________________
૩૪૨
પ્રાતઃ (પા. ૨-૧-૩૪, દ્વિતીચકિતતીતપતિત गतात्यस्तप्राप्तापनः) કાર અને માપત્ર સાધારણ રીતે દિ. તમાં છેલ્લા આવે છે, પણ તે કવચિત પ્રથમ પણ આવી શકે.
प्राप्तसलिला प्राप्ता सलिलं, आपन्नसत्वः आपन्नसत्वं. (૩) રવા શબ્દની સાથે જ્યારે કર્મણિ ભૂતકૃદન્ત વપરાય,
ત્યારે હાની બીજી વિભક્તિ હોય છે. રામાણતા ટ્ટાઢ: “ખાટલામાં આરૂઢ. આ સમાસ નિન્દાવાચક છે. જે શિષ્ય જમીન ઉપર સૂઈ જવાને બદલે ખાટલામાં સૂએ છે, એવો એનો અર્થ છે. સંસ્કૃત ભાષામાં આ સમાસ નિન્દાના અર્થમાં છે, પણ તેને વિગ્રહ નિન્દાને અર્થ જણુવતો
નથી. (પા. ૨-૧-૨૬ રે ) (૩) તૃતીયા તત્પષ – પૂર્વપદ ઉત્તરપદ સાથે ત્રીજી વિભક્તિ
ના સંબંધથી જોડાયું હોય, ત્યારે આ સમાસ આવે છે. (૧) જ્યારે એક નામ બીજું નામ જે પ્રથમના કાર્ય અગર પરિણામ રૂ૫ છે તેની સાથે જોડાય છે, ત્યારે પ્રથમનું નામ ત્રીજી વિભક્તિને અર્થ જણાવે છે. असिना छेदः असिच्छेदः, कुठारेण आघातः कुठाराघातः (૨) અર્થ શબ્દ ત્રીજી વિભક્તિના અર્થમાં આવે છે. ધાન્ટેન કર્થ ધાર્થ (પા. ૨-૧-૩૦) તૃતીયા તર્જતાર્થેન ગુણવનેન (૩) ધાતુ સાધિત રૂપોની સાથે જ્યારે કાઈ પણ કર્યો કે કરણ અગર સાધનવાચક શબ્દો આવે, ત્યારે તૃતીયા તપુરુષમાં તે હોય છે. રસ્તામ્યાં कृतं हस्तकृतम्, ईश्वरनिर्मितम् ( ईश्वरेण निर्मितं ) चित्र
