________________
૧૭૭
રજૂ કરેલા માનવિજ્ઞાનના ખ્યાલ :સાથે એણે ઉપદેશેલા પુનર્જન્મના ઉપદેશા વ્યાધાતાત્મક છે. કદાચ એનું કારણ એ પણ હોય કે તે સમયના હિંદુ સમાજમાં પુનર્જન્મની માન્યતા ખૂબ વિસ્તાર પામી હતી તથા આજે પણ તેને સવાલ વિના સ્વીકારી લેવામાં આવી છે. આ પુનર્જન્મને! ખ્યાલ મુદ્દે પેાતાના શ્વાસ સાથે શંકા ધર્યાં વિના પચાવી લીધા છે. મુદ્દે પેાતાની વિચારણામાં પુનર્જન્મને તથા કર્મના કાયદાને આંખા મીંચી અપનાવી લીધાં છે તથા ત્યાર પછી પેાતાની સદાચારની વિચારસરણીના બધા ઉપયેગ જન્મમાંથી બચવા માટે તથા નિર્વાણ પામવા માટે કર્મના કાયદામાંથી ઊગરી જવાના સાધન તરીકે વાપરવામાં કર્યો છે.
પણ નિર્વાણ શું છે એ સવાલ જવાબ માગી લે છે. નિર્વાણને ખ્યાલ રજૂ કરનાર મુદ્દે પણ તેને સ્પષ્ટ અર્થ નથી કર્યાં. ખુદ્દ પછીના એના અનુયાયીએએ નિર્વાણુના અનુકૂળ અર્થાં કર્યાં છે. સંસ્કૃતમાં એ શબ્દના અબુઝાઈ જવું એવા થાય છે. બૌધ્ધ ધર્મ શાસ્ત્ર એના અર્થી સ્વાર્થી ઇચ્છાઓના સંપૂર્ણ શમન સાથે સંપૂર્ણ સુખ મેળવવું, પુનર્જન્મમાંથી મુક્તિ પામવી, વ્યક્તિગત ભાનને નાશ કરવેશ તથા ભગવાન સાથે ભક્તિ કે સુમેળ સાધવા અને મરણ પછી સ્વર્ગનું સુખ પ્રાપ્ત કરવું એવા કરે છે,
અંતમાં બુદ્ધની વિચારસરણીએ ધર્મગુરુઓના ધૃતી ગાં વિનાને એક માટે સાધુઓને સધ ઊભા કર્યાં છે. એ સાધુઓએ ધીમે ધીમે બુદ્ધની વિચારસરણીમાં તથા આચાર્દનમાં સડે શરૂ કર્યો છે. આ ભિખ્ખુંએક અથવા બુદ્ધ ધર્મના સાધુએ શરૂઆતથી આજ સુધી ખૂબ સાદાઈ અને સરલતાથી જીવતા આવ્યા છે. અને છતાં પણ ધર્મના બંધારણ પ્રમાણે જકડાઈ જતી વિચારસરણીમાં લાગુ પડે એવા સડે! આજે બુદ્ધ ધર્મને લાગુ પડયો છે. આજે બુદ્ઘના અનુયાયીએએ બુદ્ધની વિચારસરણીને અનેક વહેમે થી અથવા દૈવી માન્યતાએથી બગાડી નાખી છે. જગતના ધર્મોને માનવતાની એક નવીજ દિશા બતાવી માનવ સમાજને પ્રેમને નવા આદેશ આપી ખુદ્દ એંશી વર્ષની ઉમ્મરે ઈ. સ. પૂ. ૪૮૩ માં મરણ પામ્યા,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
