Sambodhi 1982 Vol 11

Author(s): Dalsukh Malvania, H C Bhayani, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 399

महाकवि कालिदास-विरचितं
निद्राकषायमुकुलीकृतताम्रनेत्रो
नारीनखबणविशेषविचित्र त्रि)ताङ्गः । - यस्याः कृ(कु)तो[s]पि गृहमेति पतिः प्रभाते
___ सा खण्डे(ण्डि)[ते]ति कथिता कविभि[:] पुराणि(णैः)297 ॥४२॥
29 गम्भीरायाः पयसि सरितश्चेतसीव प्रसन्ने
छायात्मापि प्रकृतिसुभगो लप्स्यते ते प्रवेशम् । तस्मादस्याः कुमुदविशदान्यर्हसि त्वं न धैर्यान्मोघीकर्तु चटुलशफरोद्वत्त मप्रेक्षितानि ॥४३॥
हे सखे ! गम्भीरायाः सरितो नद्याः निर्मले पयसि जले, ते तव च्छायात्मापि प्रतिविंबरूपः प्रवेस(शं)299 लप्स्यते। कीदृशस्च्छायात्मापि? प्रकृतिसुभगः: प्रकृत्या स्वभावेन सुन्दरः प्रकृतिसुभग:300 । कीदृशस्य ते ? लम्बमानस्य जलभरमन्थरत्वात् । तत्रैव तिष्ठतः तस्मात्कारणात् अस्यां गम्भीरायां चटुलशफरोद्वर्तनप्रेक्षितानि । धैर्यात्301 मोषीकर्तुं निष्फलं विधातु नाहसि302 न योग्यो भवसि । माऽन्यतो गम इत्यर्थः । चटुलशफरोद्वर्तनमेवोत्प्रक्षितानि । चटलः । कीदृशानि च प्रेक्षितानि ? कुमुदविशदानि, कैरवशतानि (शुभ्राणि)303 पयसि कस्मिन्निव ? चै(चे)तसीब304 यथाऽन्यो[]पि यः किल प्रकृतिसुभगो भवति, तस्य च्छायामपि पट्टिकाद्यालेख्यगतमपि रूपं कस्याश्चिद्गांमीर्यगुणशालिन्याः कामिन्याश्चित्ते प्रविशति । परोक्षेऽपि तदनुरागिणी भवतीत्यर्थः । मो[s]पि तथाविधविलोकितैः स्वकीय भावमाविर्भात्रयति । सो[s]पि विभ्रमान् विफल{ल}पि(यि)तु नाति । तदेवं त्वमपि तदाश्लेष{मुख} विमुखो मा स्म भूरिति सम्बन्धः ॥४३॥
30 तस्या: किञ्चित्करधृतमिव प्राप्तवानीरशाख हृत्वा नीलं सलिलवसनं मुक्तरोधोनितम्बम् । प्रस्थान ते कथमपि सखे लम्बमानस्य भावि ज्ञातास्वादो विपुलजघनां को विहातु समर्थ ॥४४॥
हे सखे ! ते तव, प्रस्थानं गमनं, कथमपि कृच्छेण भावि भविष्यति । किं कृत्वा ? तस्याः गम्भीरायाः नील(लं){वधाय} [श्यामं]306 सलिलवसनं, सलिलमेव वसनं वस्त्रं सलिलवसनं हत्वा पीन[त्व]वशादपास्य307 [कीदृशस्य ते १ लम्बमानस्य जलभरमंथरत्वात् तत्रैव तिष्ठतः] कीदृशं स.मलोलं) वसनं १ प्राप्ता वानीरशाखा308 वेतसवृक्षाणां शाखा येन तत् । उत्प्रेक्ष्यते । करतमिव हस्ता{विल}वि(व)लम्बितमिव309 | पुनः किं लक्षणं ? मुक्तरोधोनितम्ब, मुक्तं रोध एव नितम्बो येन, तव । युक्तो[s]यमर्थः । कः सातास्वादोऽनुभूतस्य(रसः)310, विपुलजघनां पृथुनितम्बा, नारी(रों) विहातु त्यक्तु, समर्थोऽपि तु न कोsपि । यथा अंशुकं हरतः कामिनों न कोऽपि कराभ्यां वस्त्रं तद्वत्ते ॥४५॥