________________
રાજાને લશ્કરી હીલચાલથી માહીતગાર રાખવાનું હતું. એવા મંત્રીઓ પિતાપિતાના ઈલાકાના ક્ષત્રપોને નહિ પણ પર્શિયાના મહારાજાને સીધા જવાબદાર હતા. એ બધા ઉપરાંત પશિયાના મહારાજા પાસે એક છૂપું પોલીસ મંડળ પણ હતું. એ મંડળ રાજનાં આંખ કાન તરીકે ઓળખાતું હતું. એ મંડળના હોદ્દેદારે કોઈ પણ સમયે કોઈ પણ ઈલાકાના સરકારી વહીવટે તપાસી શકતા હતા અને રાજાના ખાનગી હુકમથી કોઈ પણ જાતનું કામ ચલાવ્યા વગર ક્ષત્રપોને ગાદી પરથી ઉઠાડી મૂકતા કે તેમનું ખૂન કરાવી શકતા. એવા પશિના સરકારી તંત્રને છેલ્લે વિભાગ સરકારી કારકૂન હતો. સંખ્યાબંધ કારકૂને સરકારી વહીવટનાં કામકાજ કરતા હતા. એવી જાતના રાજતંત્રવાળું પશિયાન સામ્રાજ્ય રેમન સામ્રાજ્ય પહેલાના સામ્રાજ્યમાં સામ્રાજ્યશાહીના સફળ પ્રાગવાળું મનાતું હતું. એકેએક પરાધીન મુલકની પ્રજાઓને તેમની ભાષાઓ, રીતરીવાજો, નીતિનાં ધોરણે, ધર્મો, ચલણના સિક્કાઓ તથા રાજવંશે જાળવી રાખવા દેવામાં આવતા હતા. પિતાને ઘરને વધારે જુલ્મી રાજ્યકર્તાઓના શાસન નીચે પસાર થયેલી બેબીલેનિયા, પેલેસ્ટાઈન અને ફીનીશિયાની પ્રજાઓ પિતાની જાતને વધારે સુરક્ષિત અને સંતુષ્ટ માનતી હતી.
કલા વિજ્ઞાન બીજી વસ્તુઓની જેમ પર્શિયાન લોકે બેબીલોનથી વિજ્ઞાનને લાવ્યા હતા. એ વિજ્ઞાનની શરૂઆત વૈદક શાસ્ત્રથી થઈ હતી. વૈદક શાસ્ત્ર ધર્મગુરુઓના હાથમાં હતું. વૈદક ધર્મગુરુઓ જુદી જુદી જાતના એક લાખ રોગોને ગણવતા હતા. અને એ રોગના ઉપાય તરીકે આરેગ્ય વિજ્ઞાન સાથે જાદુને મેળવતા હતા. ઘણવાર એ લેકે દવાઓને બદલે મંત્ર જત્રને ઉપચાર કરતા હતા. ઘણે વખત જતાં વૈદક શાસ્ત્રને વિકાસ થયો અને વૈદે તથા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
