________________
૪૮
આછાં થયાં નથી. આજે સ્થિર ઊભેલાં અને જડ જેવાં જણાતા એ ચિત્રામાં ઊતારવામાં આવેલું હાસ્ય અને મનના જુદા જુદા ભાવે પાંચ હજાર વર્ષે પણ જેવાં તે તેવાં મેાબૂદ છે. પણ ધીમે ધીમે કળાની અંદર ધર્મની વિરૂપતા પેસતી ગઈ લાગે છે. હંમેશા આગળ વધવાને બદલે ને વહેતી રહેવાને બદલે કળા રૂઢિગ્રસ્ત અને ગૂંગળાતી બની ગઈ હતી. તે છતાં પણ ઈજીપ્તનું શિલ્પ અને કળા જીિપ્તની કળાના મુખ્ય અંગે છે. દુનિયાના ઇતિહાસમાં કાઈ પણુ પ્રજાએ પેાતાની દિવાલે! ઉપર આટલી સરસ રીતે પેાતાને ઇતિહાસ ચીતર્યાં નથી. શરૂઆતમાં કંટાળા ઉપજાવે એવા સામ્યથી થતા માપ અને ‘પરસ્પેકટીવ’ની ગેરહાજરીથી આપણા કળાકારને કદાચ આધાત થાય અને આપણા ચિત્રકારાને ઇજીપ્તના ચિત્રાની ખૂબ માટી આંખે, ખૂબ આગળ આવેલા ચહેરાએ તથા સ્તન જોઈ ને અને નાક, હડપચી તથા પગ ખૂબ સકાચ પામતા જોઈને કંટાળા ઊપજે પણ એ તા ઇજીપ્તની શરૂઆતની કળા હતી. આગળ જતાં ઋજીપ્તની ચિત્રકળાને વિકાસ આપણે જોઈ શકીએ છીએ. આપણે મહાસાગરના એસરતા પાણીમાં કૂચ કરતા વહાણા દેખીએ છીએ. વહાણાને ચલાવતા ગુલામે। દેખીએ છીએ. ચળકી રહેલા રાજાઓ અને લેકાથી આવકાર પામેલા વહાણાને બંદર પર લંગરતા દેખીએ છીએ. અને વેઠ કરતાં ગુલામેને નમી ગયેલી ક્રડા પર ખેાજો લઈ માલ ઊતારતા જોઈ એ છીએ. એ રીતે ઇજીપ્તે પેાતાના ધર્મના અને રાજાઓને ઇતિહાસ પણ પત્થર પર લખી રાખ્યું છે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
