________________
૨૦૧
હિન્દમાં તે સમયની સરકારે પહેલવહેલું ચલણી નાણું કાયદેસર કર્યું. શેરશાહના સમયમાં હિંદમાં તાંબાના, રૂપાના અને સેનાના સિક્કા ચાલતા હતા. અકબર અને જહાંગીરના સમયમાં હિન્દનુ ચલણી નાણું આજના કાઈ પણ યુરેપિયન ચલણી નાણાં કરતાં આકારની સુંદરતામાં અને ધાતુની શુદ્ધિમાં ચઢિયાતુ હતુ. હિન્દના મધ્યકાળમાં ધાર્મિક વહેમેાએ વેપાર ઉદ્યોગને રૂ ંધવા માંડયો. નાણાને ઉત્પાદનને માટે રોકવાને બન્ને હીરા મેતી ખરીદવામાં વાપરવામાં આવ્યું કે જમીનમાં દાટી રખાયું. હિંદુની ધનદોલતને ઉપયેાગ ઉત્પાદનમાં નહિ થવાને લીધે યુરેપના દેશમાં આવી તેવી ઔદ્યોગિક ક્રાંતી એશિયા પર ન આવી.
સમાજના
હિંદની આવી પરિસ્થિતિમાં મુસલમાન રાજાએ વિજેતાની લઘુમતિમાં હાવાથી મુખ્યત્વે કરીને પેાતાની તરવારા ઉપર જ આધાર રાખતા હતા. એ સૌમાં અકબર એક અપવાદરૂપ હતા. એ વિજેતાએ માટે એમની ઇચ્છા એજ કાયદા હતા. કાઈ એક કાયદે આખા હિંદને લાગુ પડતા નહાતા. લેાકેાના આ ખાનગી વ્યવહા રેસમાં કાયદાને બદલે ધશાસ્ત્ર ઉપયેાગમાં આવતાં હતાં. હિંદુઓના ધર્મશાસ્ત્રા બ્રાહ્મણોએ લખ્યાં હતાં. એવાં ધર્મશાસ્ત્રામાં સૌથી જાનુ એવું શાસ્ત્ર મનુસ્મૃતિ છે. માનવસમાજના સર્જનની દંતકથામાં મનુને આદિ પુરુષ તરીકે લેખવામાં આવે છે. એણે લખેલા આચારધર્મી હિંદુએએ સ્વીકારેલા છે. એવાં ધર્મશાસ્ત્રનાં ધારાધેારણા વૈદિક સમયથી યેાજનાબદ્ધ રીતે હિંદના સમાજજીવન પર ગેાઠવવામાં આવ્યાં છે. પલટા ખાતી રાજસત્તાએ નીચે એ ધર્મોનાં ધારાધેારણા વધારે સજ્જડ રીતે જળવાઈ રહ્યાં છે. હિંદમાં મુસલમાતેના આવ્યા પછી વર્ણાશ્રમ ધર્મે હિંદુઓને મુસ્લીમે। સાથે લેાહીની એતાથી ભળી જતાં અટકાવ્યાં છે. વૈદિક સમયમાં વણું અથવા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
