Prakritpaingalam

Book Title: Prakritpaingalam
Author(s): Bholashankar Vyas, Vasudev S Agarwal, Dalsukh Malvania
Publisher: Prakrit Text Society Ahmedabad

View full book textPrevious | Next

Page 324
________________

२९९
परिशिष्ट (३) पूर्वोक्तचरणपंचकानंतरं दोहां दत्वेत्यर्थः, पिंगलः बत्थुणाम-वस्तुनामकं वृत्तं कहेइ-कथयति, एतदेव राअसेण रड्डऊ-राजसेनरड्डा एतस्यैव राजसेना रंडेति च नामांतरं भणइ-भणति ॥
१३५. रड्डामुदाहरति भमईति । महुअर-मधुकराः भमइ-भ्रमंति, फुल्लु अरबिंद-पुष्पितान्यरविंदानि, काणण-काननानि (णसकेसु-) नवकिंशुकैः जुलिअ-ज्वलितानीव भांती (ति) शेषः सव्वदेस-सर्वदेश: पिकराव चुल्लिअ-पिकरावैश्चुलुकित: निपीत इति यावत्, कोकिलालापानाकर्ण्य संजातकंदर्पबाधया सर्वोऽपि देणि (शो) नि:पीत इव भातीति भावः, मलअ कुहर एव णल्लि पेल्लिअ-मलयकुहरनववल्ली: प्रेषयित्वा ताः कंपयित्वेत्यर्थः, सिअल पवण-शीतलः पवन: लहु-लघु मंदं यथा स्थात्तथा वहइवहति । चित्त मणोभव सर हणइ-चित्तं मनोभवः शरैर्हति, कंत-कांत: दूरे दिगन्तरे एव, दुरंत: दुष्टः अंतो यस्य (स) तादृशः समय इति शेषः परिपलिअ-परिपतितः, अप्पउ-आत्मानं किम परि-कया परिपाट्या वारिहंउ-रक्षिष्यामि ।।
१३६. अर्थतस्यैव भेदानां ससंख्यं नामान्याह करहीति । अपि-हे प्रिये करभी नंदा मोहिनी चारुसेना तथा भद्रः राजसेनः तालंकिनी इति सत्त-सप्त वत्थु णिफंद-वस्तुनिस्पंदा:-वस्तुनामकस्य पूर्वोक्तवृत्तस्य निस्पंदा भेदा इत्यर्थः ॥ रड्डाया एव वस्तु राजसेन इति च नामांतरम् ॥
१३७. तेषु प्रथमं करभी लक्षयति । पढमेति । जासु-यस्याः प्रथमतृतीयपंचमपादेषु तेरह मत्ता-त्रयोदश मात्राः । बीअ चउत्थ-द्वितीयचतुर्थयोश्चरणयोरिति शेषः, एआरहहि-एकादशैव मात्रा भवंतीत्यर्थः, तासु-तस्याः करहि-करभीति नामेति शेषः भणिज्जइ-भण्यते ॥ अयमभिप्रायः, पूर्ववस्तुच्छंदसि प्रथमे चरणे पंचदशमात्राः द्वितीये द्वादश तृतीये पंचदश चतुर्थे एकादश पंचमे पंचदश देया इति फलितं, तत्रैव प्रथमतृतीयपंचमचरणेषु प्रथमोपात्तत्रिकल मात्राद्वयं दूरीकृत्य द्वितीयचरणे चांतोपात्तसर्वलघुचतुर्मात्रिके एकां मात्रां दूरीकृत्य चतुर्थं च पूर्व(व)देव संस्थाप्याने दोहां दत्वा करभी वाच्या, न तु (?) विषमपादेषु प्रथमोपात्तत्रिकले मात्राद्वयं न्यूनं कर्तब्यम् । अंतोपात्तजगणभगणेषु चेत्यत्र किं विनिगमकमिति चेत्, सत्यं, सामान्यानालि(गि)तविशेषाभावात् पूर्वोक्तरड्डानियमानामुत्तरत्राप्यावश्यकतया करभ्यामपि प्रथमचरणांते जगणविप्रान्यतरस्य, तृतीयपंचमयोश्च भगणस्यावश्यं स्थापनीयत्वात्प्रथमपरित्यागे मानाभावश्च प्रथमोपात्तत्रिकलमध्यत एव मात्राद्वयं न्यूनं विधेयं, द्वितीये च समचरणे अंते सर्वलघुर्देय इति नियमस्य पूर्वमुक्तत्वात् अंते सर्वलघुस्थापनमावश्यकमिति चतुर्थचरणसाम्यतया द्वितीयचरणस्थापने बाधकाभावादंतिमसर्वलघ्वात्मकगणमध्यत एव ह(ए)का मात्रा न्यूना विधेयेति न कश्चिद्दोष इत्यस्मत्तातचरणोपदिष्टः पंथाः सुधिभिविभावनीयः । यत्तु विषम आधुपात्तत्रिकलमध्ये मात्राद्वयं न त्याज्यमेककलगणाभावादिति, तत्र आर्यायामुत्तरार्द्ध षष्ठस्यैवात्रापि प्रथमस्यैककलस्य स्थापने बाधकाभावात् ।।
.. १३८. अथ नंदां लक्षयति पढमेति । यत्र प्रथमतृतीयपंचमपादेषु दहचारि-चतुर्दश मत्त होइ-मात्रा भवंति । बीअ चउत्थ एआरहहि-द्वितीयचतुर्थयोरेकादशैव मात्रा भवंतीति पूर्वतनानुषंगः, तं विआरि-विचार्य णंदं भणिज्ज-नंदां भण । अत्रापि पूर्वोक्तरीत्या विषमपादेषु प्रथमोपात्तत्रिकलमध्यत एव एकां मात्रां दूरीकृत्य द्वितीयपादे चांतस्थचतुर्लघ्वात्मकगणमध्यत एकां मात्रां त्यक्त्वा चतुर्थं पूर्ववदेव स्थापयित्वाग्रे दोहां दत्त्वा नंदा वाच्या इति निष्कर्षः ॥
. १३९. अथ मोहिनी लक्षयति पढमेति । यस्यां प्रथमतृतीयपंचमपादेषु णवदह मत्ता-एकोनविंशतिर्मात्राः । बीअ चउत्थ एआरहहि-द्वितीयचतुर्थयोरेकादशैव मात्रा भवंति, तं-तां आसु-एनां मोहिणी-मोहिनी मुणि-जानीहि ॥ अत्र विषमेषु त्रिकलानंतरं चत्वारश्चतुर्मात्रिका विधेयास्तेष्वेव प्रथमपादांते जगणो विप्रो वा विधेयस्तृतीयपंचमयोश्चांति(म)भगण एव विधेयो द्वितीये चांतिममध्यत एव एकां मात्रां निष्कास्य चतुर्थे च पूर्ववदेव संस्थाप्याग्रे दोहां दत्वा मोहिनी वाच्येति व्यवस्था ॥
१४०. अथ चारुसेनां लक्षयति । जासु-यस्याः प्रथमतृतीयपंचमपादेषु पण्णरह-पंचदश मत्त-मात्राः । बीअ चउत्थद्वितीयचतुर्थयोः पादयोः एकादशैव मात्रा भवंतीति शेषाः, आसु-एनां चारुसेनां भण-कथय ।। अत्र विषमचरणान् वस्तुन इव संस्थाप्य द्वितीयचतुर्थो चरणौ करभ्या इव विधायाने दोहा दत्वा चारुसेना वाच्येति निष्कर्षः ।
१४१. अथ भद्रं लक्षयति पढमेति । प्रथमतृतीयपंचमपादेषु मात्राः पंचदश, द्वितीयचतुर्थयोर्द्वादश मात्राः भवंति, आइ-एतस्य भद्रेति नाम कथितम् । अत्र चतुर्थे त्रयश्चतुर्मात्रिका अन्ये वस्तुन इवेति निष्कर्षः ॥ ।
१४२. अथ पूर्वं विसम तिकलेत्यनेन लक्षितमपि राजसेनापरनामकं वस्तु वृत्तं करही नंदेत्यत्र तदन्य एव राजसेनः कथित इति भ्रमनिरासार्थं पुनस्तमेव लक्षयति पढमेतत । प्रथमतृतीयपंचमपादेषु मात्राः पंचदश यत्र । समे चरणे द्वादश अरु-अथच एक्कदहएकादश राजसेनं भणत च ॥ एतन्निष्कर्षश्च पूर्वमेव कृतः ॥
१४३. अथ ताडं(लं)किनी लक्षयति पढमेति । यस्याः प्रथमतृतीयपंचमपादेषु सोलह-षोडश मात्रा भवंतीति शेषः, समे द्वितीये चतुर्थे च द्वादश अथच एक्कदह-एकादश मात्रा भवंतीति शेषः, यथायथं योजनीयः । द्वितीये द्वादश मात्रा भवंतीत्यर्थः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org


Page Navigation
1 ... 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690