________________
૨૧૪
ગાય છે. તેનું છાણુ તથા મૂત્ર પણ પવિત્ર મનાય છે. જ્યારે વિધવાઓને જીવતી સળગાવી દેવામાં આવતી હતી ત્યારે બ્રાહ્મણે ગાયનું માંસ ખાવાની અને જીવજંતુઓને મારવાની ના પાડતા હતા. ખ્રિસ્તી ધર્મોમાં પણ એવી પશુપૂજા હાવાનું જણાય છે. એડનમાં સાપની પૂજા હતી. એલ્ડ ટેસ્ટામેટમાં સેાનેરી આખલાની પૂજા હતી. દુનિયાને કાઈ પણ ધર્મ પશુપૂજા વિનાના
નથી રહ્યો.
સૌનું મૂળ એ છે કે બુદ્ધિની સૂક્ષ્મતા વિનાનું મધુ અપરોક્ષ અથવા વ્યક્તિવિશેષ સ્વરૂપે! ગ્રહણ કરી શકતું નથી. વળ બુદ્ધિની દૃષ્ટિએ જ ભાવનાએને! ખ્યાલ આવી શકતે નથી તેથી તેને શક્તિનાં સ્વરૂપે। અને નિયમેાનાં સ્થૂલ સ્વરૂપ કે મૂર્તિએ ધડવી પડે છે. એ રીતે જોઈએ તે! એકએક દેવ દેવી એ કાઈ એક સ્વરૂપલક્ષણ કે ગુણલક્ષણ બની રહે છે. છેવટે એ બધાં દેવ દેવીએ એક બીજાનાં ગુણ ધર્મો બની છેવટના એક મહાન ભગવાનમાં અવા જગતપતામાં વિરામ પામે છે. એવી રીતે એક ભગવાનમાં માનતું મનુષ્ય નાનાં સેટાં દેવ દેવીઓને તે એક ભગવાનનું સ્વરૂપ માને છે.
વિજ્ઞાન
એકેએક જમાનામાં વૈજ્ઞાનિક વિચારસરણીની પહેલાં ધાર્મિક વિચારણા હેાય છે. જ્ઞાનને અધે! ઇજારે ધર્મગુરુના હાથમાં હાય છે તથા જુદાં જુદાં શાસ્ત્ર કે િજ્ઞાનધર્મશાસ્ત્રમાં શમાઈ જતાં ધર્મશાસ્ત્રનાં નાનકડાં પ્રકરણ જેવાંજ હોય છે. હિંદની વિદ્યા કલાની શરૂઆત પણ એ રીતે થઇ હતી. ધર્મગુરુએ! પાસેથી વૈજ્ઞાનિક વિચારણાના ઇજારા છૂટી જતા હતા તથા ધીમે ધીમે જુદા જુદા ચિંતા અને વિચાર! કાઈ ને કાઈ વિષયમાં શોધખેાળ કરતા હતા. ધાર્મિક વિચારસરણી એકેએક ગૃહ અને નક્ષત્રને દેવ દેવી માની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
