________________
પણ બાજની આ હિંસક ભાષાથી વાતાવરણ ઉગ્ર થઈ ગયું.
“બાજ ! શરણે આવેલાને શરણ આપવું એ અમારો ક્ષત્રિય ધર્મ છે. માણસ ધર્મ ચૂકે પછી શું રહે ? ભાઈ, મારે અભયવ્રત છે. એને અભય આપું છું. એ તને નહિ મળે.” મેઘરથના ઓષ્ઠ પર નિશ્ચયની દઢ રેખાઓ હતી.
“મારે પણ જીવવા માટે પેટ તો ભરવું ને ?” લોહીતરસી આંખો ફેરવતાં બાજે કહ્યું.
પણ પાપથી ?” દયાÁ આંખ બંધ કરતાં મેઘરથે કહ્યું, “પારકાથી પોતાનું પોષણ એ ધર્મનું શોષણ છે. તારા એક પીછાંને કાંપતાં જે કારમી વ્યથા તને થાય, એ જ આ પારેવાંને પણ થાય, એ સમાન જીવનધર્મ પણ તને નથી સમજાતો ? તારી તૃપ્તિ માટે બીજાનો સર્વનાશ કરવો છે ?'
સૂર્ય વાદળમાંથી બહાર આવ્યો અને વાતાવરણમાં ઉગ્રતા વધવા લાગી. બાજના શબ્દોમાં પણ એટલી જ ઉગ્રતા હતી.
“રાજન ! તમે પેટ ભરેલા છો તેથી ધર્મ અને અધર્મ, માનવતા ને દાનવતા, અહિંસા ને હિંસાની ફિલસૂફી તમને સૂઝે છે. પણ હું તો ભૂખ્યો છું. દરિદ્રતાનું દુઃખ અને ભૂખની પીડા કારમી હોય છે. અત્યારે તો હું ભૂખની આગમાં ભડભડ બળી રહ્યો છું.”
ખરેખર ! ભૂખ એ રૂપને બાળનારી, લાવણ્યને ચૂસનારી, યૌવનનો નાશ કરનારી, સ્મૃતિનો ધ્વંસ કરનારી, નયનોને કોતરી ખાનારી, વૈરાગ્યને ઉત્પન્ન કરનારી, બંધુઓ વચ્ચે કલહ કરાવનારી અને માનવતાને સમૂળગી સળગાવનારી બહુરૂપી રાક્ષસી છે.
બાજની વાસ્તવિકતાએ ઉગ્રતા ધારણ કરી.
રાજન ! લજ્જા, વિવેક, ધર્મ, સૌમ્યતા, વિદ્યા કે સ્નેહ એ ત્યાં સુધી જ જળવાય છે, જ્યાં સુધી એ ભૂખના વિકરાળ બાહુમાં ભીંસાતો નથી. એના બાહુમાં ભીંસાયેલાને ન હોય શર્મ કે ન હોય ધર્મ, ન હોય વિવેક કે ન હોય વિનય, ન હોય સ્નેહ કે ન હોય સૌમ્યતા.”
પ્રતાપી સૂર્ય અષાઢની નવજાત વાદળીઓને આવતી જોવા માટે આ મેઘની ઘટામાં છુપાયો હતો. એટલે ચારે બાજુ મેઘરથના ઉત્તર જેવી શાંતિ અને મીઠાશ હતી.
પંખીરાજ ! હું તમારી વાસ્તવિક વાત કબૂલ કરું છું. ભૂખનું દુઃખ આકરું છે, તો હું તમને મનગમતું ખાવા અપાવવા તૈયાર છું. બોલો, તમને શું ખપે છે ?
બાજની આંખમાં હિંસા ધસી આવી, એની લોહીતરસી આંખ કહેવા
બિંદુમાં સિંધુ ૨૮૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
