________________
લીધી.' રામાના ખભાને ઢંઢોળતાં હરિલાલે કહ્યું, આ જ વાત રસોયાને કરી, અને પછી બીજાઓને ભેગા કરી આ જ વાતનું એક પારાયણ કરવા લાગ્યો:
રસિકે તમાચો મારી શેઠની ઇજ્જત લીધી.”
સૌની આગળ આ પ્રસંગને રસપૂર્વક વર્ણવતો હરિલાલ પોતાના મનમાં પોતાની વફાદારી પર અને પોતાની આવડત પર મલકાતો હતો, પણ વિવેકહીને વાચાથી કેટલું નુકસાન થાય છે, એ એને સમજાતું નહોતું.
અવિવેકીની વિશેષતા જ એ કે, પોતાના અજ્ઞાન ઉપર પણ જ્ઞાનની છાપ મારી, એનું પ્રદર્શન ભરે.
રમણલાલ હરિલાલને ખૂણામાં લઈ જઈ કહ્યું : “અરે મૂર્ખ ! ઇજ્જત એણે નથી લીધી, પણ ઇજ્જત તો તેં લીધી. ગલીમાં તમાચો માર્યો, એ તો હું અને એ જ જાણીએ. પણ ગમાર ! તેં તો ગુપ્ત વાતની સૌને ખબર આપી. આ વાત કોઈ જાણતું નહોતું, તે સૌને જણાવી; એટલે ઇજ્જત એનાથી નથી ગઈ, પણ તારાથી ગઈ. વિવેકવિહોણા તારા જેવા મૂખ ભલાઈને નામે બૂરાઈ કરે, સારાના નામે ખરાબ કરે, ધોળાના નામે કાળું કરે !”
૫૯૩. ક્રોધ નહિ, ક્ષમા કર ! , કાશની અટારીમાંથી ઉષાએ પોતાનું મોં બહાર કાઢયું, ત્યારે આચાર્ય દ્રોણ પોતાના છાત્રોને જીવનશિક્ષણ આપી રહ્યા હતા.
માન સરોવરની આસપાસ જેમ હંસની પંક્તિ બેસે, એમ આચાર્ય દ્રોણની આસપાસ વિદ્યાર્થીઓ બેઠા હતા. અધ્યયનનો પ્રારંભ કરતાં આચાર્ય દ્રોણે કહ્યું : છાત્રો ! આજે આ સૂત્ર કરી લાવો, ઘં મા , માં રુ – ક્રોધ કરીશ નહિ, ક્ષમા કર !”
આ મિતાક્ષરી સૂત્ર છાત્રો ગોખવા મંડી પડ્યા. પૂરો અર્ધો કલાક પણ નહિ થયો હોય, ત્યાં ભીમ ઊભો થઈ ગયો. નમન કરીને એણે કહ્યું, “ગુરુદેવ! પાઠ આવડી ગયો છે, કંઠસ્થ પણ થઈ ગયો છે. કહો તો બોલી જાઉં ? ક્રોધ મા કુરુ, ક્ષમાં કુરુ !”
તે પછી અર્જુન, દુર્યોધન, એમ એક પછી એક છાત્રો આવતા ગયા અને શુદ્ધ વાણીમાં સ્પષ્ટ સૂત્રો બોલી પોતપોતાને સ્થાને ગોઠવાઈ ગયા. પણ આ શું ? સૌથી તીવ્ર મેધા ધરાવનાર ધર્મરાજ યુધિષ્ઠિર તો આજ ઊઠતા જ નથી ! શું એમને આ ટૂંકું સૂત્ર પણ નથી આવડતું ? શું એમની બુદ્ધિના ચંદ્રને જડતાનો રાહુ ગળી ગયો ?
બિંદુમાં સિંધુ ૨૮૯
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
