________________
આકાશની ઉષા યુધિષ્ઠિરની પ્રજ્ઞા પર સ્મિત કરી ચાલી ગઈ. બાલસૂર્ય ઊભો ઊભો યુધિષ્ઠિરના આ અધ્યયનની રીત જોઈ રહ્યો.
ગુરુએ હાક મારી : “વત્સ યુધિષ્ઠિર ! પાઠ આવડ્યો કે ?”
તુષારધવલ સ્મિત કરી યુધિષ્ઠિરે કહ્યું ; “ના ગુરુદેવ, પાઠ હજી નથી આવડ્યો.
મીઠો ઠપકો આપતાં ગુરુદેવે કહ્યું : “આટલું નાનું સૂત્ર પણ નથી આવડતું ? જા, જલદી કરી લાવ.”
સૂર્ય તો આગળ વધી રહ્યો હતો. મધ્યાહુન થવા આવ્યો પણ યુધિષ્ઠિર તો સૂત્રને રટે જ જાય છે. ગુરુએ ફરી પૂછ્યું:
કેમ, યુધિષ્ઠિર ! હજી કેટલી વાર છે ?”
અતિ નમ્રતાથી નમન કરી યુધિષ્ઠિરે જવાબ વાળ્યો : “ના, ગુરુદેવ, પાઠનો પ્રયોગ હજુ પૂરો થયો નથી.'
આ સાંભળી ગુરુ કંટાળી ગયા; રે ! આવો તેજસ્વી વિદ્યાર્થી આવો જડ કેમ ? સૌથી મોખરે રહેનાર સૌથી પાછળ કેમ ? આચાર્યથી ન રહેવાયું. સાંજ પડવા આવી હતી, એટલે યુધિષ્ઠિરનો કાન પકડી એક હળવો તમાચો મારતાં કહ્યું :
“પાઠ હજી નથી આવડ્યો ?
તે જ પળે, એવી જ નમ્રતાથી યુધિષ્ઠિરે કહ્યું, “ગુરુદેવ, પાઠ આવડી ગયો. પ્રયોગ પૂરો થયો.”
દુર્યોધન દૂર ઊભો ઊભો મનમાં મલકાતો વિચારી રહ્યો હતો : સોટી વાગે ચમચમ, વિદ્યા આવે ધમધમ.
સંધ્યાનો રંગ ગુરુની ઉજ્જવળ દાઢીને ગુલાબી રંગે રંગી રહ્યો હતો, ત્યારે યુધિષ્ઠરનાં નયનોમાંથી ક્ષમા નીતરી રહી હતી.
વાત્સલ્યથી યુધિષ્ઠિરના મસ્તક પર હાથ ફેરવતાં ગુરુએ પૂછ્યું : “વત્સ, થોડા વખત પહેલાં તો પાઠ નહોતો આવડતો અને હવે એકદમ કેવી રીતે આવડી ગયો ?”
યુધિષ્ઠિરે કહ્યું : “ગુરુદેવ, આપે કહ્યું કે “ક્રોધ મા કુરુ, ક્ષમાં કુરુ.' પણ ક્રોધનો પ્રસંગ આવ્યા વિના મને શી ખબર પડે કે મેં ક્રોધ નથી કર્યો, અને મેં ક્ષમા રાખી છે ! અત્યારે જ્યારે આપે તમાચો માર્યો તોય મને ક્રોધ નથી થયો અને ક્ષમા જ રહી; એટલે આ પ્રયોગ દ્વારા મને લાગ્યું કે હવે મને પાઠ આવડ્યો છે.”
આ જીવનશિક્ષણથી દ્રોણ યુધિષ્ઠિરને વાત્સલ્યભાવથી ભેટી પડ્યા, ત્યારે
૨૯૦ મધુસંચય For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
