________________
૬૦
આળકા માલિકનાં ગણાતાં. ગુલામની અપવાદરૂપ સેવાના બદલામાં અથવા અપવાદરૂપે વફાદારીના બદલામાં કાઈ પણ માલિક ગુલામને -ગુલામીમાંથી મુક્ત કરી શકતા પણ ખેખીલેનના ઇતિહાસમાં એવી મૂક્તિ થાડા ગણ્યાગાંઠવા ગુલામેાને જ મળી છે. ગુલામે ગુલામી કરવામાં અને બચ્ચાંએ જન્માવવામાં આનંદ માતતા હતા. એ રીતે પુલામેના વર્ગ રાજ ને રાજ વધતા જતા હતા. એખીલેાનના રાજકારણમાં એ વધતે! જતા ગુલામ વર્ગ એક દિવસે માલિક સામે ઊડવાનેા હતેા.
કાયદા
એખીલે!નની વહેપારી સંસ્કૃતિ જેવી સસ્કૃતિવાળેા કાઈ પણ સમાજ પ્રજાસત્તાકવાદ સ્વપ્ને પણ પામી શકે નહિ. એ સંસ્કૃતિનું આકણુ વહેપારી ધનથી ખાસ હુક ધરાવતા તાકારા અને માલિકાથી પોષાયલી એવી રાજાશાહીનું નિર્માણ કરે છે. એવી રાજાશાહી પેાતાની અદાલતા ને કાયદા દ્વારા ખૂબ મેટા પાયા પર ચાલતી વ્યવસ્થિત હિ ંસાને કાયદેસર બનાવે છે. વખત જતાં એ રાજશાહી અને વહેપારી જમાતના હિતેા જુદાં પડે છે, રાજા અને શ્રમજીવી લેાકસમાજની વચ્ચે એ લેકે ઊભા રહેતા હાથ છે. એ રીતે રાજાના નિરંકુશ શાસનથી શરૂ થયેલી ખેખીલેાનની સંસ્કૃતિમાં ધીમે ધીમે અમીર ઉમરાવે, ઠકારે, વહેપારીએ અને ધર્મગુરુઓની લાગવગ વધતી ગઈ. રાજા પેાતાના સલાહકાર તરીકે એ માલિક વર્ગોમાંથી માણસ પસંદ કરતે. રાજાના એ સલાહકારોને પણ સલાહ આપવા માલિક વર્ગમાંથી જ આજની મ્યુનીસીપાલીટી જેવી સભાએ! નીમાતી. એવી શરૂઆત હેમુરાખીથી થઈ ચૂકી હતી. અને પંદર સૈકાઓ સુધી કાયદેસર ચાલી આવી હતી. એલેનના કાયદાઓની શરૂઆતમાં કાયદાએ એમ ખેલતા હતા કે સેતાન ગણાતે! પુરુષ અથવા ખેવક! મનાતી સ્ત્રીને યુક્રેટીસ નદીમાં નાંખી દેવામાં આવે અને તેમાં નાંખી દીધા પછી જે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
