Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १७६ सलक्षणहास्यरसनिरूपणम् सादीनि लिङ्गानि-चिह्नानि वा यस्य स तथाभूतो हास्यो रसो भवति । उदाहरणमाह-हास्यो रसो यथा-प्रसुप्तमपीमण्डितपतिबुद्धम्-पूर्व प्रमुप्तः पश्चाद् मषीमण्डितः कज्जलालङ्कृतस्ततः प्रतिबुद्धस्तं तथाभूतं देवरं प्रलोकमाना-पश्यन्ती स्तन. कम्पनप्रणतमध्या-स्तनयोः भरेण अतिशयेन कम्पनेन प्रणतम् अवनतं मध्यमध्यशरीरं यस्याः सा तथा-स्तनयोरतिकम्पनेनावनतमध्यभागा श्यामा युवती स्त्री ही 'ही' इति शब्दोच्चारणपूर्वकं यथा हसति तथा पश्य। रात्रौ पत्न्या सहकशय्यायां प्रसुप्तस्तन्मषीमण्डितमुखः प्रातः प्रबुद्धः। तथाविधं तं दृष्ट्वा तद्भ्रातृपत्नी सातिशयं हसति । तथा हसन्तीं तां कश्चित् कमपि दर्शयन् कथयति । यद्वा-भ्रातृपल्येव देवरस्य मुखं कज्जलेनालङ्कृतवती । भ्रातपत्नीकृतहास्यप्रयोगयह (हासो-रसो होइ) हास्य रस होता है अब सूत्रकार यह हास्य रस जिस प्रकार से जाना जाता है उस प्रकार को प्रकट करते हैं। (जहा) जैसे-(पासुत्तमसीमंडिअपडिबुद्धं देवरं पलोयंति, ही जह थणभरकंपियपणमिय मज्झा हसइ सामा) रात्रि में अपनी पत्नी के साथ एक शय्या में सोये हुए देवर के मुख ऊपर पत्नी के कज्जल की लगी हुई रेखा को देखकर कोई उसकी युवती भ्रातृपत्नी-भाभी कि-जिसका मध्यभाग स्तन युगल के अतिशय भार से झुक रहो था, ही ही करके हँसी। इस गाथा का अवतरण इस प्रकार से जानना चाहिये-कोई एक व्यक्ति अपनी धर्मपत्नी के साथ एक ही शय्या पर रात्रि के समय में सो गया । स्त्री के आखों की कज्जल रेखा उसके मुखपर लग गई। प्रातः जब वह उठा-तो उसकी युवती भाभी ने उसे देखा तो, वह खूष हँसी। अथवा भ्रातृपत्नी ने ही देवर-के मुख पर काजल की रेखा लगा दी. હાસ્યરસ હોય છે. હવે સૂત્રકાર આ હાસ્યરસ જે રીતે જાણવામાં આવે છે ते२ २५०८ ४२di 3 छे. (जहा) भ-(पासुत्तम सीमंडि अपडिबुद्धदेवर पलोयति, ही जह थणभरकंपियपणमियमज्झा हसइ सामा) त्रिभा पातानी पत्नी સાથે એક શય્યા પર સૂતેલા દિયરના મે પર પત્નીના કાજલની થયેલી લીટીને જોઈને તેની કઈ યુવતી બ્રાતૃપત્ની-ભાભી-કે જેને મધ્યભાગ સ્તનયુગલના અતિશય ભારથી લળી રહ્યો હત-હ–હી કરીને હસી આ ગાથાનું અવતરણ આ પ્રમાણે જાણવું જોઈએ કે માણસ રાત્રે પોતાની ધર્મપત્ની સાથે શય્યા પર સુઈ ગયે પત્નીના આંખોના કાજળની રેખા તેના મોં પર થઈ ગઈ સવારે જ્યારે તે જાગે ત્યારે તેની યુવતી ભાભી તેને જોઈને પૂબ હસવા લાગી અથવા ભાભીએ જ દિયરના અજાણતા કાજળની રેખા
For Private And Personal Use Only
