________________
૫૯
શાહુકારે। હતા, અને ધીરધાર કરતા કાયદાનું મુખ્ય લક્ષણ અંગત મિલક્તનું રક્ષણ કરવાનું હતું. એખીલેનિયાના કાયદા ખેલતા હતા કે કાઈ પણ માણસ જે પાતે વ્યાજે લીધેલી રકમ પાછી વાળી શકે તેમ નહેાય તેને દેવું કરવાના અધિકાર નથી. શાહુકાર પેાતાની બાકી રકમ પેટે દેવાદાર પાસેથી દેવાદારના ગુલામ કે એના દીકરાને ઉપાડી જતા.
મુખ્યત્વે કરીને એખીલેાનની સંસ્કૃતિ વહેપારી સંસ્કૃતિ હતી. એ. સંસ્કૃતિનાં જડી આવેલાં ઘણા ખરાં સ્મારકે! વહેપારની વાત કરે છે. એના સાહિત્યમાં એ ઉઘોગી જીવનની શ્રીમ'તાઈની વાતે ખૂબ ભરેલી. છે. અને તે છતાં પણ એ વહેપારી શાષણ અને દુ:ખી ગુલામેાને પક્ષ લેનારા તે સમયે પણ હતા. એબીલેાનની સંસ્કૃતિના ઘણાખરાં ખતે ગુલામેાની લેવડદેવડનાં લખાએલાં છે. એ ગુલામેાની કિંમત ખૂબ જૂજ જેવી હતી અને સ્ત્રીની કિંમત પુરુષ કરતાં એછી. હતી. દરેક જાતની અંગત સેવાચાકરીએ અને શારીરિક શ્રમ ગુલામે કરતા હતા. ગુલામ સ્ત્રીએ સંપૂર્ણ રીતે એને ખરીદનારા માલિકેની ધ્યા પર જીવતી હતી, એ માલિકા સ્રોએના ગમે તેવા ઉપયોગ કરી શક્યા. માલિકા પેાતાની પરણેલી સ્ત્રીએ ઉપરાંત એ ગુલામ સ્ત્રીથી પ્રોત્પત્તિ કરતા. એ રીતે માલિકેાના ધરા બાળકેાથી ઉભરાઈ જતાં. ગુલામ અને ગુલામીની બધી વસ્તુએ માલિકની ગણાતી. ગુલામને જામીનમાં મૂકાતા કે વેચી પણ શકાતા. અથવા જો ગુલામને માલિક એમ ધારે કે ગુલામ હવે મજૂરી માટે લાયક નથી તેા માલિક તેને મારી નાંખી શકતા. જે કાઈ પણ ગુલામ નાસી જાય તે કાયદાની દૃષ્ટિએ કાઈ પણ તેને આશ્રય આપી શકતું નહિ. પણ એના પકડનારને ઈનામ આપવામાં આવતું. કાઈ પણ ખેડૂત કે ગુલામને કાઈ પણ વખત સરકાર કાયદેસર રીતે જાહેર કામેામાં મજૂરી કરવા કાઈ પણ જાતનું વળતર આપ્યા વગર ખેલાવી શકતી. તથા તેમને લશ્કરમાં જોડી શકતી. ગુલામ પરણી શકતા પણ એના
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
