________________
પ્રકરણ ૧૮ મું
અવ્યય (નિષાત) (Indeclinables)
૪૭૧ અવ્યયને માટે યાસ્કાચાર્ય નિપાત શબ્દ વાપરે છે. નામ, સર્વનામ, વિશેષણ, ક્રિયાપદ એ ‘ વ્યયી ’ પદ્મા છે; કારણ કે વચન, વિભક્તિ તથા લિંગ પ્રમાણે જ્યારે વાકયમાં વાપરીએ ત્યારે તેમના રૂપમાં ફેરફાર થાય છે, પણ જે પદેામાં એવી રીતના કાઈ પણ ફેરફાર વાકયમાં વાપરતી વખતે થાય નહિ, ત્યારે તે અવ્યય અગર નિપાત કહેવાય છે. મુખ્ય અવ્યયા નામયેાગી (ઉપસર્ગ), ઉભયાન્વયી, ક્રિયાવિશેષણ અને કેવળપ્રયાગી. ઉપસર્ગ (Prepositions)
ઉપસર્ગ ' ધાતુને અગર નામને લગાડવાથી તેના અર્થમાં ફેરફાર થાય છે. અહીંઆં કેટલાક થડા ઉપસર્ગો દૃષ્ટાન્ત તરીકે આપ્યા છે.
अति શસ્કૃતિ જાય છે, પણ સ્મૃતિસ્કૃતિ હ્રદ એળંગી જાય છે. સર્પતિ સંજે છે, પણ અતિસઽત્તિ ધન આપે છે.
अधि
રાઘ્ધતિ જાય છે, નિતિ મેળવે છે. વૃત્તિ જાય છે, થ્થતિ અભ્યાસ કરે છે. જોતિ કરે છે, अधिकत અધિકાર ભાગવે છે. ક્ષિવૃત્તિ કે કે છે. પિક્ષિવૃતિ તિરસ્કાર કરે છે, નિંદે છે.
1
અનુ – વૃત્તિ લે છે, અનુવૃત્તિ મહેરબાની કરે છે. રોતિ કરે છે, અનુરોતિ અનુકરણ કરે છે. રાઘ્ધતિ જાય છે, મનુવતિની પછવાડે જાય છે.
