Sambodhi 1982 Vol 11

Author(s): Dalsukh Malvania, H C Bhayani, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 389

महाकवि कालिदास - विरचितं
लक्षगस्त्व' ? जनपदत्रधूलोचनैरिति हेतोः पीयमानम् (नः) | 122 अत्यन्तावलोकन पानमुच्यते इति । इद ं कृषिफल' स्वय्यायत्तं भवदायत्तम् । किं लक्षणैस्तैः भ्रविकारानभिज्ञे: 123 | पुनः किं लक्षणैः ? प्रीतिस्निग्धैः124 प्रीत्या स्निग्धानि प्रीतिस्निग्धानि तैः । किं लक्षणं मालम् ? सद्यः शीरोत्क र्पणसुरभि क्षेत्र - सद्यस्तत्कालं शीरोत्कर्षण (णे ) न125 [हलकर्पणेन ] 126 सुरभीणि क्षेत्राणि यत्र तत् ॥ १६ ॥
८
127
त्वामासारप्रशमितवनोपप्लवं 1 साधु मूर्ध्ना वक्ष्यत्यध्वश्रमपरिगतं सानुमानाम्रकूटः । न क्षुद्रोऽपि प्रथमसुकृतापेक्षया संश्रयाय प्राप्ते मित्रे भवति विमुखः किं पुनर्यस्तथोच्चैः ||१७||
हे जीमूत ! आम्रकूटाख्यसानुमाम् पर्वतः साधु यथा स्यात् (तथा) 128 [ वक्ष्यति इति वहतेर्हस्य कत्वं कृते स्यः सस्य षत्वे च कृते प संयोगे क्ष ( : ) । ] 129 व भवन्तं मूर्ध्ना मस्तकेन वक्ष्यति धारयिष्यन्ति (ति) । किं लक्षणं त्वां ? अध्यश्रमपरिगतं मार्ग (र्ग ) श्रमोपेतं 130, [मार्ग श्रव्याप्तम् ] 131 | किं लक्षणं त्वां १ अ (ओ) सारप्रस (श) मितवनोपप्लवम् 1 3 2 – आस्रारेण [धारा 133 सम्पातेन]वेग[ब] ] 1 34 वर्षणेन प्रस ( श ) मित (तं) उपशम (मं) नीतो वनोपप्लवो वनदाहो
प्रथमसुकृतापेक्षया संश्रयायाश्रयाय प्रथमं पूर्व सुकृतस्योपकारस्य यापेक्षा, प्रत्युपका (क) रो ( प ) मीति । क्व सति ? पुनर्वाच्यम् ॥ १७ ॥
तम् । युक्तो [S]यमर्थः । क्षुद्रोऽपि घुरपि [संश्रयदानार्थं ]135 त्रिमुख ( खः) पराङ्मुखो न भवति । तया । पूर्वमनेन ममोपकृत महदिदानीमह मेल्य (तस्य ) 136 [मि प्राप्ते सति] 137 उच्चैस्तर आम्नकूटस्तस्य 138 किं
छन्नोपान्तः परिणतफलद्योतिभिः 139 काननाम्रैस्त्वय्यारूढे शिखरमचलः स्निग्धवेणीसवर्णे । नूनं यास्यत्यमरमिथुन प्रेक्षणीयामवस्थां मध्ये इयमः स्तन इव भुवः शेषविस्तारपाण्डुः ||१८||
हे जलद ! अचल ! आम्रकूटो, नून ं निश्चितं, अमरमिथुन प्रेक्षणीयामवस्थां यास्यति गमिष्यति । अमरमिथुनानां देवयुगलानाम् । प्रेक्षणी [यां] 140 द्रष्टुं योग्य (ग्यां) ता (ताम् ) । क्व सति ? स्निग्ध व शिखरं शुङ्गमारूढे सति । स्निग्धाऽक्षा या वेणी तत्सवर्णस्तस्मिन् । कीदृशोऽचलः ? काननाम्रैः कानन सहकारः छन्नोरान्त (न्तः) च्छादितपर्यन्तः । कीदृशैः काननाम्रैः ? परिणत फलद्योतिभिः । परिणतानि परिपक्वानि 142 यानि फलानि तैरुद्योतन्ते परिणतः (त) 143 फलद्योतिनः, स्तैः (तैः) । उत्प्रेक्षते - भुवः पृथिव्याः मध्ये मध्यप्रदेशे श्यामस्तनः [ इव]144 | कीदृशः स्तनः ? शेषविस्तारपाण्डुः गौरवर्णशेषः ॥ १८ ॥
स्थित्वा तस्मिन् वनचरवधूभुक्तकुजे मुहू तोयोत्सर्गाद् द्रुततर गतिस्तत्परं वर्त्म तीर्णः । tai reaf विन्ध्यपादे विशीर्णा भक्तिच्छेदैरिव विरचितां भूतिमगे गजस्य ||१९||