________________
102
V. M. Kulkarni
gives it the pride of place and asserts that the othor two dhvanis are only its aspects, and that they are not really valuable in themselves but only in so far as they lead to rasadi-dhvani.
...तेन रस एव वस्तुत आत्मा, वस्त्वलङ्कारध्वनी तु सर्वथा रसं प्रति पर्यवस्येते इति वाच्यादुस्कृष्टौ तावित्यभिप्रायेण ध्वनिः काव्यस्यात्मेति सामान्येनोक्तम् ।
-Locana, p. 85 Avaadavardhana is perfectly aware of the fact that the hackneyed examples of secondary usage (laksanā, and gunavrtti) like 'gangāyām ghosak', 'agnir mānavakah', 'sinho batuh', although suggest particular purposes, their suggested sense is not so charming or beautiful.
व्यजकत्वं च यथोक्तचारुत्वहेतु व्यङग्यं विना न व्यवतिष्ठते। गुणवृत्तिस्तु वाच्यधर्माश्रयेणैव व्यङ्ग्यमात्राश्रयेण चाभेदोपचाररूपा संभवति, यथा-तीक्ष्णत्वादग्निर्माणवकः, आहलादकत्वाच्चन्द्र एवास्या मुखम् इत्यादौ ।...यापि लक्षणारूपा गुणवृत्तिः सापि...चारुरूपव्यङग्यप्रतीति विनापि संभवत्येव, यथा-मञ्चा: क्रोशन्तीत्यादौ विषये ।
-Dhvanyaloka, pp. 432-:33 Abhinavagupta expards and develops this idea in bis Locana. He insists that the perception of beauty is the salient or charactesistic feature of Kävya. He further adds that the perception of beauty must afford the reader aesthetic repose (visränti-sthāna).
When commenting on the word (dhvaneh svarupam) atiramantyam7 from Anandavardhana's Vịtti he rightly observes : "By this expression he points out the differer ce of dhvani from (and its superiority to) the bhakta (the secondary usage) : There is hardly any beauty in these exam. ples of secondary usage : "simho batuh (the boy is a lion), 'Gangayam ghoşah' (there is a settlement of cow herds on the river Gangā).” Why these and such other examples lack beauty and why they do not deserve the title kävya he explains in another passage8 : The Objector : Thus the sentence “the boy is lion" might constitute as
the soul in the form of suggestion is present in it. 7. [तस्य हि ध्वनेः स्वरूपम्...अतिरमणीयम् ] अतिरमणीयमिति भाक्ताद् ब्यतिरेकमाह । न हि 'सिंहो बटुः', 'गङ्गार्या घोषः' इत्यत्र रम्यता काचित् ।
Locana, p. 37 8. नन्वेवं 'सिंहो बटुः' इत्यत्रापि काव्यरूपता स्यात् ध्वननलक्षणस्यात्मनोऽत्रापि समनन्तरं
वक्ष्यमाणतया भावात् ननु घटेऽपि जीवव्यवहारः स्यात्, आत्मनो विभुत्वेन तत्रापि भावात् । शरीरस्य खलु विशिष्टाधिष्ठानयुक्तस्य सत्यात्मनि जीवव्यवहारः, न यस्य कस्यचिदिति चेत्गुणालङ्कारौचित्यसुन्दरशब्दार्थ शरीरस्य सति ध्वननाख्यात्मनि काव्यरूपताव्यवहारः ।
- Locana, p. 59
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
