Sambodhi 1982 Vol 11

Author(s): Dalsukh Malvania, H C Bhayani, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 424

मेघदूतम् अव्यापन्नः कुशलमबले पृच्छति त्वां वियुक्तां पूर्वाभाष्यं सुलभविपदा प्राणिनामेतदेव ॥१०७।।
हे आयुष्मन् ! मम वचनात् मामकीनवाक्यात् आत्मनः स्वस्य उपकुर्वतां प्रियां एवमग्रे वीक्ष्यमाणां ब्रयात् उच्यते । हे अबले ! तव भवत्याः सहचरो भर्ता अव्यापन्नो जीव्यमानः । रामगी(गि)श्रिमस्थः सन् वियुक्तां त्वां भवन्तीम् । कुशलं माङ्गल्यं पृच्छति । युक्तो[s]यमर्थः । सुलभविपदां प्राणिनां जोवानाम् । एतदेव पूर्वाभाष्यं प्रथमाभाषणीयम् । सुलभा विपद्येषां ते तेषाम् ॥१०७॥
अङ्गेनाङ्ग प्रतनु तनुना गाढतप्तेन तप्तं सानेणाश्रुद्रवमविरतोत्कण्ठमुत्कण्ठितेन । दीर्घोच्छवासं समधिकतरोच्छ्वासिना दूरवर्ती संकल्पैस्तैर्विशति विधिना वैरिणा रुद्धमार्गः ॥१०८।।
हे अविधवे ! तव प्रेयान् दूरवर्ती सन् स्ते तैः) 689 विकल्पैः उत्कण्ठावशादङ्गेन निजशरीरेण तवाङ्ग विशति । भवतीदेह प्रविश(वेशि)तुमिच्छति । त्वया समं(म)मैक्यं वाञ्च्छतीत्यर्थः। कीदृशः सः १ विधिना दैवेन रुद्धमार्ग : (गः) । विरहस्य वर्षभोग्यत्वात् । पृथक विशेषणैरपि सादृश्यगुणमाह । कीदृश्य भवत्या अङ्ग ? 690[तनु कृशम् । कीदृशेनाङ्गेन ? तनुना कृशतरेण । पुनः की० ? तप्तेन वियोगासंतप्तेन । पुनः कीदृश ? तप्तम् । पुन० साश्रे(से)ण691 अश्रयुक्तेन । की० अश्रद्रव अश्र (स्रो द्रवतीत्यश्रद्रवम् । की. अवितरो(रतो)-692
कण्टं अविरता उत्कण्ठा यस्य तत् । की० उत्कण्ठितेन । की० दीर्घोच्छवासम् । की० समधिक-. तरोच्छवासिना समधिकतरं उच्छवसति यत्तत्समधिकतरोच्छ्वासि तेन ॥१०८॥
शब्दाख्येयं यदपि किल ते य : सखीनां पुरस्तात्कणे लोलः कथयितुमभूदाननस्पर्शलोभात् । सोऽतिक्रान्तः श्रवणविषयं लोचनाभ्यामदृश्यस्त्वामुत्कण्ठाविरचितपदं मन्मुखेनेदमाह ।।१०९॥
भवत्याः भर्ता मन्मुखेनेदमार्ग(ह) वक्ष क्ष्य)माणं आह भणति । तत्किं यदपि शब्दाख्येयं प्रकरवाच्यं, किलेति सत्ये । ते तव सखीनां पुरस्तात् कर्णे कथयितु वक्तु यो लोलः । साकांख्यो(क्षो)ऽभूद्वभूव । शब्दैराख्यायते उद्गीयते तत् । यस्मात् १ ते भवत्या आननस्य693 लोभात् आननस्पर्शस्य 694 लोभो, वदनस्य लोभस्तस्मात् । स तव भर्ता श्रवणविषयमतिक्रान्तः । ततो [न]695 लोचनै दृश्यते। कथंभूतो यक्षः ? लोचनाभ्यां अदृश्यः । कीदृशं इदं वक्ष्य माणम् ? उत्कण्ठाविरचितपदम् । उत्कण्ठया विरचितानि पदानि शब्दा यत्र तत् ॥१.९॥
श्यामास्वङ्ग चकितहरिणीप्रेक्षिते दृष्टिपात
वक्त्रच्छायां शशिनि शिखिनां बहभारेष केशान । . उत्पश्यामि प्रतनुषु नदीवीचिषु भ्रुविलासा
नहन्तैकस्थ क्वचिदपि न ते तन्वि सादृश्यमस्ति ॥११०।।
हे तन्वि ! हन्त कष्टे । ते तव सादृश्यं क्वचिदपि कुत्रापि एकस्थं एकवस्तुनि 696 , विषये नास्ति न दृश्यते, यद्विलोक्यात्मानं धारयामि । हे तन्वी(न्वि) ! ते 697 तव केशान