________________
૩૩૯
અને જોડા, વૃક્ષદષમ ઝાડ અને પથરા. ( દૃન્દાજુદ્દષાન્તાત્યમોરારે ૫–૪–૧૦૬)
૧૪ દ્વન્દ સમાસમાં જુદા જુદા અવયવોને ગમે તેવી રીતે મૂકવાના
નથી, પણ અમુક ક્રમમાં તે મૂકવા જોઈએ; તેને માટે નીચેના નિયમ નક્કી કરવામાં આવેલા છે.
(૪) ૬ અગર ૩ સ્વરાન્ત શબ્દને પ્રથમ મૂકો. જે આવા
શબ્દો એક કરતાં વધારે હોય, તે તેમાંના એકને પ્રથમ મૂકવો જ, બાકીનાને લેખકની ઈચ્છાનુસાર મૂકવા. શનિશ્વ મીમહ્ય રાત્તિનૌ (મમરાન ખોટું છે.) पृथिव्यब्वायुतेजःआकाशानि असर पृथिवीवाय्वप्तेजः મારાનિ અગર પૃથિવીવાયુનોડવાઇરાનિ એમ ગમે તે ક્રમે આવી શકે; પણ ટુ અગર ૩ સ્વરાન્તવાળો શબ્દ પ્રથમ આવવો જ જોઈએ. (પા. ૨-૨-૩૨ fઘ.)
(૩) સ્વરાદિ પણ સ્વરાન્ત શબ્દોને બીજા બધા કરતાં
પ્રથમ મૂકવા જોઈએ. અાથ વીવશ્વ અશ્વવસ્ટીવ -. અહીં સ્ત્રીવવું પહેલાં ન મૂકો. અમે પણ મેષજ્ઞ નહિ. (પા. ૨-૨-૩૩ ૩ ગાચિન્તમ)
(1) જે શબ્દમાં થોડા સ્વરો હોય તે પહેલાં મૂક્યો, અને વધારે
સ્વરવાળાને પછી મૂકે. આમાં વળી હસ્વ સ્વરવાળાને પ્રથમ સ્થાન આપવું. રિધના, (વનંબચોરી નહિ; કારણ કે ઘનંગચમાં વધારે સ્વરો છે, અને રિમાં થોડા છે.) તે જ પ્રમાણે રિનારી, ભૂતાન, સુપરણિતી. (પા. ૨-૨-૩૪ કપાતરમ સૃધ્યક્ષર પૂર્વમા કુરારી આમાં રામાં લઘુવર્ણ છે, માટે તે પદ પ્રથમ મૂકયું છે.)
