________________
૧૮
કલ્પસૂત્ર શિષ્ય કહ્યું – “ગુરુદેવ! જીવદયાનું સૂક્ષ્મ ચિંતન કરી રહ્યો હતો. ગુરુએ ફરી પૂછયું :- “બતાવો, કઈ રીતે ચિંતન કરી રહ્યા હતા?
શિષ્ય:- “ગુરુદેવ! મારે ઘેર ખેતીને ધંધે હતા. હું ખેતરને રેશમની માફક મુલાયમ બનાવો. વરસાદ પડ્યા પછી તેમાં બિયાં વાવતો પછી તેમાં ઘાસ વગેરે જે પેદા થતું તેને નીંદી (વાઢી) એક તરફ કરતે અને ખેતીની ખૂબ સંભાળપૂર્વક રક્ષા કરતો. આથી ગામમાં મારી જ ખેતી સૌથી શ્રેષ્ઠ થતી. અત્યારે મારા ભેળા ભદ્રિક છેકરાઓ શું કરતા હશે! જે ધ્યાન રાખશે નહિ તે ઘાન્ય સારું પેદા થશે નહિ અને અનાજ વિના તેમની કેવી દયાજનક હાલત થશે?”
ગુરુએ કહ્યું – “શિષ્ય! એ જાતનું ધ્યાન, ધર્મધ્યાન નહિ પરંતુ દુર્બાન છે. અહિંસક ધ્યાન નહિ, હિંસક પ્લાન છે. હવે પછી આ જાતનું ધ્યાન ન કરવું.” શિષ્ય ભૂલને સ્વીકાર કર્યો. આ છે જડતાની સાથે સરલ માનસનું ચિત્રણ.
ભગવાન ઋષભદેવના શાસનકાળની સાથે સરળ મનોવૃત્તિને પરિચય આપનારું એક લૌકિક દષ્ટાંત છે. એક શિષ્ય ભિક્ષા લઈને આવ્યા. ગુરુએ ભિક્ષાપાત્ર ખેલ્યું. પાત્રમાં એક જ વડું જોઈને ગુરુએ આશ્ચર્ય સાથે પૂછયું “વત્સ! એવા કેણ દાતા મળ્યા કે જેમણે એકજ વડું આપ્યું.'
શિષ્ય વિનમ્ર શબ્દોમાં નિવેદન કર્યું “ગુરુદેવ! ગૃહસ્થ મને ઉદારભાવનાથી બત્રીસ ગરમાગરમ વડા આપ્યાં હતાં. મેં વિચાર્યું આ બધા એકલા ગુરૂજી ખાશે નહિ, અરધાં મને આપશે જ. પછી ગરમાગરમ વડા ને ઠંડા કરવાથી શું લાભ છે? હું મારા હિસાનાં સોળ વડાં ખાઈ ગયે, વડાં ઘણાં સારાં લાગ્યાં. ફરી વિચાર્યું સોળ વડાંનાં પણ બે ભાગ કરવામાં આવશે, એમ વિચારીને આઠ બીજાં ખાઈ ગયો. પૂર્વવત વિચાર કરતો થકો બીજા ચાર વડાં ખાઈ ગયો. ફરી પાછાં બે ખાઈ ગયે, આમ ભાગનો વિચાર કરતાં કરતાં એક ફરી ખાઈ ગયો. આ પ્રમાણે એકત્રીસ વડાં મેં ખાધાં.”
ગુરુએ કહ્યું: “વત્સ! ગુરુજીને ખવરાવ્યા વિના તે વડાં તારા ગળા નીચે કેવી રીતે ઊતરી ગયાં?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
