ્ઞમાં પ્રાણીઓના બલિદાન ન આપવાં જોઈએ તે વાત સ્વીકારીને બુદ્ધધર્મને પિતાના પક્ષમાં અપનાવી લીધે. એ રીતે વિસ્તાર પામતે હિંદુધર્મ મુખ્ય ચાર બાબતે સ્વીકારતો હતો. એક વર્ણશ્રમ વિભાગ, બ્રાહ્મણની સરદારી, ગાયની પવિત્રતા અને કર્મના કાયદાનો સ્વીકાર.
એ રીતે હિન્દુધર્મના ભગવાન પણ નક્કી થયા હતા. એક “બ્રહ્મા હતો જેને ચાર મેઢાં હતાં. કાર્તિકેયને છ મોઢાં હતાં. શિવને ત્રણ આંખો હતી. ઇન્દ્રને હજાર આંખો હતી. લગભગ બધા દેવદેવીઓને ચાર હાથ હતા. અને સૌને ઉપરી બ્રહ્મા હતો. એ બ્રહ્મા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
