________________
૧૪૪
અનુમતિથી પણ થતા. પણ અનુમતિવાળાં લમ બહુ આખવાળાં ગણાતાં નહિ. જે લગ્નમાં સ્ત્રીની વધારે કિમ્મત ઊપજતી તે લગ્ન વધારે માનવાળાં ગણાતાં. તથા જે લગ્નમાં સ્ત્રીનું હરણ કરવામાં આવતું તે લમને પણ માનવાળું ગણવામાં આવતું. એક પુરુષ એકથી વધારે સ્ત્રી સાથે લગ્ન કરી શકતા. શ્રીમતોની શ્રીમંતાઈ તેમના અંતઃપુરમાંની સ્ત્રીઓની સંખ્યાંથી અંકાતી. કાઈ કાઈ ઠેકાણે એક સ્ત્રી એકથી વધારે પુરુષ સાથે પણ લગ્ન કરી શકતી. એક સાથે પાંચ ભાઇએ સાથે લગ્ન કરનાર દ્રૌપદી તે સમયની એવી પ્રથાની સાક્ષી પૂરે છે. એ રીતે એકથી વધારે પુરુષ સાથે પરણનાર સ્ત્રી જુદાજુદા પુરુષ! સાથે નહિ પણ સગાભાઈ એ સાથે જ પરણતી. સીàાનમાં એ પ્રથા ૧૮૫૯ની સાલ સુધી મેાજીદ હતી. અને ટિમેટના ગામેામાં આજે પણ એ પ્રથા ચાલુ છે. અનાર્ડને ગુલામેા બનાવ્યા પછી આ લેાકેા ધરને વિશાળ અને વ્યવસ્થિત બનાવવા માટે એકથી વધારે સ્ત્રીઓ સાથે લગ્ન કરતા તથા સ્ત્રીએ!. તથા બાળકાના સ્વામી ક!ઈ પણ સમયે પેાતાની ઇતરાજી થતાં કે જરૂર પડતાં સ્ત્રીઓને કાઢી મૂકી શકતા જુગટામાં હારી શકતા અથવા વેચી શકતા. અને આમ છતાં પણ વૈદિક કાળમાં ત્યાર પછીના કાળ કરતાં સ્ત્રીએ વધારે સ્વતંત્ર હતી. સ્ત્રીઓ મિજબાનીમાં ખુલ્લી રીતે ભાગ લઈ શકતી, નાચમાં જઈ શકતી, તથા ધાર્મિક યજ્ઞોમાં પુરુષ! સાથે બેસી શકતી. સ્ત્રીએ અભ્યાસ પણ કરી શકતી હતી અને ગાર્ગીની જેમ તાત્વિક વાદ વિવાદો યેાજી શકતી. પેાતાના એક ધણી મરી ગયા પછી છૂટથી કરીવાર પરણી શકતી હતી. પણ પછી ક્ષત્રિયેાના આધિપત્યવાળા જમાનામાં સ્ત્રીનું સ્વાતંત્ર્ય એછું થતું ગયું. સ્ત્રીએ ભણવાની જરૂર નથી એમ મનાતું જતું હતું તથા વેદના મન્ત્ર સ્ત્રીએ સાંભળે તે! વેદ અભડાઈ જતા હતા. સ્ત્રીનાં પુનર્લગ્ન એછાં થઈ ગયાં હતાં. પડદાની શરૂઆત થતી હતી. મિલ્કત બનેલી સ્ત્રીને સતી બનાવી માલિકા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
