________________
શેઠે ડોસી પર એક શાન્ત નજર નાખી. એનો નિખાલસ ચહેરો, દર્દ ભરેલી આંખો, મુખ પરથી ઝરતો વાત્સલ્ય ભાવ ને જીવનની વ્યથા કહેતી એની મૌન વાણી - આ બધું જોતાં જ શેઠનું હૃદય કરુણાથી આર્દ્ર બની ગયું.
એમણે લોખંડનો ટુકડો માગી લીધો ને કહ્યું : “જાઓ, પેલી પાટ પર બેસો !' ડોસી પાટ પાસે ગઈ પણ ત્યાં બેસવાની હિંમત ન ચાલી. શ્રીમંતની આગળ ગરીબ પાટ પર કેમ બેસી શકે, એ એના સ્વભાવગત વિચારોમાંનો એક હતો. એ શાન્ત રીતે જ ઊભી રહી. જૂની નજરે આ નવો તમાશો નીરખી રહી હતી. પરિણામ શું આવશે, એની એને કલ્પના ન હતી. માલ મળશે કે માર, એનો એને પળેપળે વિચાર આવતો હતો. એક પળમાં એને પોતાની આ મૂર્ખાઈ માટે ગુસ્સો આવતો, તો બીજી પળમાં શેઠની મીઠી વાણી યાદ આવતાં કંઈક મળવાની લાલચ જાગતી. આશા ને નિરાશાના ઝૂલે એ ડોસી ઝૂલી રહી હતી.
શેઠે મહેતાને બોલાવ્યો. ટુકડો તોળ્યો તો પૂરો વીસ તોલાનો !
શેઠને વિચાર આવ્યો : “ધન હતું ત્યારે તો આખું પણ એમાં નવું શું કર્યું ? લોટો પાણીથી ભરાઈ ગયો હોય અને અંદર સમાતું ન હોય ત્યારે વધારાનું પાણી સૌ કાઢી નાંખે. એને શું દાન કહેવાય ? પણ પોતાના પીવાના પાણીમાંથી તરસ્યાને જે થોડું ઘણું આપે, એ જ મહત્ત્વનું. એનું નામ દાન !”
શેઠના મોં પર હાસ્યનું એક કિરણ ચમક્યું. એમને મેઘ અને નદી સાંભરી આવ્યાં હોય ત્યારે તો મેઘ ને નદી બંને જગતને પાણી આપે, પણ ન હોય ત્યારે તો નદી જ આપે. આકાશમાં વાદળ ન હોય ને વર્ષા થાય એવું કદી બનતું નથી, પણ નદી સુકાઈ ગઈ હોય છતાં, ત્યાં ખોદો તો અલ્પ પણ પાણી મળે જ મળે. પણ ડોસી પણ આજ ઉનાળામાં અહીં નદી જાણીને આવી છે. એને તૃષાતુર પાછી કાઢું એ મને ન શોભે ! “અલ્પમાંથી પણ અલ્પ આપજે” – આ પ્રભુ મહાવીરનો દાનઘોષ રોજ શ્રવણ કરનારના ઘરથી આવેલ વ્યક્તિ ખાલી હાથે જાય ? ના, ના, એ કદી ન બને, એથી તો ધર્મી ને ધર્મ બંને લાજે.
શેઠે મહેતાને હુકમ કર્યો, અને પચીસ તોલા સોનું ડોસીના હાથમાં મુકાઈ
ગયું.
સોનાની લગડીઓ પોતાના જર્જરિત સાડલાના છેડે બાંધી, પોતાના ઘર ભણી જતી સતાર ડોસી આંખમાંથી હર્ષનાં આંસુ વહાવતી કંઈક ધીમું ધીમું બબડતી હતી : “અલ્લા આમને બરકત બક્ષે. લોકો કહે છે તે જરાય ખોટું નથી. ખરેખર, શેઠ પારસમણિ છે !”
બિંદુમાં સિંધુ - ૩૦૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
