Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra

Author(s): Devendramuni
Publisher: SuDharm Gyanmandir Mumbai

Page 505

परिशिष्ट-५
(समाचार्यन्तर्गत टिप्पणानि)
१. (क) समणे भगवं महावीर० । चंद्रसंवच्छरमधिकृत्यापदिश्यते जेणं जुगादी सो ।
--कल्पसूत्र चूणि सू० २२४ (ख) वासाणं सवीसइराए, चन्द्रसंवत्सरमधिकृत्यापदिश्यते जेण सो जुगाई ।
-कल्पसूत्र टिप्पनक सू० २२४ २. नो से कप्पई तं रणिं भाद्रशुक्लपञ्चमीमतिक्रमितुम् ।
--कल्पसूत्र, टिप्पनक सू० २३१ ३. वृहत्कल्पसूत्र ८ उद्दे. ३, सूत्र ३२ प. ८१, घासीलालजी म. द्वारा सम्पादित में भी निम्न मूल पाठ है।
अवग्रहक्षेत्र प्रमाण प्रकृतम् । सूत्रम-- से गामंसि वा जाव सन्निवेसंसि वा कप्पइ निग्गंथाण वा निग्गंथीण वा सव्वओ समंता सकोसं जोयणं उग्गहं ओगिण्हित्ताण चिट्ठित्तए ३१ अस्य सम्बन्धमाह-- गामाइयाण तेसिं, उग्गहपरिमाणजाणणासुत्तं कालस्य व परिमाणं, वृत्तं इहई तु खेत्तस्स ॥४८४०।। 'तेषाम' अनन्तरसूत्रोक्तानां ग्रामादीनां कियानवग्रहो भवति ? इति शङकायामवग्रहपरिमाणज्ञापनार्थं इदं सूत्रमारभ्यते । यद्वा पूर्वसूत्रेषु “अहालंदमवि उग्गहे ' इत्यादि भणताऽवग्रहविषयं कालस्य परिमाणमुक्तम, इह तु क्षेत्रस्य तदेवोच्यते ॥४८४०।। अनेन सम्बन्धेनायातस्यास्य व्याख्या-अथ ग्रामे वा नगरे वा यावत् सन्निवेशे वा कल्पते निर्ग्रन्थानां वा निर्ग्रन्थीनां वा 'सर्वतः' सर्वासु दिक्षु 'समन्तत्' चतसृष्वपि विदिक्षु सक्रोशं योजनमवग्रहमवगृह्य स्थातुमिति सूत्रार्थः ।। अथ भाष्यविस्तर :-- उड्ढमहे तिरियं पि य, सकोसगं होइ सव्वतो खेत्तं । इंदपदमाइएसुं, छद्दिसि सेसेसु च उ पंच ।।४८४१।। उर्द्धदिक अधोदिक् “तिरिय पि य'' त्ति तिर्यक्-पूर्व-दक्षिणापरोत्तरालक्षणाश्चतस्रो दिशः, एतासु षट्सु दिक्षु गिरिमार्गे स्थितानां सर्वत : सक्रोशं योजनं क्षेत्रं भवति, तच्च इन्द्रपदादिषु सम्भवति । इन्द्रपदो नाम-गजाग्रपदगिरिः, तत्र हयुपरिष्टाद् ग्रामो विद्यते अधोऽपि ग्रामो मध्यमश्रेण्यामपि ग्राम: । तस्याश्च मध्यम|ण्याष्चतसृष्वपि दिक्षु ग्रामाः सन्ति, ततो मध्यमश्रेणिग्रामे स्थितानां षट्सु दिक्ष क्षेत्रं भवति । आदिशब्दाद् अन्योऽपि य ईदृशः पर्वतस्तस्य परिग्रहः । शेषेषु पर्वतेषु चतसृषु पञ्चसु वा दिक्षु सक्रोशं योजनं क्षेत्रं भवति ।।४८४१।। समभूमिकायां व्याघाताभावे दिक्कचतुष्टयं क्षेत्रम्, व्याघातं प्रतीत्य पुनरित्थम् --