________________
૪પ૪. ચિત્તની ચાવી Bક કલાકથી હું કબાટની ચાવી શોધી રહ્યો હતો. એકેએક સ્થાન શોધી વળ્યો, પણ ક્યાંય ન મળી. થયું, મકાન મૂકીને ચાવી જાય ક્યાં ?
ત્યાં બાપુજી આવ્યા. મેં પૂછ્યું : “આપે ચાવી જોઈ ? સર્વત્ર શોધી વળ્યો, પણ ચાવી જડતી નથી.”
એમણે કહ્યું : “આ તારા હાથમાં શું છે ?'
કેવું આશ્ચર્ય ! ચાવી તો મારા હાથમાં જ હતી; અને હું નાહકનો બધે શોધી રહ્યો હતો !
જીવનમાં પણ આમ જ બને છે. આપણા અંતરના કબાટની ચાવી આપણા હાથમાં જ છે, પણ આ કોલાહલમાં આપણે ભૂલી જઈએ છીએ, અને એની શોધમાં સર્વત્ર ભટકીએ છીએ. આખો જન્મારો આખા જગતમાં ફરવામાં ગાળીએ છીએ. આવા સંયોગોમાં કોઈ પ્રાજ્ઞ પુરુષ આપણને આપણા હૃદયમાં બિરાજતા ચૈતન્ય સામે આંગળી ચીંધી એમ કહે : “અરે, ત્યારે આ તમારી પાસે શું છે ? તો આપણને કેવું લાગે ?
૪૫૫. ધ્યેય
કે ય એ માનવજીવનનો અર્ક છે. જેની પાસે પોતાના ધ્યેયનું સ્પષ્ટ ચિત્ર છે
તે જ જીવનના રહસ્યને સાચા અર્થમાં પામ્યો છે.
પણ, આજે માણસ પાસે એના જીવનનું ધ્યેયચિત્ર સ્પષ્ટ નથી એટલે એને જીવન એક બોજરૂપ લાગે છે. એ જીવે છે પોતાની ઇચ્છાવિરુદ્ધ, પોતાનાં સ્વપ્નોવિરુદ્ધ, પોતાના આત્માના પ્રકાશની વિરુદ્ધ.
જગતના સંયોગોએ એને વાસનાની સાંકળે બાંધી લીધો હોય છે. એના દિલમાં મુક્તિનું ગીત છે ખરું, પણ પગમાં તો પારતંત્રની વજનદાર સાંકળ પડી છે. અને આમ હોય પછી એનામાં ગીત ગાવાનો ઉલ્લાસ ક્યાંથી પ્રગટે ? બંધનને કારણે એ દોડી પણ શાનો શકે ?
પિંજરામાં પુરાયેલા પંખીની જેમ માનવી ગાય છે અને ખાય છે; પણ ખાય છે તે આ દેહ દ્વારા ધ્યેયને શિખરે પહોંચવા નહિ, પણ ધ્યેયહીન દેહને ટકાવવા માટે; અને ગાય છે તે આત્માના આનંદને ઉલ્લાસથી લલકારવા માટે નહિ, પણ દેહને ટકાવવા માટે જોઈતા ખોરાકને મેળવવા માટે.
૧૩૦ - મધુસંચય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
