Sambodhi 1982 Vol 11

Author(s): Dalsukh Malvania, H C Bhayani, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 393

महाकवि कालिदास - विरचितं
विकसितस्य नीपस्य रोमशता[नि ] 195 सम्पद्यन्ते । यो गिरिः नागराणां नागरिकलोकानां उद्दामानि प्रौढानि यौवनानि प्रथयति प्रख्यापयति । कैः शिलावेश्मि ( श्म) भि : 196 । कीदृशैः ? पण्यस्त्रीरतिपरिमलोद्गारिभिः । पण्यस्त्री [रति ] परिमलं 197 वेश्या सुरतां (ता) मोदं 198 उद्गिरिति (रन्ति) 199 यानि तानि तैः ॥ २६॥
१२
विश्रान्तः सन्वज नगनदीनीरजातानि सिञ्चन्नुद्यानानां नवजलकणैयूथिकाजालकानि । गण्डस्वेदापनयनरुजाक्लान्तकर्णोत्पलानां
छायादानात्क्षणपरिचितः पुष्पलावीमुखानाम् ||२७|| 200 'वननदीतीरजातानि' इति टीकायां दृश्यते ।
हे सखे ! तत्र गिरौ विश्रान्तस्सन्नग्रतो व्रज याहि 201 लम् कुर्वन् ? उद्यानानामुग्वनानां यूथिका जालकानि यूथिका कोरकान् । सिन्चन् उक्षन् । कीदृशानि तानि ? वननदीतीरजानाति (तानि) 202 काननसरित्तोसन्नानि । कीदृशस्त्वं ? छायादानात् पुष्पलावीमुखानां क्षणपरिचितः । पुष्पाणि लुनन्तीति पुष्पलान्यस्तासां मुखानि । तेषां किंलक्षणानां मुखानां203? क्लान्तानि लानानि कर्णोत्पलानि येषां तानि तेषाम् । कया ? गण्डस्वेदापनयन रुजा गण्डयोर्य (र्यः ) 204 स्वेदो धर्मस्तस्यापनया (य, नेनोपुंससेन या रुग् तथा ||२७||
वक्रः पन्था यदपि भवतः प्रस्थितस्योत्तराशां सौधोत्सङ्गप्रणयविमुखो मा स्म भूरुज्जयिन्याः । विद्युद्दामस्फुरितच कितैस्तत्र पौराङ्गनानां
लोला पार्यदि न रमसे लोचनैर्वञ्चितोऽसि ||२८|| 205
,
वयस्य ! हे मेघ ! हे मित्र ! 206 यद्यपि भवतस्तव उत्तरायां कौबेरों प्रस्थितस्य, वक्रः कुटिलः, पन्थाः मार्गो भवति तथाऽपि उज्जयिन्यां नगर्या (य 207 सौधोत्सङ्ग-प्रणयविमुखो208 मा स्म भूरवश्यं तां गच्छेर्याया: 209 | यदि चेत् तत्र उज्जयिन्यां पौराङ्गनानां नागरिकरमणीनां लोचनैर्न रमसे210 न क्रीडसि, तदा वञ्चितो [S]सि । अवलोकनाभावात् । कीदृशैः लोचनैः? विद्युद्दामा(म)स्फुरितच कितैः, विद्युद्दाम्नः स्फुरितेन चकितानि [त्रस्तानि ] 211 नेत्राणि तैः । पुनः कीदृशैः ? लोल (ला) पाङ्गै: लोलाश्चन्चला अपाङ्गा नेत्रप्रान्तो (न्ताः ) येषां तानि तैः ॥२८॥
,
चिक्षोभस्तनितविहगश्रेणिकाञ्चीगुणायाः संसर्पन्त्याः स्खलितसुभगं दर्शितावर्तनाभेः । निर्विन्ध्यायाः पथि भव रसाभ्यन्तरः संनिपत्य श्रीणामाद्यं प्रणयवचनं विभ्रमो हि प्रियेषु ||२९|| 213
प्रयोद ! 214 नैवं (निवि ) न्ध्यायाः नद्याः पथि प्रवाहे, सति ( न्नि) 215 पत्याश्लिष्य रसाभ्यन्तरो भव, पानीयगर्भः स्यात् (स्याः) । त्वं पानीयं पिबेरित्यर्थः । रसाभ्यन्तरः श्रृङ्गाररसवासिते (तो) 216