________________
૪૪૪
નાં ત્રદં વયતિ ગોપ ગોવાળ ગાયને વાડામાં દોરે છે. શું દોરે છે ? ગાય, માટે તે પ્રધાન કર્મ. ક્યાં દોરે છે? વાડામાં માટે તે ગાણ કર્મ. ગણિ કર્મનો અર્થ કોઈ પણ બીજી વિભક્તિમાં પ્રકટ કરી શકાય છે. અહીં પ્રધાન કર્મ જે છે માટે તે કર્મણિ પ્રયોગમાં કર્તા થશે. જો ગ્રનું નીયતે રોપાન ( વિશેષ દાખલાઓ માટે જુઓ પરિશિષ્ટ)
સાધિત રચના ( Causal Construction) ૨૪ જ્યારે કર્તા જાતે ક્રિયા ન કરતા હોય પણ બીજાની પાસે
કરાવતા હોય ત્યારે ક્રિયાપદ “પ્રેરક” ભેદમાં હોય છે, અને વાક્યની રચના પ્રેરક અગર સાધિત રચના કહેવાય છે. જાતિ કરે છે, પણ રતિ કરાવે છે. એ કારરિ પ્રેરક અગર સાધિત રૂ૫ છે.
જ્યારે મૂળ વાક્યને સાધિત રચનામાં લઈ જવું હોય ત્યારે ક્રિયાપદનું સાધિત રૂ૫ બનાવવું, મૂળ વાકયના કર્તાને ત્રીજી વિભક્તિમાં વાપરવો, અને મૂળના કર્મને એમને એમ રહેવા દેવું. તેણે સંસાર ત્યજ્યો. સઃ સંસારમત્યગતા તેને સંસારમાગત તેની પાસે સંસાર ત્યજાવ્યો. પણ જે ગતિ, બુદ્ધિ, પ્રત્યવસાન, અગર ભોજનના અર્થને ધાતુ વાક્યમાં હેય, તો મૂળ વાક્યને કર્તા સાધિત રચનામાં બીજી વિભક્તિમાં મુકાય છે. (ત્તિવૃદ્ધિપ્રત્યવાનાર્થ રાલ્ફર્મવાળામણ જ વળ) જેમકે મૂળ વાક્ય
સાધિત વાક્યો मम मित्रमुद्यानमगच्छत् मम मित्रमुद्यानमगमयत् काव्यस्यार्थ वेत्तीयम् इमां काव्यस्यार्थं वेदयति
