________________
૨૭૧
સંયુકત વ્યંજનને અન્ત આવે તે ગુણ થાય છે. * ધાતુને પણ આ નિયમ લાગુ પડે છે.
| ઋ – મર્યાત્
મા – અતુ જે ધાતુઓને સંપ્રસારણને નિયમ લાગતો હોય, તે સંપ્રસારણ
લે છે. રાતના સ્વરને બદલે રૂ લાગે છે. ૪૦૦ ધાતુને ઉપન્ય અનુનાસિક ઊડી જાય છે. આમાં નીચેના ધાતુઓ મુખ્ય છે. પણ, મદ્, ર, વક, પ્રથ, મળ્યું,
જૂ, ચન્દ્ર, રૂપ, વધુ, મ, વંશ, ઐશું, વ્રણ, રાણ
અને રસ્ત ૪૦૧ રા, ધા અને તેના જેવાં રૂપ લેનાર ધાતુઓ મા, ચા, જો,
પા પીવું, ફા ત્યજવું” અને સોના અન્તિમ સ્વરને થાય છે. અન્તિમ માની પૂર્વે જે સંયુક્ત વ્યંજન હોય, તો તે વિકલ્પ 9 થાય છે. જેમકે ઘા પેથાત્ gવેચત; પણ સ્ટૅનું પ્રથમ સત્ર થયું. આ કાના માની પહેલાં સંયુકત વ્યંજન છે, માટે વિકલ્પ
થાત અથવા સ્ત્રાવ એમ રૂપ થશે. પા પીવું હોય, ત્યારે જ વેચાત્ થાય; નહિ તે 1 રક્ષણ કરવું હોય ત્યારે પાયાત થાય.
આત્મપદ ૪૦૨ સે ધાતુઓ પછી પ્રત્યયોને ૬ જોડવામાં આવે છે, અને વેર
ધાતુઓ પછી વિકલ્પ આવે છે. – જેને છેડે છે એવા ધાતુઓની પહેલાં સંયુકત વ્યંજન આવેલો હોય તો તે, કૃ ધાતુ
અને દીર્ધ રત્ર અને હોય તેવા ધાતુઓને ૬ વિકલ્પ લાગે છે. ૪૦૩ આત્મપદના ધાતુઓ વિકારી હોય છે, તેથી તેમની પહેલાં
ગુણ થાય છે; પણ જે વચ્ચે પ્રત્યય પહેલાં શું ન મૂકી હોય, તે અન્તિમ ગંદમાં કઈ પણ ફેરફાર થતો નથી, અને બને ? અગર તે જ થાય છે; પણ જે તેની પહેલાં એકસ્થાનીય હોય છે.
