Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtachAyopetaM, saTIkagUrjarAnuvAdasamanvItaM, 'bodhipatAkA TIkayA samalaGkRtaM samyaktvarahasyaprakaraNam granthasaGkalanakartA : sugRhItanAmadheyAH zAstrajJaziromaNayazca pUjyapAdAH pUrvAcAryazrI siddhasenasUrIzvarAH -: TIkAracayitA : : munirhitavardhanavijayaH
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ // cattAri aTTha dasa doya vaMdiyA jiNavara cauvvIsaM // "bodhipatAkA" TIkayA samalaGkRtaM saTIka gUrjarAnuvAdopetaM saMskRtachAyAsamanvItaM pU. pUrvAcAryavaryazrIsiddhasenasUrIzvareNa saGkalitaM samyaktvarahasyaprakaraNam TIkAkArazchAyAkartAcAnuvAdayitA : tapogacchAdhIzAnAM, saMvignanirgranthA'graNInAM, pU.A.de. zrI vi. rAmacandrasUrIzvarANAM praziSyA'vataMsapU. gurudeva zrI bhavyavardhanavijayamahArAjJAmantevAsinAM pU. gurudeva zrI maGgalavardhanavijayamahArAjJAM ziSyaH munirhitavardhanavijayaH -:
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthasaMstavaH / + granthA'bhidhAnam + granthasya gAthAmAnam bhASA viSayasaGketaH : samyaktvarahasyaprakaraNam / : 66 / SaTpaSTayaH : pAkRtampadyabaddham / : samyagdarzanasya svarUpaM doSapariharaNaM vivakSAbhedena bhedabhinnatvammAhAtmyaJca phaladAtRtvam / : pU. pUrvAcAryavaryazrI siddhasenasUrIzvarAH / : naitannizcetuM zakyate sAdhanA'bhAvAt / : idamprakaraNaM hastapratibhyaH saMzodhya prathamameva pragaTIkrIyate / + granthakartAraH - kAlanirNayaH - dhyAnAkarSakaM padam + TIkA''hvayam : 'bodhipatAkA' + TIkAracayitA : munirhitavardhanavijayaH + bhASA : saMskRtam / gadyabaddham * TIkAyAH zlokamAnam : pratyakSaragaNanayA kiJcidadhikAni viMzatyadhikA'STazatAni | 820 zlokAnA - manuSTupaH / + TIkAracanAkAlaH : vikramA'rkasya 2066 tame'bde, vIrajinasya 2536 tame'bde, isukhiSTasya 2010 tame'bde / + aitihyamavalokanam granthasyA'syaikA'pi vRttirnopalabhyate'to nirNIyate yadutA'smin prakaraNe prathamaiva vRttiH 'bodhipatAkA' / - vaiziSTyam prastutAyAM vRttyAM zvetAmbara - digambara - paramparAyA anekeSAM zAstrANAM zatAdhikadvAtriMzatpramItAni/132 sAkSisthAnAni sannihitAni santi /
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ // cattAri aTTha dasa doya vaMdiyA jiNavara cauvvIsaM // vadhipatAjA' vRtti vaDe samalaMkRta, pUjyapAda, pUrvAcArya zrI siddhasenasUrIzvarajI mahArAjA dvArA saMkalita samyaktva rahasya prakaraNa (saMskRta chAyA tathA saTIka gUrjarAnuvAda sahita) : TIkAkAra tathA bhAvAnuvAdakAra : nirjhanthazramaNa paraMparAnA jAjavalyamAna nakSatra samAna, pU.A.de. zrI vi. rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA praziSyaratna, pU. gurudeva zrI bhavyavardhanavijayajI mahArAjanA ziSyaratna, pU. gurudeva zrI maMgalavardhanavijayajI mahArAjanA ziSya, muni hitavardhanavijaya : TIkA saMzodhaka : sva-para zAstra vizArada, pU.A.de. zrI vi. candraguptasUrIzvarajI mahArAja
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ je graMthanuM nAma graMthanuM gAthAmAna * bhASA viSaya graMtha paricaya : sakhyatvacapravirAma | : chAsaTha / 66 : prAkRta (padya) : samyagdarzananI vyAkhyA, karaNIo, aticAra parihAra, mAhAsya ane phaLazruti... : pU. pUrvAcAryavarya zrI siddhasenasUrIzvarajI mahArAjA : paryApta sAmagrInA abhAvamAM nirNaya karI zakAya tema nathI. : pAMDulipiomAMthI saMzodhita thaine A graMtha pahela vahelo prakAzita thaI rahyo che... 4 graMthakAra 4 graMtharacanAno samaya >> dhyAnAkarSaka bAbata 2 TIkAnuM nAma : "vadhipatAjA' TIkAkAra : muni hitavardhanavijaya ja TIkAnI bhASA : saMskRta (gadya) TIkAnuM zlokamAna : 820/AThasone vaza anurupa zlokothI kaIka vadhu. ja TIkAracanAno samaya : vikrama saMvata-2066, vIra saMvata-2536, i.saM. 2010 aitihAsika nirIkSaNa : mULa graMtha upara adyAvadhi eka paNa TIkAnI racanA thaI nathI tethI 'vo patAvA' vRtti prastuta graMtha uparanI prathama vRtti hovAno nirNaya thAya che. * vaiziSTaTya : prastuta TIkAmAM zvetAMbara/digaMbara paraMparAnA anekAneka zAstragraMthonA ekasone batrIza, 132 sAkSI pATho ApavAmAM AvyAM che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukRta abhilASI rAjasthAna - gaDhazivAnA nivAsI bAgacA pAdubAI sonamalajI parivAra suputro : pArasamala, jasarAja, caMpAlAla, bhaMvaralAla mohanalAla, khImarAja, putravadhU : kAjubena pautra : kamaleza, cetana, prakAza pautravadhU saMgItA, maMjU, anItA prapautra cirAga, darzana, moleza, prathama, nidhi, palaka, dIpA, yazvI pautrIH lalitA, maMjU, pravINA evaM samasta bAgacA parivAra pharmaH bAgacA prakAzakumAra jasarAja - vApI (gujarAta) saTIka - sabhAvAnuvAda samyaktvarahasyaprakaraNam // prakAzanano saMpUrNa lAbha Ape prApta karyo che. ApanA A pavitra sukRtanI vAraMvAra anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa Apa A ja rIte sukRtonI zreNi racatAM raho evI zubhakAmanA pAThavIe chIe. - kusuma-amRta TrasTa, vApI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ -: prakAzaka + prAptisthAna : kusuma-amRta TrasTa zAMtinagara, alakApurI, vApI (vesTa)-396 191. rohitabhAi 98241 96525 harIzabhAi : 98240 96524 I : prathama * AvRtti prati : 700 prakAzana : vi.saM. 2066, bhA.va.-3, ravivAra, 26-sapTembara, 2010 prakAzana sthaLa : lalitAbena lallubhAi jhaverI ArAdhanA bhavana sALavInA AdIzvara bhagavAna jaina maMdira chAparIyA zerI jaina saMgha, surata. : A graMtha saMpUrNatayA svadravyanA vyaya dvArA prakAzita thayo che tethI tene caturvidha zrI saMghamAM sarvatra sAdara samarpita karavAmAM Avaze. jemane khapa hoya temaNe rubaru athavA patranA mAdhyame graMtha maMgAvI levo. noMdha +mudraka : Tejas Printers F/5, Parijat Complex, Swaminarayan Mandir Road, Kalupur, AHMEDABAD-380 001.*(M) 98253 47620 PH. (O) (079) 22172271
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajjAro bhavyonA aMtaramAM samyagdarzanano ratnadIpaka pragaTAvanArAM, pU.A.de.zrI.vi. rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA SARSARYANASI dveSaM vrajanti sahasA jinazAsane'pi, ye hanta ! mandamatayastvayi zAstrapANau / bhaktiM tathA tvayi gurau hRdaye dadhanto bhavyA vrajanti tarasA'pyajarAmaratvama / / 21 / / - kalyANamandirapAdapUrtikAvyam /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyama, samatA ane saraLatAnA svAmI, pU. gurudeva zrI bhavyavardhanavijayajI mahArAja vairAgya ne saMveganI sthiratA anupama ullase... siddhAMtanI niSThA jIvanamAM dina ne rAte vase... guNalakSmI evI ApanI AtmA amAro abhiSe.. zrI bhavyavardhanavijayajI nayane vase hRdaye vase... || -
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidrumanI 15bhI zatAbdImAM samAyesI samyaktvarahasyaprakaraNam pratanI jheTo jhepI. (hastapratanuM paDenuM pRSTha) mulikaNa suharA gurUla pAsaMtisamaya niddihaM / sammAna radama madaM NAmi javidyAla bod||24 e8||pnnnvoditiirN| ko dAI jalAu nuvAnI nAma timira tara raNaM / vaMdAmi jile saraM pAsaM // rasAyo pAro / cyAuM ghovaM jiyAya mohaa| taM kiM cisi ki yaha jaMka karaMcyAca mamadA modadhyA ra DALa jIvA kammUDa meM dine e| jAyai saM mantrapariNAmo 3 jijha ga do mamo dehiM nAsi jamiha jie va riMde kiM / taMva hotanaM / yahI doi samma ||4e gavidadu vidvativica hA paMca vidaMva sentra vida / sa daddA kAragAI va sumane yadi vAsa // ni sA esaII sunna nIru megima vidyA raphI ki riyara se khevmaaruii| ina ino sakA dhari khannara guNa gautadA viTThe kA yaI sammannaM samaM samaja jaina piyA he caritre ehuya resa [ga] yasa ticaraNa ra diyaa| daMsara diyAna sineti|| mUlaM dAraM para DAla dArojAyata / / duchakassA vidhammaramA samaya ri kiti // kAraNaM samamaneAya roDa kAya ho / miLavate / tividaM vivide jA jI // 20 ve sA gidesu gamagaMja kA viruddhaM mahAna jacahala jAgA dita dAsAvyasu sAvayA eka tiLe suija lonArI muddAMkasagiNe evaM kati ugmyo| sammAnaM sAgarasakadaM / / 12 kira6 mami TA kusala susAvata so vidyAga uchATA esa dANo) sivAna niuDu jo // 13 dAda rihara viraMcikA vilasaM khAyAde vA / java gamavajazna vida je imo do| so // 14 ka liMgitA stri ppA sote [e] niminezana ladara bohiM jilA jidi // 16ko nii Upazna chan te|| vadvezya miLanaMsa bo dibI caMda siMgara siMghAmi una noja mUDha gama kare mudrAyAnte / yatu hIte etenI // dahiM piMDAI kAka eM) ko ni bhiNDezadAsa vicarayAtamantre nare nhi| yaso parama prANaM diyA pADe iDuru pAyA paDalo mAyAbala para parAvRLe saMjamata vAyAmiyA (loiTA rUDhiMkAI vasa mudde buDe mineviti / kira nare misemaare| michanna kAraNA jona vivo ire // 29 // yamaka ka kajAI / saMsAra jaladi majhe jI paNa vivANijAI // 22 vitramimanavamI ke liya saMketa sarasa sigdaa| pavana piMDavAr3A gayAidA eMva sahA / 13 satrami paMcami gomA nidI yadagrahamanidivi se saa| ravivAra somavAre jalaMjalI bAra sipayA // 24 giddha tAraNa para tiLaga mAkhala karaNa do makara gAItada khinna guna pattA devayAzyA ceva ||shymaa siyaDa mmA niyada riziyAzate'jJa navamicchAIcha / miLanajanako ynn| loyayarUpAya paDaca 36 ra vikriyaae| bAhurAja nirAgaMcA sakAraM sammANa dANaM viSayaM cava ne ||2nru rovaNaka nAda la ka ya tayAiDa bIvAdI sivara trivanta rAya / / emAra siga rittA ||28smy chAtra viDiyaMs je pi kiM / vIraiga evabhuNaNe nakka raDiya nimaMta pAIye ||2e mAI maraNaM jarakA vyarNa jiNamaesadda modevanada uDI karaNaM tivi degAva ki jA // 30 // giTTi gavAda sAlAtalaM vaya junna dl| dANe tila mAI emaya baMjaya karaNaM ca // 32 vaDaniMba pippalA naMbarI isa lAcAra pasilako prAkaraNacanamA 32 jogida karDaba sAmA seto miLata rova kaNa te sayalovi do pakitro samuhaM ma / / 33 jo gida kaDe ba sAmI saMtosammanna roka | tesalA videso siddipurI samudonI // 34 daMsaNavisa esamae dihaMtA gahA samarakA yA ghui
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ FIRHAIROHI RESENTATISTICES THEHRISH RTAISE vikramanI 15mI zatAbdImAM lakhAyelI sa tvaradaNyapravaraNam pratanI phoTo kopI. (ustapratanuM bhAMtima pRSTha) HanuaDAMARokAmanaNaviNAkArayA visayaMtraNaNyAjadamaNiyaMtadanisAmedAyasammanne paramominnosimamannaMbarasAradA samana paramobaMdhAsammannavarasayasammannayaramaMdANAsammanne paramatavAsamannaghara masAlAsama aMbaranAanuao samaneparamodevAsamAna prmogurusmmaanpuursobmo| sammaparamapUrvAciMtAmaNilAI sammAnakadavidichoepaNAtadAravezmUDholozyati suvardhatopavitA maNikapaNatasanavANUmariMdadedikadauvAmAzyAzvalAya dipAdasadiladiUNaMdAtAlaNavila daMverNanakAlAulavATsaeparavANAsapayatteparakinAza jdmiyddennvivinnaantrshmdsaagriimibodilaatdmmnnnnvidyaakiriyrushentrshnvaadi||4jdymdaajddsaalaamuulmidevipsseruko samaviganidanAsosesaca rAzi jabaDodyogapasarupAnaDeNagrAmamenagiyozyasamAviNAsayalodhamamoditadadAzAjadacauraMgasicaMhaNiyanAminAsaesayalAtadasammannedaNizanAsadANa shyodhFileusdybhinnddebsaahaarodoshnevaareditidsmvivaandoshcronnprmgii||4jdvichaarykmlN hopaNahaMsikatiemAsAtadakiriyAvichAyAdavaddhasammata nAbhirAjadayamadAbAyayaNepAcaviNAseviessaekssatahadasaNasavigamosayalaMvidA paramatomjadayadiyaeNaradinAnurisoyIbaiMdhaNavidIyovinAyattadasAlA vasammannArada yastasyasammanneNaviNAsaveciyalArabATuzsarichAbaha rasmakannajAvodavazvasarvaDacevApadharanaciyapivamayadedovadyAjadAvidalItadasamma E neNaviNAsAlema ashaaynaashtevpytokaayboshaanunnopaay| desArayaNarayaNavaDamvadamadapatrAsAparatAtunekSivipakSiyasakaTAkamajopaNAsaMkAra dosaradiyAkAyaveappamate disamanapaSiddharorerdinidANavajada mjana jANAkAra duladIpAvediMvajizAmichatrapamAyajogadivasa tevamAtesinamotibiyacirajIviSAbudA yA nirazyArameyAdharatisammatavarasyAyamanaznamevasabInAsaMbaMjani dipannAsudapariNAmAsamArAmAvimudhiyAradinahara vidapariNAmosammahitIjigadipanna noemocatavasamulaMghazyoveNakAle sammannaminaladevazyAInarayati risadArAdihAlimAsANiyamukhAsadAsadINApAsammaminulahe vimANajonabaMdhA dhAuMjizavinegayasammAnacidavanabahAuIi sammanasamavAyaciMtaciMtAmaNissaladazasiksagamaNyamudasaMgayANidhaNasavADAyajelihAladistanipulagA zyasaMpayAsikkiMDasuridvAnAsamamanAunaannadAnakAragAIka reMtinokAraNevitadhannAzyacitijAmazvaka niyasahInadAharaNaharayAsammannaradassasAsayAsivamuka kAraNa rm| khiyminnNddvaaeN|smmbrdstmeyNcyaashriyNsmyaau savinasihasaNasarAdi jepAlatiyaniyamAtasigyajatinitrANA64zanisAyabaradasyalakA samAnAlAyA buNimorisahAjikayarahiTalaMbagAikitaDIkesAlivasadarisadAmajAnie saMsadevarodhAlaneTaNepagokaMcausamasamappaleyajamAyaNanavaphaNasachiyapAlicaMdAyacaMdapaderasa vijiNidemagarosirimAyalIlaNamisirivAsiyasaravAzanimadisosirikhakAsmAvimanassavarAdovAdaNenisa lAvaNetajiNanAdevajJadhamosatissahariNIkaMdhutsalagaloyA naMdA vocrejomanimamabaeU nAnIlupAlanamijiNi saMkhonemistrAdipApayatisagaimAraphaNimaNamAdovIrasmAlelasakalaMkA vikalaMkA aklNkpyNninnaadivaatilaalhsrvtii|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya samagra jaina saMghanA mastakane gauravonnata banAvanAra zrI sachatvaraprakara" graMthane temaja tenI upara vartamAnakALamAM racAyelAM vayapatAjA nAmanA atyaMta gaMbhIra TIkAgraMthane samasta jaina saMgha samakSa prakAzita karatAM amAruM hRdaya gadgadita thaI rahyuM che. citta AnaMdavibhora banI rahyuM che. svanAmadhanya, pUjyapAda pUrvAcArya bhagavaMta zrI siddhasenasUrIzvarajI mahArAjAe sayabrutvahicapravara graMthanI AjathI eka hajAra thI be hajAra varSo pUrve saMkalanA karI hatI. mULa Agamo ane AgamAnusArI zAstragraMthomAMthI samyagdarzananA viSayane sparzatI chAsaTha jeTalI gAthAone A mahApuruSe udbhUta karI ane tenuM kramabaddha saMyojana karyuM. e pachI tene sadbhutvaracaraNa evuM nAma ApyuM. zatAbdIonI zatAbdIo pasAra thaI gaI. A graMtha zrutanA nAzanI bhayAnaka AMdhIo vacce paNa jayavaMta rahyo e ApaNuM saubhAgya che. A graMtharatna upara ATalAM virATa samaya daramyAna ekAda paNa TIkAgraMthanI racanA thaI nathI evuM itihAsanI upalabdha sAmagrIonA sahAre nizcita thAya che. - parama harSano viSaya che ke pUjyapAda munirAja zrI hitavardhanavijayajI mahArAje satvaracara graMtha upara sarvaprathama TIkAgraMthanI racanA karI che ane tenuM vothapatAvI evuM pavitra nAmakaraNa karyuM che. vodhipatAkA TIkAgraMthamAM TIkAkAra pUjyazrIjIe samyagdarzananA svarUpanuM vyApaka, gaMbhIra ane vizada vivaraNa upalabdha karI dIdhuM che. A TIkAgraMthamAM zvetAMbara paraMparAnA aneka zAstragraMthonI DhagalAbaMdha sAkSIo ApavAmAM AvI che temaja digaMbara paraMparAnA paNa aneka zAstragraMthonA aneka sAkSIpAThone ahIM jinAjJAnI paripuSTi thAya te rIte upasthita karavAmAM AvyAM che. are, manusmRti jevA hindu graMthamAM samyagdarzanano kevo mahimA vyakta thayo che te paNa atre TIkAkArazrIjIe spaSTa karyuM che. zvetAMbara * digaMbara paraMparAnA Agama vigere zAstronA kula ekazone batrIza sAkSIpATho prastuta lothapatA TIkAmAM ApavAmAM AvyAM che. kalpanA karI lo ke TIkAgraMtha keTalo arthagaMbhIra ane abhyAsapUrNa che ! AdhArabhUta ane AsthAsthAna samAna che ! samyakRtvarahasyaprakaraNama, prakAzakIya 11.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina zAstronI paraMparA tarapha najara karIe chIe tyAre samajAya che ke pUrve paNa keTalAMka zAstrakAroe eka ja graMthamAM seMkaDo zAstragraMthonA sAkSIpATho ApavAmAM AvyAM hoya tevA mUlyavAna graMtho racyAM che. prastuta vothapatA TIkAgraMtha AvA virala graMthonI zreNimAM sthAna pAmI zake tema che evo vidvAnono abhiprAya che. A TIkAgraMthanI bIjI eka viralakakSAnI vizeSatA e che ke ahIM apAyelAM ekazone batrIza sAkSIpATho paikInA moTAbhAganA sAkSIpATho samyagdarzananA eka ja viSaya sAthe anusaMdhAna dharAve che. kadAca jainazAstronI paraMparAmAM sAkAra thayelI A prathama ghaTanA che ke eka ja viSayane sparzatAM ATalI moTI saMkhyAnA sAkSIpAThone eka ja graMthamAM samAvavAmAM AvyAM hoya. vodhipatA mAM apAyAM che ethI vadhu saMkhyAnA sAkSIpATho anyAnya graMthomAM apAyAM che jarura paraMtu tyAM aneka viSayone anulakSIne sAkSIpAThonI saMkhyAno saravALo thayelo che jyAre ahIM lagabhaga eka ja viSayane anulakSIne ATalAM sAkSIpATho apAyAM che. prastuta graMthanI anukramaNikA vAMcavAthI khyAla Avaze ke A graMthamAM kevuM viSaya vaividhya pIrasAyuM che! samyakatva - mithyAtva saMbaMdhI aneka bAbatonA uMDANa sudhI javAno keTalo prayatna thayo che ! graMthane aMte be pariziSTo ApI sAkSIpAThonI temaja saMdarbhagraMtho ane tenA praNetAonI sUci paNa rajU karavAmAM AvI che je vidvAno mATe vizeSa upayogI banaze. samagra mULa graMtha sahita TIkAgraMthano saraLa ane bhAvapUrNa gujarAtI anuvAda paNa A graMthamAM saMmIlita che jenA sahAre saMskRta bhASA nahi jANanAro sAdhu-sAdhvI samudAya tathA zrAvaka-zrAvikA varga A graMthanuM avagAhana karI zakaze, graMthanA uMDANa sudhI pahoMcI zakaze ane tattvAmRtanuM Acamana laI zakaze. prastuta graMthamAM, dareka mULa gAthAnI nIce gAthAnI saMskRta chAyA ApavAmAM AvI che e pachI mULa gAthAno gAthArtha rajU karavAmAM Avyo che. mULa gAthAnI saMskRta chAyA, mULa gAthAno gAthArtha ane TIkAno gUrjarAnuvAda paNa TIkAkAra pUjayazrIe taiyAra karyA che. A teozrIjIno vizeSa upakAra che. Ama, chAyA, gAthArtha, TIkA ane saTIka anuvAda sAthe A graMtha pragaTa thaI rahyo hovAthI abhyAsu varga mATe te vizeSa upakAraka banaze. amArAM vApI - zAMtinagara saMghanA AdaraNIya ArAdhaka zrI pAtubena sonAjI bAgacA parivAra, pharmaH prakAzakumAra jasarAjajI bAgacA parivAra - vApI taraphathI prastuta 12 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa tvarayara graMthanA prakAzanamAM saMpUrNa Arthika sahakAra prApta thayo che. A parivAranI udAra gurubhakti temaja zrutabhaktinI vAraMvAra prazaMsA karIe chIe. TIkAkAra pUjyazrIjIe je divase TIkAnI racanA samApta karI te divase teozrIjIne vicAra phUryo ke kyAM vijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnuM niravadhi punya ane kyAM amArAM punyanI sImA ! e mahApuruSanA gujarAtI vyAkhyAna graMtho temanA kALadharma pachI paNa lAkhkho rupiyAnA svadravyanA vyayathI prakAzita thayAM che jayAre amArA dvArA racAyelAM AvA tAtvika graMtho paNa svadravya vaDe prakAzita thaI zakatAM nathI. jUo, yogAnuyoga ! bIje ja divase rAbetA mujaba guruvaMdana karavA upasthita thayelAM zrAddhavarya zrI jasarAjajI bAgarecAe pUjyazrIjIne vinaMtI karI : mAre amuka rAzi sArAM mArge vAparavI che. Apa mArgadarzana Apo tyAM teno sadbhaya karIza. A samaye prastuta graMthanA prakAzananI vAta pUjyazrIe teone vidita karI. tatkSaNa teoe graMtha prakAzanano lAbha potAne ja ApavAnI vinaMtI karI. jeno svIkAra thatAM A punyazALI parivArane Avo mUlyavAna lAbha prApta thaI rahyo che. uparokta vigata amane TIkAkArazrIjI pAsethI jANavA maLI che ane te zraddhALu jIvone preraNA ApanArI hovAthI atre ame prastuta karI che. zAstraniSThA Aje paNa kevA camatkAro kare che teno A ghaTanA purAvo che. graMthakAra pUrvAcArya zrImadUnA caraNomAM koTI koTI namaskAra karIe chIe. TIkAkAra pUjyazrIjIne zraddhApUrNa vaMdana karIe chIe ane bhaviSyakAlIna jaina saMgha mATe saMvegI pUrvAcAryonA gItArthatApUta vacanonI garaja sAranArAM prastuta saTIka satvaracaBra nuM svAgata karIe chIe. aMtaranA uMDANapUrvaka A graMthamaNino satkAra karIe chIe. - kusuma-amRta TrasTa, vApI samyaktvarahasyaprakaraNam, prakAzakIya
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ bImArIese prastAvanA + samyakatva eTale bhAvatIrtha : ratnatrayImAM jenuM prathama sthAna che te zrI samyagdarzana sAkSAta tIrtha samAna che. vItarAge sthApelAM dharmatIrthanuM eka aMga evuM nathI jenI sAthe samyagdarzana joDAyeluM na hoya. samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra svarUpa ratnatrayIne ApaNe bhAvatIrtha kahIe chIe. apekSAe ema paNa kahI zakAya ke saMpUrNa kakSAnuM bhAvatIrtha zrI samyagdarzana che kemake samyagdarzanamAM samyajJAnano aMza avazya rahelo che ane samyaphacAritrano aMza paNa avazya upasthita che. jJAna ane cAritranI saMpUrNa gerahAjarI jyAM che tyAM samyagdarzananuM astitva hotuM nathI. samyagdarzananI saMpUrNa gerahAjarI jyAM che tyAM jJAna ane cAritranuM astitva hotuM nathI. Ama, samyagdarzananA anubhavamAM jJAna ane cAritranuM saMvedana paNa samAyeluM hovAthI samyagdarzanamAM saMpUrNa ratnatrayIno samAveza thAya che tema sApekSapaNe kahI zakAze. saMpUrNa ratnatrayI samyagdarzanamAM avatarelI che evuM nizcita thatuM hovAthI samyagdarzana e saMpUrNa kakSAnuM bhAvatIrtha che evuM pratipAdana paNa yogya gaNAze. zrI zatruMjaya - giranAra vigere tIrtho sthAvara tIrtho che ane aSTa pravacanamAtAno dhAraka sAdhu jaMgama tIrtha che. sthAvara ane jaMgama tIrthonI tArakatA je bhAvatIrthane AdhIna che evuM vaMdanIya kakSAnuM bhAvatIrtha eTale zrI samyagdarzana. AgaLa vadho ! samyagdarzanane dhAraNa karanArAM samyagdaSTi jIvo paNa apekSAe jaMgama tIrtha che kemake temanAmAM AMzika jJAna ane AMzika virati niyatarUpe vidyamAna che. je svayaM tIrthaMtulya che, jene dhAraNa karanArAM jIvo tIrthatulya che, jeno upadeza paNa tIrtha che ane e upadezane jhIlanArAM graMtho paNa tIrtha che evuM samyakRtva keTakeTaluM mahAna che enI kalpanA karI jUo ! vaMdana che, samyagdarzanane. vaMdana che, samyagdaSTi jIvone.. satvaracaraNa: je graMthanA zabda zabdamAM AvAM bhAvatIrtha svarUpa samyakatvanI sparzanA karAvavAnuM baLa samAyeluM che evo mahAna graMtha Aje anAvRtta kALanI lAMbI majala pUrI karIne saMgha samakSa prakAzita thaI rahyo che. sacabrutvarahayArA nAmano A graMtha adyAvadhi aprakAzita ja rahyo che. pahela vahelI vakhata tenuM saMzodhana thayuM che ane pahela vahelI vakhata tenuM prakAzana thai rahyuM che. chellAM doDhaso 14 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ varSamAM seMkaDo graMthono pAMDulipiomAMthI uddhAra karavAmAM Avyo. A graMthonA saMzodhana thayAM. livyaMtara thayAM. pAThazuddhio thai. pAThabhedo nakkI thayAM ane e pachI tenuM arvAcIna zaili anusAranuM mudraNa thayuM. Ama thavAthI zAstrajJAnanI gaMgA seMkaDo saMghajano mATe sulabha banI. A rIte seMkaDo graMthonA saMzodhana pUrvanA mahAna saMzodhako dvArA thaI gayAM hovA chatAM sa tvaradasyaprakara" nuM saMzodhana hajI bAkI hatuM eTale ahIM noMdhavuM joie. + graMthanA saMzodhananI zaruAta mAruM e avarNanIya saubhAgya che ke satvaradayara graMthanuM yatha thI ti parvatanuM saMzodhana karavAnuM zreyaH mane sAMpaDyuM. mane prApta thayelAM A zreyanA mULamAM dharmatIrthaprabhAvaka, pU.A.de.zrI.vi. mitrAnaMdasUrIzvarajI mahArAjA rahelAM che. teo zrImade vi.saM. 2058mAM, sakhyatvacaprakaraNa nI eka hastaprata mane ApI ane mane sUcanA karI ke A graMthanuM livyaMtara tAre karavAnuM che, e pachI saMzodhana karavAnuM che ane tyAra bAda graMtha upara saMskRta TIkA paNa racavAnI che. tyAre mArI uMmara bAvIsa varSanI. jIvanamAM saMzodhana kAryano koi anubhava lIdho na hato. e samaye mAtra livyaMtarano abhyAsa meM karyo hato. jenI jANa pUjya AcAryadevazrIjIne thatAM mArAM upakArI teozrIjIe prastuta kArya mane soMpI dIdhuM. A tabakke teozrIjIno upakAra mAnuM chuM ke mane saMzodhananI ane ethI AgaLa vadhIne TIkAnA nirmANanI dizAnI mulAkAta karAvI. e dizAmAM prasthAna karavAnI preraNA ApI. A pUrve saMzodhanakAryanI vAto meM kadI sAMbhaLelI paNa nahi. hA, TIkAracavAnA manoratho ghaNIvAra sevyAM hatAM. pU. dharmatIrthaprabhAvakazrIjI pAse sacavaradaNyaprachara nI je hastaprata hatI te teozrIjIne kyAMthI, kyAre ane kaI rIte prApta thaI te ame jANatAM nathI. A mAhitI tAtkAlika teozrIne pUchI levAnuM tyAre skUrya nathI ane saMzodhana kArya AgaLa vadhyAM pachI jyAre tenI phuraNA thaI tyAre teozrIjI vidyamAna na hatAM. A rIte ame A graMthanI hastaprata pUjayazrIjI pAsethI meLavI. prathama tenuM likhaMtara karyuM. livyaMtara karyA pachI turaMta graMthanI saMskRta chAyA taiyAra karI jethI arthano nirNaya karavAmAM ane pAThazuddhino nirNaya karavAmAM anukULatA rahe. saMskRta chAyA karyA pachI graMthanI moTA bhAganI gAthAno artha spaSTa thaI cUkyo paraMtu mULa gAthAo paikInI keTalIka gAthAonA pado amArI hastapratamAM ja lupta thai cUkelAM hatAM. eka gAthA to saMpUrNatayA vilupta hatI. keTalAMka sthaLe pATho samyaktvarahasyaprakaraNam, prastAvanA
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkAspada hatAM. graMthanI gAthA saMkhyA paNa saMdehajanaka hatI. je prata amArI pAse hatI temAM 64 gAthAo jaNAtI hatI. jemAMthI eka gAthA vilupta hatI. pUrvAparanA anusaMdhAna ema kahetAM hatAM ke ekathI be gAthA yA to vadhu hovI joIe ke pachI ochI hovI joie. A sthitimAMthI bahAra AvavuM muzkela hatuM. A ja kharuM saMzodhana hatuM. ame dharmatIrthaprabhAvakazrIjIne uparokta paristhitinuM nivedana karyuM. teozrIjIne vinaMtI karI ke prastuta graMthanI vadhu hastaprato jo prApta thAya to tenA sahAre truTita pado vigere nakkI karavA saraLa thaI paDaze mATe vadhu hastaprato meLavavAno puruSArtha karavo joie. + satvarasyastotra ane sarahasyaverA bhinna che : - pUjyazrIjIe vadhu hastaprato meLavavAnI mahenata karI. gItArtha gaMgAmAMthI temaja kobAmAMthI pratonI prAptino prayatna thayo hato evuM mane yAda che. jo ke gItArtha gaMgAmAM prastuta graMthanI hastaprata upalabdha thaI na hatI. kobA tIrthamAMthI be hastapratonI pratilipi maLI hatI paraMtu te paikInI eka paNa pratilipi amane upayogI banI nathI. kobAmAMthI maLelI baMne pratilipio sachitvarastotra nI hatI. nAmanI lagabhaga samAnatA hovAthI ame A stotrane satvahasparina ja mAnyuM. tenuM livyaMtara karyuM. liyaMtara thatAM e cokkasa thaI zakyuM ke uparokta baMne graMtho bhinna-bhinna che. eka nathI. vAstavikatA e hatI ke satvahastotra nI 90 nevuM gAthAo hatI. je paikInI pacAseka gAthAo sachatvaraprajara mAMthI ja udbhUta thayelI hatI. e sivAya ghaNI gAthAo saMskRta bhASAmAM lakhAyelI hatI. eka gAthA prAkRta. e pachI saMskRta zloka. AvI viSamatA A stotramAM daSTigocara banI. ekathI nevuM gAthA sudhI viSayanuM je rItanuM sAyujaya hovuM joIe te paNa na hatuM. paraspara taddana asaMbaddha viSayo eka-bIjI gAthAmAM mUkelAM hatAM. vadhumAM, stotra kahI zakAya tevuM mALakhuM paNa prastuta stotramAM hatuM nahi. amane A stotranA abhyAsa dvArA ema lAgyuM ke satvaracara nI ja gAthAo udbhUta karIne tenI sAthe matikalpanAnusAranA bIjA zloko ke gAthAo goThavIne koI uttara-kAlIna graMthakAre A stotra banAvyuM hovuM joie ane te paNa be saikA jeTalAM samaya pahelAM ja. aMte ame sa tvarahasyastotra nI pratane AdhAra banAvavAnuM kensala karyuM. pharI tapAsa karI tyAre kobAthI javAba maLyo ke satvarasthara nI vadhu koi prata have upalabdha nathI. - 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ *. prathama TIkA racanA : vadhu hastaprato na maLavAthI amAruM saMzodhana aTakyuM. samaya tenI gati anusAra vItato cAlyo. dharmatIrthaprabhAvakazrIjInI preraNA thaI ke moTAbhAganI gAthAonuM saMzodhana to tame pUrNa karyuM che to have TIkAracanA zaru karo. zeSa gAthAonuM saMzodhana samaya jatAM karI zakAze. vi.saM. 2059nI sAlamAM phAgaNa mahino zubha muhUrta banIne Avyo. muMbaIvAlakezvara vistAranA caMdanabALA epArTamenTamAM amArI ATheka divasa jeTalI sthiratA thaI. e ATheka divasamAM savirahasya charI upara TIkAnI racanA karI. TIkAne madodhinI evuM nAma ApyuM. sa tvaradasthacharA upara thayelI A prathama TIkA racanA hatI ane mArAM jIvanamAM paNa TIkA racanAno te prathama prayAsa hato. yogAnuyoga phAgaNa mahinAmAM ja dharmatIrthaprabhAvakazrIjInuM svAcya atyaMta nAdurasta thayuM. A samaye meM navaracita mahoyinI TIkA teozrIjIne sukRtadAna tarIke arpaNa karI. TIkAmAM sAkSIpATho umeravAnA bAkI hatAM. mULa graMthanuM saMzodhana paNa adhuruM hatuM tethI TIkA paNa adhUrI rahI hatI. kAma adhuruM hovAthI TIkA sahita prastuta graMthanuM meTara tyAre phAila karyuM. * saMzodhana pUrNatA tarapha varSo vyatIta thaI cUkyAM. vi.saM. 2065nI sAlamAM vApI-zAMtinagara saMghamAM amAro cAturmAsa praveza thai gayo hato. e sAthe adhUrAM saMzodhanane pUrNa karavAno ane saMkalpa karyo. e mATe vadhu hastaprato meLavavI jarUrI hatI. - pU.A.de.zrI.vi. municaMdrasU.ma. (bApajI ma.nA samudAyavartI) ne patro lakhyAM. temaNe vaDodarA, khaMbhAta vigere aneka sthaLe tapAsa karAvI paraMtu vadhu hastaprato upalabdha na banI. jo ke mULagraMthanI ame je chAyA taiyAra karI hatI temAM apUrNa rahelAM pado teozrIjIe pUrNa karAvI ApyAM. teozrIjInA A prakAranA sahakAra badala teozrIjIno AbhAra mAnuM chuM. anya AcAryadevone paNa patro lakhyAM. teo dvArA paNa yathAzakya prayatno thayAM paraMtu koI nakkara pariNAma na sAMpaDyuM. chevaTe ame nakkI karyuM ke have vadhu kAlakSepa karavo nathI. je gAthAo ke gAthA pado vilupta che tenI pUrti karI te pUrtine brekeTamAM prinTa karAvI daizuM jethI mULa gAthAonA truTita sthaLonI ane tenI ame karelI pUrtinI vidvAno cokasAI karI zake. cAturmAsa pUrNa thayuM ane vyAkhyAna vAcaspati, pUjyapAdazrIjInA ziSyaratno pU. munirAja zrI Atmarati vi.ma. ane pU.mu.zrI hitarati vi.ma. vApI padhAryA. temanI sAthe samyaktvarahasyaprakaraNam, prastAvanA 17
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzodhana aMge prAsaMgika carcA thai. temanA sUcanathI pUnA sthita bhAMDArakara insTITyUTamAM paNa prastuta graMthanI hastaprata meLavavA mATe navesarathI prayatna thayo paraMtu tyAM paNa te prata hatI nahi. hastapratono saMgraha karanArI muMbainI eka saMsthAmAM paNa tapAsa karAvI paraMtu tyAM paNa prata upalabdha thai nahi. ukta munivaro vihAra karIne amadAvAda padhAryAM. temaNe svecchAthI amadAvAda sthita ela. DI. risarca senTaranI mulAkAta lIdhI. tyAM samyatvarahasyaprataLa nI prato mATe uMDI tapAsa karI ane mane patra pAThavyo ke ela.DI.mAM prastuta graMthanI pAMca hastaprato che. ame navesarathI tapAsa AdarI. thoDAM saghana prayatnone aMte ela.DI.mAMthI sabhyatvarahasyapraratna nI traNa pratonI pratilipi prApta thai. traNe lagabhaga paripUrNa hatI. arthAtara ubho kare evA pAThAMtara paNa temAM prAyaH na hatAM. eka prata vikramanA paMdaramAM saikAmAM lakhAyelI hatI. bIjI prata soLamA saikAmAM lakhAyelI hatI ane trIjI prata ogaNIsamAM saikAmAM lakhAyelI hatI. ame traNe pratonuM livyaMtara karAvyuM. eno abhyAsa karyo. A pratonA sahAre amArAM tamAma avarodho dUra thai zakyAM. truTita gAthA pado paNa pUrNa thayAM. lupta gAthA paNa prApta thai ane graMthanI gAthA saMkhyAno paNa nirNaya thayo. dharmatIrthaprabhAvakazrIjInI hastapratamAM cosaTha gAthAo hatI. temAM be no umero thayo. graMthanuM gAthAmAna chAsaThanuM che evuM tAraNa prApta thayuM. pAThonuM saMkalana ane zuddhikaraNa : mukhyatve ame vikramanA paMdaramA saikAnI hastapratane AdhAra tarIke svIkArI che. paMdaramA saikAnI pratanA pAThone thoDAM apavAda sivAya yathAvat rUpamAM svIkAryAM che. kyAMka ogaNIsamAM saikAnI hastapratano pATha vadhu cokkasa lAgyo to tene svIkAryo che. badhI ja hastaprato dvArA pAThonuM saMzodhana - zuddhikaraNa karyAM pachI paNa mULa gAthAnA keTalAMka pado amane azuddha jaNAyAM tyAre tevA azuddha padone yathAvat prinTa karI tenI bAjumAM corasa brekeTa [ ] banAvI temAM ame zuddha pAThonI pUrti karI che. eka khUlAso karI devo atre ucita che ke paMdaramA, sattaramA ane ogaNIzamAM saikAnI ela.DI.mAMthI maLelI pratomAM graMthanI pahelI gAthAmAM paLami niLesara pAsa evo pATha maLe che chatAM ame paLamAni niLesara vIra evo pATha svIkAryo che. A pATha dharmatIrthaprabhAvaka zrIjInI hastapratamAM prApta thAya che. pU. pUrvAcArya zrI siddhasena divAkara sU.ma.e prAyaH dareka graMthonA maMgalAcaraNamAM zAsanapati, mahAvIra prabhunuM smaraNa-kIrtana karyuM che tethI aitihAsika dRSTithI 'vIra' pATha vadhu saMgata lAgatAM ame tene sthAna ApyuM che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 18
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ "vodhipatAna TIkAnI racanA : vi.saM. 2066no mahA mAsa prAraMbhAyo. pUrve racelI mahoyanI TIkAne vyavasthita ka2vAnI ame zaruAta karI paraMtu mArI ja racelI maholayanI vRttino varSo pachI abhyAsa karatAM mane A vRttithI saMtoSa thayo nahi. te TIkAnI zailImAM prauDhatAnI uNapa lAgI tethI pUratAM parAmarza pachI nakkI karyuM ke moyinI vRttine pragaTa karavI nathI. tenA sthAne navI ja TIkA banAvavI che. maholayanI vRtti Aje paNa apragaTa avasthAmAM amArI pAse akabaMdha che. e pachI ame navesarathI samyatttarahasyapraraLa upara TIkA racI. je 'vodhipatA' evA nAmakaraNa sAthe A graMthamAM prastuta che. ame racelI TIkAnuM mUlyAMkana karavAnuM kArya ame adhikA2I vidvAnone soMpIe chIe. A aMge kazuM paNa kahevAnI amane jarurIyAta lAgatI nathI. lodhipatAjA TIkAnI racanA thayAM pachI tenuM saMzodhana SaDdarzanavettA, pU. A. de. zrI. vi. candragunsUrIzvarajI ma.sA. pAse karAvyuM che. teozrIjIe samaya kADhIne sUkSmakSikApUrvaka parimArjana karyuM che. A badala teozrIjInA ame RNI chIe. graMthakAra pU.A.de.zrI siddhasenasUri mahArAjA H samyatvarajJasyaprajA nA kartA svanAmadhanya, pU. pUrvAcArya zrI siddhasenasUrIzvarajI mahArAjA che. graMthanI aMtima be gAthAomAM graMthakArazrIjIe A vAta spaSTa karI che. vadhumAM teozrIjIe A be gAthAmAM e paNa spaSTa karI dIdhuM che ke prastuta graMthane teo zrImade saMkalita karyo che. navo racyo nathI. saMkalana paNa pUrvanA AgamAdi zAstragraMthonI kaMDikAo dvArA karyuM che. graMtha ane graMthakArazrIno kALa nirNaya : graMthakAra pUjya pUrvAcArya zrI siddhasenasUrIzvarajI mahArAjA vikramanI kai zatAbdImAM thayAM athavA to ethI paNa pUrve thayAM teno nirNaya karI zakAya tema nathI. graMthakArazrIjInA kALano nirNaya thai zake tema nathI ethI prastuta graMthanI racanA kayAM kALamAM thai eno paNa cokkasa nirNaya karI zakAya tema nathI. graMtha ane graMthakArazrIjInA kALano nirNaya nathI thai zakato tenuM kAraNa itihAsanI paryApta sAmagrIno abhAva che. graMthakArIzrIjIe graMthane aMte na to koi saMvata darzAvI che ke pachI na to potAnI guruparaMparAno nirdeza karyo che ane na to graMthanI samAptinuM sthaLa sUcavyuM che. uparokta traNa aMgo evA che jenA sahAre graMtha ane graMthakArazrIjIne itihAsanI najara vaDe oLakhavA AsAna bane che. traNa paikI eka paNa aMgano saMketa suddhAM teozrIjIe Apyo nathI. mAtra graMtha ane graMthakAranA nAmano nirdeza karIne upasaMhAra karI devo ucita gaNyo che. samyaktvarahasyaprakaraNam, prastAvanA 19
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ A sthitimAM cokkasa kALa nirNaya karavo azakya che. hA! A aMge anumAno jarura thaI zake. ItihAsanI je kAMI truTaka sAmagrIo upalabdha thai rahI che te AvA anumAnono AdhAra bane che. eka vAta noMdhavI joIe ke AvA anumAno satyanI najIka javAno prayatna bane che paraMtu aMtima satya banI zakatAM nathI. + graMthakArazrIjI aMge uhApoha jai..sananA zAstrakAronI nAmAvalino uMDANamAM jaIne abhyAsa karIe chIe tyAre nakkI thAya che ke "pU.A. zrI siddhasena sUri ma." nAmanA sAta AcAryabhagavaMto thayAM che ane te sau sUridevoe nAnI-moTI graMtharacanAo karI che. jemanI nAmAvalI prastuta che : (1) sametita vigere Akara graMthonA nirmAtA, pU.A.de. zrI siddhasena divAkara sUrIzvarajI mahArAjA. jeo vikrama saMvatanI zaruAta thaI te pUrve thayAM che. (2) tattvArtha sUtra upara TIkA racanA karanArAM pU.A.de. zrI siddhasena sU. mahArAjA. A AcAryadava dizgaNInI gacchaparaMparAmAM thayAM che. (3) trIjAM pU.A. siddhasena sU.ma. vikramanA bAramAM saikAmAM thayAM. A AcArya bhagavaMte "sAhArI padathI aMkita aneka kRtionuM nirmANa karyuM. teo pU.A. bappabhaTTI su.ma.nI ziSyaparaMparAmAM sthAna pAmyAM hatAM. pravanasAroddhAra nI bRhavRtti jemaNe racI che temanuM nAma paNa pU.A.de. zrI siddhasena sU.ma. hatuM. teo candragacchanI paraMparAmAM thayAM hatAM. lagabhaga vikramanI bAramI zatAbdI ja temano astitvakALa hato. (5) namaskAramahAlya graMthanI racanA karanArA mahApuruSanuM nAma paNa pU.A.de. zrI siddhasena sU.ma. che. teo prAyaH siddhapura-pATaNa mAM vadhu rahyAM hatAM. (6) vikramanA teramA saikAmAM paNa pU.A.de. zrI siddhasena sU.ma. nAmanA AcArya thayAM che. jeo pU. siddhasAgarajI ma.nI pATaparaMparAmAM AvyAM hatAM. (7) vikramanI paMdaramI zatAbdImAM 'nANAkIya' nAmanA gacchanuM astitva hatuM. A gacchamAM ukta samaya daramyAna pU.A.de. zrI siddhasena su.ma. nAmanA eka AcArya thayAM che. vikrama saMvata 1980mAM viMzattisthAnakaveraLa upara nUtana TIkA lakhIne tenuM prakAzana karavAmAM AvyuM hatuM. paramAtmAnA 73mAM paTTadhara pU.A.de. zrI vijayAnaMda su.ma.nA praziSya pU.mu.zrI catura vi.ma.e ukta TIkA racI. tenuM prakAzana zinoranA -- --- - 20 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhastha zrI phUlacaMdabhAie karyuM. A graMthanI prastAvanAmAM pU.A. siddhasena sU.ma. sAta thayAM che tevo ullekha thayo che. sAta AcArya bhagavaMtonI uparokta nAmAvali paNa tyAM ApavAmAM AvI. Ama, samAna nAma dharAvanArAM sAta siddhasena sUrIzvarajI thayAM che e to nakkI thayuM paraMtu sAta paikI kayAM siddhasenasUri mahArAje satvarahasyaprarLa nI racanA karI che te cokkasa karI zakAtuM nathI. hAla samyatvarajJasya nI jeTalI hastaprato maLI che temAM sauthI prAcIna prata vikramanI paMdaramI zatAbdInI che. A pratanA AdhAre eTaluM to pramANita thai ja jAya che ke ochAmAM ochAM chassothI sAtazo varSa pUrve paNa prastuta graMthanuM astitva hatuM. A graMtha ethI paNa vadhu prAcIna che eno pUrAvo e che ke paMda2mA saikAnI pratamAM paNa graMthakAra athavA graMthakAra sAthe saMbaMdhita vyaktie prata lakhAvyAMno ullekha nathI. aMte eTalAM tAraNa para ame pahocyAM chIe ke AjathI sAtazothI vadhu varSo pahelAMnA terazo varSa daramyAna A graMtha lakhAyo hovo joie eTale A graMthane eka hajA2thI be hajAra varSa prAcIna mAnavAmAM atizayokti nathI. + ame apanAvelI saMpAdana paddhati : pratyeka mULa gAthA moTA TAipamAM prinTa karAvI che. mULa gAthAnI upara te gAthAnI TIkAnI viSayanirdeziA ApI che ane tenI ja nIce teno bhAvArtha Apyo che. mULa gAthA pachI tenI saMskRta chAyA rajU karI che. tenI pachI mULa gAthAno gAthArtha rajU karyo che. tyArabAda vodhipatAA vRttinuM meTara upasthita karyuM che. TIkAmAM avatarita thayelAM sAkSIpAThone bolDa TAipamAM prinTa karAvyAM che. TIkAnI samApti thayAM pachI te gAthAnI TIkAno gujarAtI bhAvArtha 2jU karyo che. jyAM viSayono vistAra vadhu che tevA bhAvArthamAM peTAzIrSako ApIne viSayonuM pRthakkaraNa karyuM che. peTAzIrSakone temaja bhAvArtha da2myAna AvatAM hRdayasparzI peregrAphsane bolDa TAipamAM prinTa karAvyAM che. bhAvArthanA lakhANamAM paNa TIkAnA sAkSIpAThone pUrepUrA prinTa karAvyA che temaja tenI nIce teno sArArtha rajU karyo che jethI vAcako viSayonA vargIkaraNa pUrvaka tenA uMDANa sudhI jai zake. samyaktvarahasyaprakaraNam, prastAvanA 21
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ che A graMthane aMte be pariziSTo umeryA che. pahelAM pariziSTamAM saMdarbha graMthonA nAma, te graMthanA jeTalAM sAkSIpATho ApyAM hoya te dareka pAThonA Adipada, te sAkSIpATho mULagraMthanI kaI gAthAnI TIkAmAM avatarita che te darzAvavA mULagraMthanI te-te gAthAno kramAMka ane gujarAtI bhAvAnuvAdamAM tenuM sthAna kyAM che te darzAvavA mATe te-te pAThonA gujarAtI bhAvAnuvAdano pRSTha kramAMka... A badhuM ja pahelAM pariziSTamAM darzAvyuM che. bIjA pariziSTamAM saMdarbha graMthonA ane graMthakAronA nAmanI sUci prastuta karI che. graMthanA prAraMbhamAMTIkAnA bhAvAnuvAdane anulakSIne vistRta viSayAnukramaNikA rajU karI che. prastAvanAnI pUrve saMskRta ane gujarAtI baMne bhASAmAM graMthasaMtava prastuta karyo che ane temAM mULa graMthanuM temaja TIkAgraMthanuM TUMku chatAM upayogI vihaMgAvalokana karAvyuM che. TIkAnA pratyeka akSaranI gaNanA karIne tenuM zloka pramANa niyata karyuM che ane zlokapramANanI vigata paMthasaMstava nA peja upara ApI che. Ama, viSayanA sarvAgINa bodha mATe tenA uMDANa sudhI javAno ane vAcakane paNa tyAM sudhI pahoMcavAmAM sahAyabhUta banavAno ame amArAM kSayopazama anusAra prayAsa karyo che. 2 upasaMhAra : aMte eka ja manoratha che, je bhAvatIrthanuM AlaMbana laine anaMtA jIvo jaMgama tIrtha banyAM che, kramazaH tIrthapati paNa banyAM che e zrI samyagdarzana svarUpa bhAvatIrtha ApaNAM sahunA asaMkhyAtA AtmapradezomAM tanmaya, tadAkAra ane tadrupa banI raho ! samyagdarzana svarampa bhAvatIrthane ApaNAM AtmAmAM tanmaya, tadAkAra karavAmAM prastuta saTIjha- sa tvaradAvara nAmanuM graMtha tIrtha sahAyabhUta bano ! A graMtha tIrtha hajjAro lAyaka jIvone bhAvatIrthanI sparzanA karAvanAruM banI raho ! A graMtha tIrtha cirakALa parvata bhAvatIrthanI pratiSThA vadhAranAruM bano ! A graMthatIrtha cirakALa jayavaMta varto ! vi.saM. 2066, zrA.va. 2, - muni hitavardhanavijaya guruvAra, tA. 26-08-2010 sutarIyA upAzraya, chAparIyA zerI, mahIdharapurA, surata. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya . prastAvanA viSayadarzana (1) bhAvamaMgaLanI vyAkhyA (2) jyAM pApa che tyAM moha che ja (3) cAra atizayonuM varNana (4) gItArtha ja gurupada mATe yogya che (5) khabhavyomAM pratibodhanI traikAlika ayogyatA (6) dravya-kSetra-kALa-bhAvathI zrutajJAnanI sAgara sAthe tulanA . (7) pApavRddhi jIvonI vyAkhyA (8) dravyAdika saMsAranuM svarUpa (9) graMthibheda pachI aMtarmuhUrtamAM paNa mokSa maLe (10) yathApravRttikaraNa . (11) karmasthitiono paraspara saMbaMdha (12) zuddha yathApravRttikaraNa kone kahevAya (13) azuddha yathApravRttikaraNa ane abhavyane traiveyakanI prApti (14) apUrvakaraNa (15) anivRttikaraNa . (16) aMtarakaraNa ane prathama samyaktvanI prApti . (17) tripunnI karaNa (18) kArmagraMthika mata (19) saiddhAMtika mata (20) dravya ane bhAva samyaktvanI vyAkhyA ane vivaraNa (21) eka prakAre samyaktva (22) be prakAre samyaktva : traNa rIte samyaktvarahasyaprakaraNam, viSayadarzana viSaya darzana 60000000000000000000 pRSTha kramAMka 11 14 23 29 30 30/31 33 35 36 37 43 44 44 46 47 47 48 50 51 51 para 53 56 63 64 23
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ............... (23) traNa, cAra ane pAMca prakAranuM samyakatva .... (24) aupathamika samyakatva............ (25) sAsvAdana samyakatva ................ (26) lAyopathamika samyakatva .. ....... (27) vedaka samyatva ...................................... (28) kSAyika samyakatva................ .................. (29) dIpaka, kAraka ane rocaka samyakatva.......... (30) nisargarUci samyatva............................... ........ 74 (31) upadezaci ane AjJArUci samyakatva. .......... ......... 74/75 (32) sUtrarUci, bIjarUci ane abhigamarUci samyakatva ............ 75/76 (33) vistArarUci, kriyArUci, saMkSeparUci ane dharmaci samyakatva..... 76/77 (34) bhinnagraMthika jIvonA cAritrapatananuM kAraNa : aviratikarma . ............78 (35) samyakatvathI patita ekAMte patita che .................................... (36) avirati nikAcita nathI temanA saMyamapatananuM kAraNa ................ (37) samyakatvanA abhAvamAM bhAvaanuSThAnano ja abhAva che............... (38) dharmanuM rahasya jinAjJA.. (39) samyakatvanI cha bhAvanAo........... (40) samyakatva ane mithyAtvanI vyAkhyA ........... .........91 (41) eka prakAranuM mithyAtva............ ........... (42) mithyAtvanA be prakAra : be rIte............ ............ (43) mithyAtvanA traNa prakAra .... (44) cAra prakAra : be rIte ................................. (45) mithyAtvanA pAMca prakAra.............. (46) cha prakAre mithyAtva ............. ............... (47) mithyAtvanA ATha prakAro.................... (48) mithyAtvanA daza prakAro............. .......................... (49) mithyAtvanA ekavIza prakAro .... .................. (50) dravya apAya karatAM bhAva apAya vadhu vinAzaka che................... 102 ................. 5 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 9 "bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (51) mithyAmatino paricaya vyabhicAra samAna che (52) kriyAnayanuM samyaktva ane nizcayanayanuM samyaktva (53) mithyAtvI devone mAnavAmAM darzanAcArano dhvaMsa . (54) mithyAmatinA sthAnomAM javAmAM traNa doSo rahelAM che 1lo doSa H unmArganI mArga tarIke sthApanA (55) bIjo doSa : mithyAtvanI vRddhi.. (56) trIjo doSa : bodhibIjanI hatyA (57) bhAvaprANonI sAmUhika hiMsA eTale mithyAtva (58) mithyAtvano pracAraka durlabhabodhi bane che (59) koNikanuM dRSTAMta ............ (60) to mithyAtvI ane samyaktvI eka sarakhAM (61) dravya ane bhAva mithyAtva / dravya ane bhAva mUDhatA (62) mithyAtvIno paricaya tapa ane saMyamanA sarvanAzanuM kAraNa che (63) 60 | sAMiTha prakAranA mithyAtva mRtyo (64) kuTuMbanI saMsAravRddhi athavA mokSamAM DilanI bhUmikA . (65) samyaktvano mahimA (66) samyaktvane apAyelI 12 upamAo (67) samyaktvanI paramadurlabhatA (68) samyaktvanI sAme traNa lokanuM sAmrAjya tuccha (69) samyaktvanI rakSA karo ! tenI punaH prApti atyaMta durlabha che (70) samyaktva vinAnuM cAritra kevuM ? saDha vinAnA jahAja jevuM (71) mULa vinAnA vRkSa jevuM. (72) guruthI bhraSTa ziSya jevuM (73) senApati vinAnA lazkara jevuM . (74) tuMba vinAnA cakra jevuM . (75) mULa vinAnA kamaLa jevuM (76) pAyA vinAnI mahelAta jevuM. samyaktvarahasyaprakaraNam, viSayadarzana 103 106 108 110 111 111 111/112 114 117 118 120 122 126 thI 128 130 131 134 135 thI 138 139 141 143 ****....... 149 149 149 150 150 150 151 25
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) iMdhaNa vinAnA agni jevuM (78) hRdaya vinAnA puruSa jevuM .. (79) samyaktva vinAnI ratnatrayI saMpUrNa niSphaLa.. (80) samyaktva vinAnuM anuSThAna eTale aMdhakAramAM karelo zaNagAra (81) samyaktvanI durlabhatAnuM tAtparya . 160/161 (82) kayuM samyaktva keTalIvAra maLe ane keTalo samaya Take ? (83) samyaktva prAptinI yogyatA mATenA 8 ane 13 guNo . (84) eka bhavamAM samyaktvanA ane viratinA AkarSonI saMkhyA (85) samagra bhavacakramAM samyaktvanA ane viratinA AkarSonI saMkhyA ..162/163 (86) samyaktva mATe hiMdugraMthano abhiprAya 162/163 (87) zAsra pratyenI zraddhAmAM samyaktva samAyeluM che (88) samyagdaSTinuM jaghanyathI ane utkRSTathI bhavabhramaNa (89) samyagdaSTine mokSa na maLe tyAM sudhI sadgati sulabha che (90) te vaimAnika devalokanuM ja AyuSya bAMdhe che (91) dravyasukha ane bhAvasukha : banne samakitI pAse adhika (92) samyaktvanI ArAdhanAthI tIrthaMkara nAmakarma paNa baMdhAya. (93) indro ane vimAnapati devo niyamA samyagdaSTi (94) naraka paNa zreSTha, devaloka paNa kamanasIba. . (95) mithyAtva eTale kadanna ane samyaktva eTale tenuM auSadha . (96) graMthakAranI prazasti . (97) TIkAkAranI prazasti.. (98) sAkSI pAThonI sUci (pariziSTa-1) (99) saMdarbha graMtho ane graMthakAronI sUci (pariziSTa-2) (100) abhiprAya patro . 26 151 151 153 155 157 157 158 165 166 169 171 172 172 174 175 177 177 179 179 180 186 189 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM hrIM zrIM arhaM namaH // // OM namo bhagavate zrIpArzvanAthAya // // jaya mahappA mahAvIro // // zrI gautamo yacchatu vAJchitamme // // OM aiM namaH // * TIDADAranuM maMgalAyaraNa : yatprasAdena bhavyAnAmiSTazAlI phalegrahiH / vighnahArI kRpArAziH pArzvanAtho virAjatAm // 1 // anakSare YayollAsaH sarvazrutasya tatkSaNam / kalyANabhUmahAdhArAM yAce sadgurusaddyAm / / 2 / / prakare siddhasenena saGkalite zrutA'rNavAt / atha bodhipatAkASSkhyA vRttiH prAyo'grimodyate || 3 || * bhAvArtha : jemanI kRpAthI bhavyajIvonA manorathono vRkSa phaLane dhAraNa karanAro bane che, jeo vighnone hUra DaranArA che, DRpAnA bhaMDAra che, sevA zrI pArzvanAtha prabhu zobhA pAbho ! ||1|| kalyANarUpI dharatIno je AdhAra che, akSarajJAna paNa nahi dharAvanArI vyaktimAM samasta zrutajJAnane je tatkSaNa pragaTa karI de che, evI sadgurubhagavaMtanI dayAne ame prArthIe chIe. // 2 // pUrvAcArya zrI siddhasenasUri mahArAje zAstronA sAgaramAMthI uddharIne je prakaraNane saMkalita karyuM che mevA 'samyaktvarahasyaprakaraNa' 52 have. 'bodhipatAkA' TIDI sajAI rahI che. ThekhA graMtha uparanI sau prathama TI che. // 3 // * viSayanirdezikA : maGgalopAdAne'nanyanimittatvaM praNAmayogasyeti saMvadannAha * bhAvArtha : maMgala e jo upAdAna che to temAM ananya nimitta praNAmanI kriyA che; evuM kahe che-- samyaktvarahasyaprakaraNam / 27
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mUlam : pattabhavodahitIraM mohAIjalaNaulhavaNanIraM / annANatimirasUraM paNamAmi jiNesaraM vIraM // 1 // * chAyA : prAptabhavodadhitIraM mohAdijvalanodbhavaNanIram / ajJAnatimirasUryaM praNamAmi jinezvaraM vIram / / 1 / / * gAthArtha: saMsAra sAgaranA kinArAne pAmelAM, mohAdi doSonI Agane ogALI nAMkhanArAM nIra samAna, ajJAnarUpI aMdhakArane bhedavA mATe sUryajevA, jinomAM mukhya, mahAvIra prabhune praNAma karuM chuM../1 * 'bodhipatAkA' vRttiH : jinavacanasArasvAdanarUciH sArazcedaM mokSArthijanebhyaH pAyayitukAmaH pUrvAcAryavaryaH, zrImAn siddhasenasUriH samyaktvarahasyA'bhidhaM prakaraNaM saGkalayati / yathA samyaktvaM jinazAsanasya sAraM tathA maGgalavidhigranthArambhasya sAraM jinazAsane samyakatvasyopakaraNatvavat tasyAstatropakaraNatvAt, evammaGgalavidhyavacchinnA granthArambhavidhistasyA eva tadrUpatvAt / kimatra maGgalaJceda, mohodayajanitasya cittAzayasya galanambhAvamaGgalam, tacca praNAmayogenopapattikanninimittasyopAdAnasyA'bhAvAt, vivakSitopAdAne praNAmayogasyA'nanyanimittatvAdatra praNAmayogena maGgalavidhiH prastUyate / patteti / 'vIraM paNamAmi' siddhArtharAjasunuJcaturviMzatitamamarhantaM tadAjJArUciprakarSeNa praNaumi / kIdRzaM vIranAtham ? 'pattabhavodahitIraM' 'prAptam' - ghAtikSayena pragaTitam 'bhavodadhestIram' anantajanmaparamparAyAH samApanamyena tam / punaH kathambhUtaM vIranAtham ? 'mohAIjalaNaulhavaNanIraM' pApeSu vyApyatvaM mohasya teSu tenA'vinAbhAvitvAt, mohenA'vinA'bhAvinyaSTAdazA'pi pApasthAnAni, pApenA'vinAbhAvI mohaH, etadapekSayA'tra mohasyA''dyatvaM vivakSitam, mohAdyaSTAdazapApasthAnAnyeva jvalanastadudvaNastatsarvakSaya eva, sarvakSayaH kSAyikacAritrasambhavo'taH kSAyikacAritrameva nIraM tadAptavantam / - - - - - - + - + 28 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ punaH kathaMrUpam tam ? 'annANatimirasUraM' ajJAnodaya eva nibiDaM tamastasya bhUyAn pracAraH chadmastheSu, evamvidhasya tamaso bhedanakArI paramAtmA'taH sa eva sUryaH, AzritA'jJAnabhedanasAdhanaM prabhorjJAnAtizayo'to'trA'nena padena sa sUcitaH, evaJcA'jJAnameva bhAvApAyaH, tasya sattve dravyA'pAyasyA'pi sattvantasya pratIkAre dravyA'pAyasyA'pi pratikriyAtvam, dravyasya bhAvA'dhInatvAdAzritAnAmajJAnabhedanena bhAvavad dravyA'pAyamapyapahArI vItarAgasUrya evamatrA'pAyA'pagamAtizayo'ntarhitaH / punaH kIdRzaM tam ? 'jiNesaraM' rAga-dveSajetRtvAjjinAH kevalinastebhyo jinatvopapAdakapathapradarzakatvena teSu dhuryatvAdarhan jinezvaraH, pathapradarzanamdezanayA dezanA ca devakRtAtizayazAlinyevaM vacanAtizayaH pUjAtizayazca yathAkramamatra saMsthitauM, taM jinezvaram / / 1 / / TIkAno bhAvArtha : 1. jinavacanano niSkarSa meLavavAnI jemane abhilASA che ane A niSkarSane mokSArthI jIvone pIvaDAvavA mATe jeo utkaMTha che evA pUrvAcArya bhagavaMta zrI siddhasenasUrIzvarajI mahArAje pUrvakAlIna zAstragraMthomAMthI judI-judI gAthAonuM saMkalana karIne A " sa tva rahasya prakara' nAmano graMtha racyo che. A graMthanI ahIM zaruAta thaI rahI che. 2. jema samagra jaina zAsanano sAra samyakatva che tema graMthanA prAraMbhika kAryono sAra "mAMgalika' che kemake jema samyaktva e pUrA jainazAsanamAM vyApIne raheluM upakaraNa che tema "mAMgalika paNa graMthanA prAraMbha mATenuM tevuM ja upakaraNa che. nyAyanI zailImAM kahIe to mAMgalika ja graMthano prAraMbha che. graMthano prAraMbha ane mAMgalika judA nathI. ethI ahIM sau prathama "mAMgalika' karavAmAM Ave che. 3. * maMgala eTale zuM? evo prazna jo upasthita thato hoya to teno uttara prastuta che : mohanIyakarmanA udayathI vyAkuLa thayelAM mananA pariNAmone khaMkherI nAMkhavA te ja bhAvamani che. AvA bhAvamaMgalanI prApti mATenuM nimitta praNAmayoga che. nimitta vinAnuM upAdAna jagatamAM hotuM nathI. bhAvamaMgaLane jo upAdAna che. to tenI prApti mATenuM ekameva nimitta prAyo che. AthI ahIM praNAmanI kriyA dvArA mAMgalika karavAmAM Ave che. 4. vIra punamama = siddhArtha rAjAnA putra ane covIzamAM arihaMta zrI mahAvIra paramAtmAne temanI AjJA pratye rUcino vikAsa karavA dvArA huM praNAma karuM chuM. A gAthAmAM mahAvIra paramAtmA mATe 4 vizeSaNo prayojAyAM che ane temAM cAra atizayonuM varNana saMkalita thayeluM che je nIce mujaba che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-1
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. pattamavohitIra = anaMtakALathI cAlI AvelI janmonI paraMparAne samApta karI devI e ja saMsAra sAgarano kinAro che. janmonI anaMta paraMparA eTale saMsAra sAgara ane janma paraMparAnI samApti eTale bhavasAgarano kinAro. Avo kinAro jemaNe ghAtikarmonA kSaya dvArA pragaTa karyo che tevA A arihaMta che. 6. mohArphananApatnavAnIra = tamAma pApomAM sarvatra vyApIne raheluM tattva koi hoya to te moha che. moha vinAnuM eka paNa pApa A jagatamAM nathI kemake te benI vacce vinAmAva saMbaMdha rahelo che. moha vinAnuM pApa nathI ane pApa vinAno moha nathI. aDhAre aDhAra pApasthAnakomAM moha vyApIne rahelo che. A apekSAe pApasthAnakomAM prathama moha che. 7. moha vigere pApo agni jevA che. A agninuM saMpUrNa upazamana to ja thAya jo moha vigere pApono pUrepUro kSaya karavAmAM Ave. pApono sarvakSaya kSAyika bhAvanA cAritra dvArA zakya bane. AthI kSAyikabhAvanuM cAritra e nIra jevuM che. moha vigere pAponI Agane jemaNe kSAyika bhAvanA cAritrarUpI jaLa dvArA nAmazeSa karI dIdhI che evA A arihaMta che. satrAtimirapUra = A vizeSaNa dvArA prabhunA be atizayo sUcita thAya che. eka, jJAnAtizaya. be, apAyApagamAtizaya. jJAnAtizaya = ajJAnano udaya gADha aMdhakAra samAna che. A aMdhakAranI pakkaDa chadmastha jIvomAM puSkaLa hoya che. chadmastha jIvonA ajJAna-aMdhakArane paramAtmA potAnA jJAnAtizaya dvArA bhede che. aMdhakArane bhedI nAMkhe te sUrya. ajJAnane vikherI de te paramAtmA. ahIM vizeSatA e che ke chadmastha jIvonA ajJAnane vikheravAnuM mAdhyama jJAnAtizaya bane che. AthI A vizeSaNa dvArA prabhuno jJAnAtizaya sUcita thAya che. apAyApagamAtizaya = A atizaya eTale jIvonA roga-zoka vigere dravya apAyone dUra karanAro atizaya. te paNa A ja vizeSaNa dvArA sUcita thayelo che. te A rIte. ajJAna jevo bhAva apAya bIjo koi nathI, je chadmastha jIvomAM vyApelo che. jyAM bhAva apAyanuM astitva che tyAM dravya apAyanuM paNa astitva che ane jyAM bhAva apAyano pratikAra che tyAM dravya apAyano paNa pratikAra che. niyama e che ke dravya apAyo bhAva apAyone AdhIna che. jyAre paramAtmA jIvonA bhAva apAya rUpa ajJAnane dUra kare che tyAre temanA dravya apAya rUpa roga-zokAdika svataH nirmULa thavAnAM ja che. A apekSAe uparokta vizeSaNa dvArA apAyApagamAtizayanuM sUcana paNa thai jAya che. 8. nikhetaraM=rAga-dveSane jIte tejina. dareka kevaLIbhagavaMto 'jina' che. temane bina banavAno mArga darzAvanArA arihaMta hovAthI arihaMto kevaLIomAM agresara che ane tethI ja ninezvara che. A vizeSaNa dvArA paramAtmAnA vacanAtizayanuM ane pUjAtizayanuM pratipAdana thai rahyuM che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 30
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanAtizaya = paramAtmA dezanA dvArA rAga-dveSane jItavAno mArga darzAve che. A dezanA vacanAtizayavALI hoya che. AthI pathapravarNatvena pada dvArA prabhuno vacanAtizaya sUcavAyelo che. pUjAtizaya = prabhunI dezanA jema vacanAtizayathI maMDita che tema devakRta anya atizayothI paNa maMDita che. ethI jyAM dezanAno svIkAra thAya che tyAM devakRta atizayono paNa svIkAra thAya che. A devakRta atizayo paramAtmAnA pUjAtizaya svarUpa che. je A rIte pathapravarNatvena pada dvArA ja sUcita thai jAya che. * viSayanirdeziA : agItArthe sarvathA'gurutvamabhavye ca traikAlikA'pratibodhyatvamityAdi pratipAdayannAha - * bhAvArtha: agItArthomAM guru tarIkenI yogyatA nathI ane abhavyomAM pratibodha pAmavAnI traikAlika geralAyakAta che ityAdi vAtonuM pratipAdana kare che-- * mUtam : muNiUNa suaharANaM gurUNa pAsammi samayanidiTThe / sammattassa rahassaM bhaNAmi bhaviANa bohatthaM // 2 // * yA : jJAtvA zrutadharANAM gurUNAM pArzve samayanidiSTa'm / samyaktvasya rahasyaM bhaNAmi bhavyAnAM bodhArtham // 2 // * gAthArtha : AgamAdi zAstroe nirdezeluM samyaktvanuM rahasya zrutadhara gurudevo pAsethI jANIne bhavyajIvonA bodha mATe varNavuM chuM. // 2 // * 'vodhipatAA' vRttiH : muNiUNeti / 'gurUNapAsammi' gItArtha eva guruH, agItArthe svopakArasAmarthyasyA'pyazakatvAt, paropakRtividheH svopakArA'nantaravartitvAd, gurostu sva- paropakAra sAmarthya samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA- 2 31
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlitvAt tasmin gurutvasya sarvathA nopapattiH, pUrvA''cAryairadhikRtaGgItArtha eva gurutvamyathopadezamAlAyAM dharmadAsagaNI paDirUo teassI jugappahANAgamo mahurabako / gaMbhIro dhImaMto uvaesaparo ya Ayario // aparissAvI somo saMgahasIlo abhiggahamaI a / avikatthaNo acavalo pasannahiyayo gurU hoI // evampaJcavastuke haribhadrasUrivaraHpavvajjAjoggaguNehiM saMgao vihipavaNNapavvajjo / seviagurukulavAso sayayaM akkhaliasIlo a // 10 // sammaM ahIasutto tatto vimalayara bohajogAo / tattaNNU uvasaMto pavayaNavacchallajutto a // 11 // sattahiarao a tahA Aeo aNuvattago a gaMbhIro / . avisAI paraloe uvasamaladdhIi kalio a // 12 // taha pavayaNatthavattA saguruaNunnAya gurupao ceva / eAriso guru khalu bhaNio rAgAirahiehiM // 13 // tathA ca mahopAdhyAyayazovijayo gaNI 'gurutattvavinizcaye'vavahAraM jANaMto vavahAraM ceva panavemANo / vavahAraM phAsaMto guruguNa jutto gurU hoi // 1 // [dvitIyollAse] . evamAgamA'bhiprAyeNa pUrvAcAryaparamparA'bhiprAyeNa cA'pi gItArthe eva gurutvasya sammatiH teSAM gItArthagurUNAM 'pArzve' anuzAstisvIkRtyA / kIdRzAnAM teSAM ? 'suaharANaM' adhItA''gamAnAntatparamArthavedinAJca 'sammattassa samayanidiTTha rahassaM' turyaguNasthAnaM samyaktvantacca jinAjJAnurAgasambhavam, kaSa-cheda-tApaparIkSAzuddhaM zAstram, zAstraparipATyanukUlaM samyaktvasya naya-nikSepa-prakAra-mAhAtmyAdyabhijJAnamatra rahasyabhUtam / 'muNiUNa' 32 - 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaprakArai svAdhyAyaiH samabhyasya, dharmakathAyAH viniyogarUpatvAt sA pUrvaprAptasvAdhyAyacatuSTayottaravartitvAdatra ca viniyogasya prasaGgatvAt paJcApi prakArAH gRhyante / "bhaviANa bohatthaM bhaNAmi" abhavye pratibodhasya traikAlikA'zakyatvAd durbhavye'caramAvartitvena tathAvidha tathAbhavyatvasyA'paripAkAt bhavye ca pUrvadvayabAdhyasyA'nupasthititvAt sa eva pratibodhArhastasya lAbhAya vyAkhyAmi / / 2 / / ka TIkAno bhAvArtha : 1. " guru = guru kone kahevAya? gItArtha munine ja. tAttvika rIte gurupadane dhAraNa karavAnI lAyakAta gItArtha AtmA pAse che, agItArtha pAse nahi. guru tene kahevAya jemanAmAM AtmopakAra karavAnuM sAmarthya che taduparAMta paropakAra karavAnuM sAmarthya paNa che. A banneya prakAranuM sAmarthyagItArthamAM ja ghaTe che. agItArtho potAnA AtmAno upakAra karavAnuM sAmarthya paNa dharAvatAM nathI ane paropakAra karavAnAM sAmarthyane to lavaleza paNa pAmelAM nathI. sAco paropakAra svopakAra thayA pachI ja thaI zake che. e pahelAM nahIM. jyAM svopakAranI paNa zakti nathI tyAM paropakAranI zakti kyAMthI khIle? pUrvAcAryoe paNa gItArthomAM ja gurutvano svIkAra karyo che. upavezamAnA mAM pU. dharmadAsagaNI pharamAve che kepddiruo teassI jugappahANAgamo mahuravako / gaMbhIro dhImaMto uvaesaparo ya Ayario // aparissAvI somo saMgahasIlo abhiggahamaI a / avikatthaNo acavalo pasannahiyayo gurU hoi // - sArArtha : (1) je tejasvI che, (2) yugapradhAna samAna che, (3) madhurabhASI che, (4) jonArane AkarSe tevA rUpavAna che, (5) gaMbhIra che, (6) buddhimAna che, (7) dharmadazanAmAM pravINa che, (8) zAMta che, (9) jarUrI upakaraNano saMgraha rAkhanArAM che, (10) pratyutpanna buddhivALA che, (11) aparizrAvI che, (12) caMcaLa nathI, (13) niMdA kuthalI nathI karatAM, (14) hRdayathI prasanna rahenArAM che; te gurupada mATe lAyaka che. uparokta tattvane pacavatu graMthamAM pU. pUrvAcAryazrI haribhadrasUrima.e paNa puSTa karyuM chepvjjaajogggunnehiN saMgao vihipavaNNapavvajjo / seviagurukulavAso sayayaM akkhaliasIlo a // 10 // samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-2
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammaM ahIasutto tatto vimalayarabohajogAo / tattaNNU uvasaMto pavayaNavacchallajutto a // 11 // sattahiarao a tahA Aeo aNuvattago a gaMbhIro / avisAI paraloe uvasamaladhdhIi kalio a // 12 // taha pavayaNatthavattA saguruaNunAya gurupao ceva / eAriso guru khalu bhaNio rAgAirahiehiM // 13 // sArArtha: (1) dIkSArthInA soLa guNothI je yukta che, (2) jemaNe vidhivat dIkSA svIkArI che, (3) e pachI gurukuLavAsanuM sevana karyuM che, (4) saMyamanA paryAyamAMbrahmacaryane asmalitapaNe jALavyuM che, (5) sArasUtrAbhyAsa karyo che, (6) kadAgrahathI rahita jJAna dharAvanArAM che, (7) tatvajJa che, () upazAMta che, (9) khUba zAsanarAga dharAve che, (10) parahitakaraNamAM tatpara che, (11) . Adeya vacanI che, (12) anuvartaka che, (13) gaMbhIra che, (14) sadgatigAmI che, (15) upazamalabdhi vigerene pAmyAM che, (16) dezaka che, (17) jemanAM gurupadane gurubhagavaMte anumata karyuM che. AvA sattara guNa dharAvanAro AtmA gurupada mATe lAyaka che ema arihaMte kahyuM che. 4. gItArthamAM ja gurupadanI lAyakAta che A vAtanuM pratipAdana pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje "gurutattvavinizcaya' mAM A rIte karyuM che: vavahAraM jANaMto vavahAraM ceva panavemANo / .. vavadAra pAsaMto gurukuLanutto putra dopha IchA [dvitIyojJA * sArArtha : zuddha sAdhvAcArane jANanAro, pALanAro ane zuddha AcAranI ja prarUpaNA karanAro sAdhu gurupada mATe yogya che. 5. sukaharA = gItArthane ja guru kahevAya e sAcuM. AvA guru zrutadhara hovA joIe. Agamono jemaNe abhyAsa karyo che ane A abhyAsa dvArA pAramArthika pariNati sudhI je pahoMcyA che te zrutadhara che. 6. samatta samanihi rahaTsa = samyakatva eTale cothuM guNasthAnaka. zAstra tene kahevAya je kaSa, cheda ane tApa A traNa parIkSAmAM uttIrNa baneluM hoya. AvA zAstronI paripATIne vaphAdAra rahIne samyagdarzananA naya, nikSepa, prakAro ane mAhA vigerenuM jJAna meLavavuM e samyakatvanA rahasyanI prApti samAna che. 7. muLa = pUrvokta gItArtha gurubhagavaMta pAse uparokta samyagdarzananA rahasyane graMthakAre pAMca prakAranA svAdhyAya vaDe jANyuM che ema " mujha" = padanI TIkAmAM kahevAyuM che. pAMca prakAranA svAdhyAyanA vidhAnanI ahIM zI jarUra che? A praznanuM samAdhAna prastuta che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ "graMthakAra have samyakatvanA rahasyano viniyoga karavA mAMge che. dharmakathA nAmano pAMcamA naMbarano svAdhyAya viniyoga svarUpa che je temane prApta thayo che. dharmakathA nAmano svAdhyAya tenI pUrvenA vAcanA, pRcchanA, parAvartana ane anuprekSA A cAra prakArano svAdhyAya karyA pachI ja prApta thAya che. AthI graMthakAre pAMca prakAranA svAdhyAya vaDe samyakatvanA rahasyane jANyuM che tema mAnavuM joIe." 8. mavinA vohatyaM mafma=prastuta, samyatvanA rahasyane bhavyajIvonA bodha mATe kahuM chuM evuM graMthakAra kahe che. ahIM 'bhavyajIvo' evo ullekha kema karavo paDyo? tenuM kAraNa rasaprada che. abhavya jIvomAM pratibodha meLavavAnI taikAlika geralAyakAta che mATe temane pratibodha ApI zakAya tema nathI. durbhavya jIvo hajI acaramAvartakALamAM rahelAM che tethI temanA tathAbhavyatvano paNa evo paripAka thayo nathI ke temane pratibodha ApI zakAya. Ama, abhavya ane durbhavyomAM pratibodhanI geralAyakAta nAmanuM je "bAdhya raheluM che te bhavyajIvomAM raheluM nathI tethI ahIM bhavyajIvono ja ullekha karavAmAM Avyo che. . ka viSayanizilyAM : . abhinnagranthikAH pApabuddhaya iti pratipAdayannAha* bhAvArtha : graMthibheda nahi karI zakelAM jIvo pApabuddhivALA che evo abhiprAya rajU kare che- ke mUtram : suasAyaro apAro AuM thovaM jIo [u] dummehA / taM kiMpi sikkhiavvaM, jaM kajjakaraM ca thovaM ca // 3 // * chAyA : * zrutasAgaro'pAra AyuH stokaM jIvastu durmedhA / tatkimapi zikSitavyaM yatkAryakaraJca stokaJca // 3 // . * gAthArtha : zrutajJAna sAgara jevuM apAra che, AyuSya alpa che, AtmA pApabuddhivALo che tethI kaMIka evuM zIkhavavuM joIe je alpa hoya ane kAryasAdhaka hoya.II samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-3
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'bodhipatAkA' vRttiH : suJeti / 'suasAyaro apAro' gaNadharagrathitaM jinarAjasammataM dvAdazAGgAdi zrutaM samudrasamaM gambhIrAzayatvAt, tacca caturdhA pArAtItam, tadevam, dravyato'nantadravyaviSayazAlitvAt, kSetratolokA'lokaprakAzakatvAt, kAlatastrikAlasaGgrahitvAd, guNazuddherasaGkhyasthAnatvAt / 'AuM thovaM' asmAdRzAnAmAyuH parimItA'vadhikaM karmasthitestathAsthititvena, gIrNamuttarAdhyayanasUtre bhagavadbhiH kusagge jaha osabindu thovaM ciTThaI laMbamANae / evaM maNuANa jIviaM samayaM goyama ! mA pamAya // bhAvatazca 36 yadud 'jIo u dummehA' jIvastu pApabuddhirabhinnagranthikatvAt, nanvasaGkhyajIvAnAmbhinnagranthikatvenedaM vacanamayathArtham, pravAhA'pekSayaitat pratipAdanam, pravAho'bhinnagranthikAnAmeva teSAmanantasaGkhyakatvAdata idamaviparItam / satyetasmin 'jaM kajjakaraM' granthibhedo'trakAryantatra kAraNamayaM zAstrA'dhigamaH, evaMvidhaH zAstrA'dhigama yo granthibhedanakArI / 'thovaJca' alpa vistAram / 'taM kiMpi sikkhiavvaM ' tathAvidhaM bodhavAkyamabhidheyam ||3|| * TIDAno bhAvArtha : 1. suasAyaro apAro / ge|ghr bhagavaMtokhe guMthesuM bhane tIrthaM 2 bhagavaMte saMgata resuM dvAdazAMgI vigere zAstra ahIM 'zruta' tarIke grahaNa thayuM che ane tene samudranI upamA ApavAmAM AvI che kemake samudra jema gaMbhI2 bhAvothI bharelo che tema dvAdazAMgIvigere zveta paNa gaMbhIra AzayothI sabhara che. dvAdRzAMgI vigere zrutajJAnanosAgara apAra che. yAra rIte. dravyathI, kSetrathI, aNathI ane lAvathI. (A) dravya = anaMta dravyono viSaya zrutajJAnamAM samAyelo hovAthI zrutajJAna pArAtIta che. (B) kSetra = anaMtaloka ane anaMtAnaMta alokanuM prakAzana zrutajJAnanA mAdhyame thAya che mATe paNa te pArAtIta che. (C) kALa = bhUta, bhAvi ane vartamAna ema sakaLa kAlano saMgraha zrutajJAnamAM thAya che mATe paNa te pArAtIta che. (D) bhAva = guNavizuddhinA asaMkhya sthAnovALuM zrutajJAna che tethI paNa te pArAtIta che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. 4. ADaM thovuM / ApaNA jevA jIvonuM AyuSya paNa alpakAlIna che. AyuSyanI alpakAlInatAnuM kAraNa AyuSyakarmanI sthitinI alpatA che. zrI uttarAdhyayana sUtramAM prabhu mahAvIra deve AyuSyanI asthiratA varNavatAM kahyuM che : kusagge jaha osabindue thovaM ciTThaI laMbamANae / evaM maNuA jIviaM samayaM goyama ! mA pamAyae || sArArtha H ghAsanI Toca upara raheluM jhAkaLabiMdu jema vadhumAM vadhu thoDo samaya tyAM TakI zake che tema manuSyanuM jIvana paNa jhAkaLabiMdu jevuM ja che ethI he gautama ! kSaNano paNa pramAda na karIza. nIlo 3 lumnehA / jIvo paNa lagabhaga pApabuddhi che. pApabuddhi eTalAM mATe che, hajI graMthibheda karI zakyAM nathI. ahIM eka prazna thAya che ke jagatamAM graMthibheda karI cUkelAM jIvo kAyama asaMkhyAtA to hoya ja che pachI jIvo abhinnagraMthika hovAthI pApabuddhi che evuM kahevuM avAstavika nathI ? samAdhAna : uparokta vidhAna pravAhanI apekSAe karavAmAM AvyuM che tethI sAcuM che. graMthibheda karI cUkelAM jIvo kAyama mATe asaMkhyAtA hovA chatAM pravAha to graMthibheda nahIM karI zakelAM jIvono ja rahe che kemake graMthibheda nahIM karI zakelAM jIvo kAyama mATe anaMtA che. Ama, pravAha abhinnagraMthikono hovAthI uparokta vidhAna sAcuM che. jaM kajjakaraM thovaJca taM kiMpi sikkhiavvaM / zrutajJAna apAra che, AyuSya alpa che, jIvo pApabuddhi che, jyAM AvI viSama sthiti che tyAM evo kAMika alpa upadeza Apavo joie je kAryasAdhaka bane. kayuM kArya ahIM prastuta che ane temAM sAdhaka bananAra koNa che ? prastuta graMtha samyaktva aMgenuM pratipAdana karanAro hovAthI graMthibheda ahIM kArya che ane graMthibheda svarUpa kAryane sAdhI ApanAruM kAraNa zAstrano adhigama=paricaya tethI graMthakAre ahIM evo zAstropadeza ApavAnI bhAvanA varNavI che je graMthibhedanuM nimitta bane. * viSayanirdeziA : prathamasamyaktvalAbhavidhiM savistaraM varNayannAha-- * bhAvArtha : samyaktvanI pahela vahelI prAptinA aMgonuM vistArathI varNana kare che-- samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-3 37
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mUlam : micchattamahAmohaMdhayAramUDhANaM ittha jIvANaM / kammaTTagaThiyA jAyai sammattapariNAmo || 4 || * chAyA : mithyAtvamahAmohAndhakAramUDhAnAmatra jIvAnAm / karmASTagranthibhedAjjAyate samyaktvapariNAmaH ||4|| * gAthArtha : mithyAtvamohanIyanA mahAna aMdhakArathI mUDha banelAM jIvone ATha prakAranA karmonI graMthino bheda thavAthI samyaktvano pariNAma pragaTe che. / / 4 / * 'bodhipatAkA' vRtti: : micchatteti / 'ittha' dravyAdicaturbhedabhinneSu saMsAreSu, dravyata Atmadravyasyaiva vivakSA viSayatvAt karmapariNAmA'dhIneSvanantA''tmasu kSetratazcaturdazarajjvAtmakeSu lokeSu, kAlato'nAdyananteSu, bhAvatazcA'kuzalA'dhyavasAyarUpeSu kuzalA'dhyavasAyasyA'bhinnagranthikeSvasambhavAdatraitasyA'grahaNam / 'jIvAnAM' bhavyA'bhavyayoH prathamapadavartinA JcaramAvartyacaramA''vartinorapyAdyapadasthAyinAm / kIdRzAM teSAM ? 'micchattamahAmohaMdhayAra mUDhANaM' sadasadvivekA''zaya evA'ntarjyotistadapanAyitvena mohaH paraM tamastatrA'pi mithyAtvamohanIyaM vikaTataramanuddhRte'smin cAritramohasyoddhArA'zakatvAdatastadeva mahAmohAndhakArastena mohitAnAm / 'kammaTThagaMThibheyA' karmASTakagranthibhedAt, nanu granthistu mohasyaiva nAnyakIyA'taH karmASTakagranthervidhAnamAgamA'paratantram, na hi, anyakarmaNAM vizeSato ghAtinAM saMkSaye'pi granthibhedasya balavadupAdAnarUpatvAt tatprAdhAnyenA'tra 'karmASTaka' ityullikhitam, granthibhedopAdAnasyaivaMvidhaM prAdhAnyaM pUrvAcAryairanumataM yadudAhRtavAn bhagavAn haribhadrasUriH sambodhaprakaraNe - aMtamuhuttreNa vi koi, gaMThiM bhiccA lahei sivaM 38 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sammattapariNAmo jAyai' turyaguNasthAnasparzanA sambhavati / idamatra prAsaGgikam - granthibhedavyAkhyAnaprasaGgAdatra prathamasamyaktvalAbhavidhiH savistaraM nirUpyate / karaNatrayasyA'vinAbhAvI samyaktvalAbho'nAdimithyAdRzAM kArmagranthikamatena saiddhAntikamatena cA'pi, tatra prathamaM yathApravRttikaraNam, nedaM puruSArthaviziSTasambhavamparaM bhavitavyatApradhAnam, nA'tra sapraNidhAnA nirjarApravRttiH paramapraNidhAnavato jIvasya soDhakaSTasya svatojAtA nirjarApravRttiH, atrA''yurvarjAnAM sarvakarmaNAM sthitirekaivakoTAkoTisAgarAvadhimApnoti, ekakoTAkoTyAmapi palyopamasya nyUnA'saGkhyeyabhAgatvamAvahati, tadeva yathApravRttikaraNam / bhavyo'bhavyo vA'nAdimithyAdRg yAvadanantavAramapIdaM nadI - giri pASANadRSTAntavad bhavitavyatAprAmukhyena vidadhAti, yadabhihitaM bRhatkalpabhASye saGghadAsagaNikSamAzramaNenagirisariyapattharehiM AharaNaM hoi paDhamae karaNe / evamaNAbhogiyakaraNasiddhito khavaNa jA gaMThI // 97 // etad vyAkhyAtaM zrIprabhasUriNA dharmavidhiprakaraNe'pimicchattamoha gUNahattaraM koDikoDimayarANaM / niyamA khavei jIvo ahApavatteNa karaNeNa // 8 // evaM girisiridupalakumeNa kAUNa gaMThibheyaM tu / koDAkoDIaMto jA patto gaMThidesamma // 9 // sotkarSe mohanIye zeSaSaNNAmAyurvajrjAnAM karmaNAM sthitirniyamenotkRSTA bhavati, khaNDitotkarSe mohanIye jJAnAderutkRSTabandhena mohAdiSaNNAM karmaNAmutkRSTabandho bhavati na cA'pi bhavati, yathApravRttau mohanIyasyotkarSanAze zeSaSaNNAmutkarSanAza evaGkAraNAt / acaramA''vartinoyathApravRttikaraNamazuddhamavazyapratipAtitvAd, zuddhamazuddhamvA caramAvartinaH yadapratipAtigranthibhedena tatchuddhamanyadazuddham / zuddhayathApravRttikaraNaM paryAptaH pUrNapaJcendriyaH saMjJI cA'baddhAyurdevo mAnavo vA tiryagnArako vA kartumalamazuddhayathApravRttikaraNamapUrNendriyo'paryApto'pi karoti / zuddhayathApravRttiM prApto'ntamuhurtenaivA'pUrvakaraNamAruhya granthi bhinatti / kRtA'zuddhayathApravRttirabhinnagranthikogranthisamIpaM saGkhyeyamasaGkhyeyaJcA'pi samayaM tiSThati, samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-4 39
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaduktavAn haribhadrasUriH sambodhaprakaraNebhabvovA'bhavyo vA gaMThisamIvaDhio na bhiMdaMto / saMkhijjamasaMkhijjaM kAlaM ciThUi jai ko vi // 875 // etadavasthAviziSTo'bhavyo bhavyo vA kazcit navapUrvAvadhizrutamapi labhate paramalabdha samyaktvatayA tacchrutamapi dravyazrutameva, nAMzamapi bhAvazrutatvena pariNamati / abhavyAnAM graiveyakasukhA'vAptiH kRtayathApravRttyAmazuddhAyAmevambhUtAbhyAM dravyazruta-cAritrAbhyAM ghaTate, yadudAhRtamagragAthAyAm davvasuyassa lAho, havijjapuvvaM vimuttadikkhammi / jiNariddhidasaNAo, uparimagevijjagasuhaDheM // 876 // evamabhavvANaM ciya bhavvANaM puNamabhinnadasapuvvA XX ||877 / / evaM zuddhayathApravRttiH bhavyAnAmeva. nahyabhavyAnAkintu yathApravRtterananta saGkhyAtvamubhayeSAmapi / dvayamapUrvakaraNam / anAdimithyAgbhirghanarAga-dveSA''zayAMH satatamanubhUtAstAnapi bhindannadhyavasAyavizeSa evA'pUrvo'prAptapUrvitvAt, so'tra vedyate tadapUrvakaraNam / etatkaraNampuruSArthapradhAnaGgurupadezavazAnnisargatvena vA'vagamyate, atra vartamAno jIvo granthi bhinatti / granthistu ghanarAga-dveSA''zaya eva, jinAjJArAgotkarSadvArA tadapratikUlena kenA'pi yogAnuSThAnadvArA rAga-dveSodghanasya sambhedo 'granthibheda' padena paricIyate siddhAnte, yadudAhRtaM sambodhaprakaraNe haribhadrAcAryeNagaMThitti sudubbheo kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaMThivya / jIvassa kammajaNio ghaNarAgadoSapariNAmo // 868 // bhittUNaM tamapUvakaraNeNa ajjhappajjhANa suddheNa xx // 869 // evaM dharmavidhiprakaraNe'pitatto apuvaviriyassullAsavasAdapuvvakaraNeNaM / gaMThiM bhiMdai jIvo jo bhabyo jeNabhaNiyamimaM // 10 // 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhavasiddhikAH salabdhaya evainaM granthibhedanaM sAdhayati pare niSpakSavatyaH pipIlikA ivA'bhinnagranthikA aprAptA'pUrvakaraNAdeva pratipatanti, kvacid bhavasiddhikA api sattvahAnitayA pratipatanti / atra rAga-dveSarasasya catuHsthAnIyatvaM nidhUya taM dvisthAnIyatvamApAdayyate / rasahAnireva granthibhedanaM karmazAstraparipATyA / tRtIyamanivRttikaraNam / prathamaMyathApravRtti sagranthikam, dvayamapUrvaGgranthimulalaGghayat, tRtIyaJcA'nivRtti sannihite samyaktve bhavati / yaduktambRhatkalpabhASye saGghadAsagaNinAjA gaMThi tA paDhama gaThiM samaicchao havai bIyaM / aniyaTTIkaraNaM puNa sammattapurakkhaDe jIve // 15 // samyaktvamavazyambhAvitayA lAbhayanto'dhyavasAyA eva anivRttikaraNam / anivRttiM praviSTo'ntarmuhUrtAdeva samyaktvaM labhate, atra pravizan mithyAdRSTiH praviSTo'pyantarmuhUrtammithyAdRSTiranAdimithyAtvasyedamantimA'ntarmuhUrtam / atrAtmA'bhyantarmuhUrtantAdRgviracayati yatroSarabhUmau tRNavadekamapi mithyAtvamohadalikaM nodayaM yAti, mithyAtvasyA'ntarakaraNAdidameva sArthanAmA'ntarakaraNam / anivRttikaraNasya sthitidvayamevamprakAram, prathamamantarmuhUrtapramANaM samithyAtvodayam, dvayamapyantarmuhUrtamAnaM nizAntamithyAtvodayam / yathA vanadavo raNaM pravizannevopazAmyati tathA'nivRttiM pravartamAnasyA'ntarakaraNaM pravizato mithyAtvamohanIyaM tatkSaNamupazAmyatyato'ntarakaraNaM pravizan prathamasamayameva samyaktvamaupazamikaM labhate / / __ antarakaraNamadhyavasAyabalenA'vApyate'tra cAdhyavasAyotkarSeNaivA''tmA mithyAtvamohapudgalAnAM tripuJjIkaraNamapi vidadhAti, mithyAtvamohaM madanakodravazodhanodAharaNena vizodhayan kAJcana pudgalAnakhaNDazuddhAn kAJcidardhazuddhAn kAnapi cA'zuddhAn ghaTayati, zuddhiratra mithyAtvarasasya, ye zuddhIkRtAste samyaktvamohapudgalA ardhazuddhIkRtAste mizramohasya ye cA'zuddhAste mithyAtvamohasya / tadanantaramantarakaraNaM samApayati, athaupazamikasamyaktvAccyuto yaH samyaktvamohodayamApnoti sa kSAyopazamikasamyagdRSTirbhavatyanyazca samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-4
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ mizromithyAdRSTirvA patitasamyaktvI syAd / idakArmagranthikamatam, anena matA'bhiprAyeNA'nAdimithyAtvI prathamavelAyAmupazamadarzanamevA'vApnoti tripuJjIkaraNaJcA'pyantarakaraNaM sthitaH sanneva vidadhAti, yadudgINa vizeSAvazyakavRttyAM koTyAcAryaH "kArmagranthikAstvidameva manyante yaduta - sarvo'pi mithyAdRSTiH prathamasamyaktvalAbhakAle yathApravRttyAdikaraNatrayapUrvakamantarakaraNaM karoti, tatra caupazamikaM samyaktvaM labhate puJjatrayaJcAsau vidadhAtyeva / ata evaupazamikasamyaktvAccyuto'sau kSAyopazamika samyagdRSTirmizro mithyAdRSTiyaM bhavati // [530 tama gAthAyAH vRttyAm] saiddhAntikamatastvevam - anAdimithyAdRSTiH prathamasamyaktvalAbhakAle aupazamikaM kSAyopazamikamvA kSAyikaM samyaktvamAsAdayati / yo'pUrvakaraNenaiva tripuJjIkartumazakomanda pariNAmatvAt so'nivRttimAruhya tatrA'ntarakaraNaM vidhAya tasmin saMvizannaupazamikaM samyaktvamApnoti, aupazamikadarzanAcyuto'sau niyamena mithyAdRSTirbhavati / apUrvakaraNamArUDhAH pravarA'dhyavasAyazAlino'traiva granthibhedantadanantaraM tripuJjIkaraNaM karoti tato'nivRttikaraNamAsAdya kSayopazamasamyaktvaM prApnuvanti, ete'ntarakaraNaM na kurvate, kAlAntareNa gatasamyaktvA mizrA mithyAdRSTayovA'pijAyante / apUrvakaraNavartamAnaH kazcana granthiM sambhidya mithyAtvamohamazeSaM kSapayati sa kSAyikasamyaktvaM labhate, yaduktammalayagirisUriNA bRhatkalpabhASyasya vRttyAm "kodravadRSTAntenA'pUrvakaraNena mithyAtvaM tripujhaM kRtvA'nivRttikaraNena tatprathamatayA kSAyopazamikasamyaktvamAsAdayati / tataH pariNAmavazataH kAlAntareNa mizraM mithyAtvaM vA gacchanti / yastvapUrvakaraNamArUDho'pi mandAdhyavasAyatayA mithyAtvaM tripuJjIkartumasamarthaH so'nivRttikaraNamupagato'ntarakaraNaM kRtvA tatra praviSTo na kiJcidapi vedayate sa ca trayANAmanyatamadapyavedayamAna upazamakaH samyagdRSTirUcyate // " idameva vizeSataH spaSTIkRtaM koTyAcAyairvizeSAvazyakavRttyAm / 42 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ "anAdi mithyASTiH sannakRtatripuJjo mithyAtvamohanIyasyA'vihita zuddhA'zuddha-mizrapuJjatrayavibhAgo'kSapita mithyAtvo labhate samyaktvam tasyA'pAntarakaraNapraviSTasyaupazamikaM samyaktvamavApyate / kSapitamithyAtvapuJjo'pyavidyamAnatripuJjo bhavati, atastad vyavacchedArthamuktam, akSapitamithyAtvaH san yo'tripuJjaH samyaktvaM labhate tasyaivaupazamikaM samyaktvamavApyate, kSapitamithyAtvaH kSAyikasamyaktvameva labhata iti mAvaH xx ." [para tama thAyA: vRk] iti granthibhedamAzritya prathamasamyaktvalAbhavidhiH // 4 // ka TIkAno bhAvArtha : 1. tya-ahIMsthapadano artha 'saMsAramAM evo karavAmAM Ave che ane saMsAranedravya, kSetra, kALa tema ja bhAva dvArA oLakhAvI tenuM anusaMdhAna AgaLanA pada sAthe karavAmAM Ave che. (A) dravyasaMsAra prastuta graMthamAM pradhAnatayA AtmadravyanI vivakSA karavAmAM AvI che ethI ApaNe AtmadravyanI apekSAthI dravyasaMsArano vicAra karavo joIe. karmanA pariNAmane vaza thayelAM anaMtA AtmAo saMsAramAM che ane teo dravya saMsAra svarUpa che. (B) kSetra caudarAjaloka rUpa vizva eTale kSetrasaMsAra. (C) kALa anAdi bhUtakALa, anaMto bhaviSyakALa ane vartamAnakALa e kALasaMsAra che. (D) bhAva: AtmAmAM rahelAM aprazasta cittapariNAmo eTale bhAvasaMsAra. ahIM prazna thAya che ke prazasta cittapariNAmone zA mATe bhAvasaMsAra tarIke rajU na karyA? eno uttara e che ke cittanA prazasta adhyavasAyo jeNe hajI graMthibheda nathI karyo evA jIvomAM pragaTatAM nathI. ahIM cothA zlokanA pahelAM be padomAM graMthibheda nahi karI zakelAM jIvonI carcA thayelI che tethI aprazasta adhyavasAyono ja bhAvasaMsAra tarIke svIkAra thAya te ucita che. 2. nIvAnAM = uparokta cAre prakAranA saMsAramAM be prakAranA jIvo rahyAM che. eka, bhavya ane abhavya. be, caramAvartI ane acaramAvartI. A paikI bhavya ane e paNa caramAvartI AtmAo atre apekSita che. anyo nahi. - 3. micchattamadAmodaMdhakAramUDhavi : sAcA ane khoTAno viveka e atyaMtara cahyuM che. moha, A cakSuone ojhala karI denAro che ane ethI ja te mahAna aMdhakAra samAna che. emAM paNa mithyAtvamohanIya to atyaMta gADha aMdhakAra jevo che kemake mithyAtvamohanIyanA kSaya ke upazama athavA kSayopazama vinA cAritramohanIyano kSaya, upazama ke kSayopazama zakya nathI. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-4
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavya ane caramAvartI AtmAo paNa samyakatvane nathI pAmatAM tyAM sudhI mithyAtvanA gADha aMdhakArathI aMdha banelAM che. 4. mUDhaTimerA samUttarino nAyaDu mithyAtvanA aMdhakArathI aMdha banelAcaramAvartIbhavyo ATha prakAranA karmonI graMthino bheda kare che. e pachI samyaktvano pariNAma temane hAMsala thAya che. ahIM evo prazna upasthita thAya che ke graMthi to mAtra mohanIyakarmanI ja hoya che tethI graMthino bheda paNa mohanIyakarma sAthe saMlagna che. jo Ama che to ATha karmonI graMthinA bhedanuM graMthakAranuM vidhAna Agama viruddha che evuM nathI lAgatuM? A praznano javAba che, graMthakAranuM vidhAna Agama viruddha nathI. kema ke Agame, mohanIya karmanI ja graMthi darzAvI che te jema sAcuM che tema anya tamAma karmonA ane temAM ya baLavAna evA ghAtikarmonA kSayamAM mohanIyakarmanI graMthino bheda prabaLa upAdAna bane che e paNa eTalI ja vAstavika hakIkata che. graMthibheda nAmanuM upAdAna taiyAra thAya che e pachI ja anya karmono saMpUrNa kSaya zakya bane che. graMthibhedanuM AvuM prAdhAnya pUrvAcAryoe paNa svIkAryuM che. pU. pUrvAcAryazrI haribhadrasUri mahArAje sarve prakaraNa nAmanA graMthamAM lakhyuM che- aMtamuhutteNa vi koi, gaMThiM bhiccA lahei sivaM // artha : graMthibheda karIne koka AtmA mAtra aMtarmuhUrtamAM mokSaprApti karI le che. Ama, graMthibhedanuM AvuM prAdhAnya hovAthI ahIM ATha karmonI graMthinuM vidhAna thayuM che. A prakArano graMthibheda karIne AtmA cothA guNasthAnakanI sparzanA svarUpa samyagdarzana guNanI prApti kare che. samyakatvanI prAptino krama: prastuta, gAthAmAM graMthibhedanuM vidhAna thayuM che tethI tene anulakSIne anAdimithyAdaSTi AtmAne sarvaprathamavAra samyagdarzananI prApti zI rIte thAya che? tenuM vivaraNa atre rajU karavAmAM Ave che. (1) yathApravRttikaraNa (2) apUrvakaraNa ane (3) anivRttikaraNa. A traNa karaNa karyA vinA anAdi mithyAdRSTi AtmAne samyakatvanI prApti thaI zakatI nathI. Agamika mata paNa A ja che ane kArmagranthika mata paNa tyAM saMmati Ape che. hA, jeNe eka vAra samyakatva meLavI lIdhuM che e pachI tene khoI paNa cUkyo che evo AtmA pharI vAra samyagdarzana meLavavAno puruSArtha kare tyAre tene A traNa paikInA eka paNa karaNa karavA paDatAM nathI. * paheluM, yathApravRttikaraNa: yathApravRttikaraNa mATe puruSArtha karavo paDato nathI. te svayaM prApta thai jatuM hoya che. A karaNa puruSArthapradhAna nathI paraMtu bhavitavyatApradhAna che. AtmA karmonI nirjarA dvArA 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathApravRttikaraNa sudhI pahoMce che te vAstavikatA che paraMtu A nirjarA duHkha sahana karavAnA praNidhAnapUrvakanI nathI. jIve praNidhAna vinA je kaSTo sahana karyA, ethI je karmonI nirjarA thaI tenA baLe yathApravRttikaraNanI prApti thaI che. AyuSya karmasivAyanA sAte sAta karmonI sthiti jyAre mAtra eka koTAkoTI sAgaropamanI banI jAya che ane A chellAM eka koTAkoTI sAgaropamamAM paNa palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalo te karmasthitiono vadhu hrAsa thAya che tyAre AtmAne yathApravRttikaraNanI prApti thAya che. zAstrIya dRSTithI karmasthitiono A prakArano hrAsa eTale ja yathApravRttikaraNa. " AvuM yathApravRttikaraNa ApaNA sahunA AtmAne anaMtakALamAM anaMtIvAra prApta thayeluM che. A karaNa anAdi mithyAdRSTi bhavyane paNa anaMtIvAra prApta thAya che ane abhivyane paNa eTalI ja vAra prApta thAya che. parvatanI ToMca uparathI koka jharaNuM vahI rahyuM che, vahetuM vahetuM te taLeTI para pahoMce che, e pachI nadI banIne khaLakhaLa vahetuM jAya che, bane che evuM ke parvatanI ToMca parathI nIce utaratI veLAe keTalAM ya zilAkhaMDone A jharaNAMe potAnI sAthe lai lIdhAM, ghaNAM kharA zilAkhaMDo thoDAM AgaLa vadhIne thaMbhI gayA. koka TUkaDAomAM vaheMcAI gayA ane te paikIno koka khaMDalAMbe sudhI pANI sAthe vaheto rahIne evo lIso, goLa-maToLa banyo jevo AkAra zilpI paNa ApI zake nahi. - ahIM pattharane je AkAra maLyo temAM pattharano puruSArtha kAma nathI karato, nadInuM paNa tene AkAra ApavAnuM praNidhAna nathI hotuM tema chatAM tene bhavitavyatAnA sahAre AkAra maLI jAya che. Ane kahevAya, risaritApASA no nyAya. A nyAyathI anAdi mithyAtvI bhavyane ane abhavyane anaMtIvAra yathApravRttikaraNa sAMpaDatuM hoya che. vahAmArtha nAmanA AgamasUtramAM pUrvadhara AcArya zrI saMghadAsagaNi kSamAzramaNe yathApravRttikaraNane nIcenA zabdomAM oLakhAvyuM che..., . girisariyapattharehiM AharaNaM hoi paDhamae karaNe / evamaNAbhogiyakaraNasiddhito khavaNa jA gaMThI // 97 // sArArthaH "iirasaritApavALI' nyAya A yathApravRttikaraNamAM pravarte che. anAbhoga = puruSArtha ke praNidhAna vinA A karaNanI prApti thAya che ane A karaNa karanArAmAM hajI rAgadveSanI graMthinuM astitva che. pU. pUrvAcArya zrI zrIprabhasUri mahArAje dharmavidhi prakaraNamAM A ja vAtanI nIce mujaba puSTi karI che- samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-4
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ micchattamohaegUNahattaraM koDikoDimayarANaM / niyamA khavei jIvo ahApavatteNa karaNeNa // 8 // evaM girisiridupalakUmeNa kAuNa gaMThibheyaM tu / koDAkoDIaMto jA patto gaMThidesammi // 9 // sArArthaH mithyAtvamohanIyakarmanI ogaNosittera koTAkoTI sAgaropama jeTalI sthitino kSaya A yathApravRttikaraNa vaDe thAya che. A yathApravRttikaraNa thAya tyAre AtmA maMthideza sudhI Avyo kahevAya. e pachI graMthibheda kare. * karmasthitiono paraspara saMbaMdhaH mohanIyakarmanI utkRSTa sthiti sIttera koTAkoTI sAgaropamanI che. zeSakarmonI utkRSTa sthiti tenAthI ochI saMkhyAmAM che. yathApravRttikaraNa dvArA mohanIyakarmanI utkRSTa sthitino nAza thAya che ane e sAthe AyuSya sivAyanA bAkInA tamAma karmonI utkRSTa sthitino paNa nAza thAya che. Ama, badhAM ja karmonI utkRSTa sthiti A rIte nAza pAmI. badhAM ja karmonI utkRSTa sthitino sAgamaTo nAza kema thayo? e samajavA mATe karmasthitiono pArasparika saMbaMdha samajavo paDe. karmasthitiono pArasparika saMbaMdha kAMIka Avo che- () mohanIyakarmanI utkRSTasthiti jyAre baMdhAya che tyAre jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya, nAma gotra ane vedanIya A cha karmonI sthitino paNa utkRSTa baMdha thAya che. jyAM sudhI AtmA upara mohanIya karmanI utkRSTa sthitinuM astitva che tyAM sudhI uparokta cha karmonI sthiti paNa utkRSTa ja rahe che. () jJAnAvaraNIyakarma ke evA mohanIyakarma sivAyanA cha paikInAM koI eka karmanI utkRSTa sthiti jayAre baMdhAya che tyAre mohanIyakarmano ane zeSa tamAma karmano utkRSTa sthiti baMdha thAya ja evo niyama nathI. thAya paNa kharo ane na paNa thAya. (4) uparanA be niyama dvArA e nakkI thayuM ke mohanIyakarmanA utkRSTa sthitibaMdha sAthe bAkInA cha karmonA utkRSTa sthitibaMdhane saMbaMdha che paraMtu anya koI karmanA utkRSTa sthitibaMdha sAthe Avo saMbaMdha nathI. have mULa muddo pakaDIe - yathApravRttikaraNa dvArA mohanIyakarmanI utkRSTasthitino sau prathama dhvaMsa thAya che. zeSachakarmonI utkRSTasthitito mohanIyakarmanI utkRSTasthiti upara AdhArita hatI. AdhAra jyAM tUTyo tyAM AdhArita zI rIte TakI zake? mATe A cha karmonI sthiti paNa mohanIya karmano sthitinAza thAya che te sAthe ja nAza pAmatI jAya che. ____ 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zuddha yathApravRttikaraNa kone kahevAya ? jo ke AgamagraMthomAM yathApravRttikaraNanA zuddha ane azuddha evA vibhAga pADavAmAM AvyAM nathI paraMtu AgamaracanA pachInA samayamAM pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAjA jevA gItArtha ane Agamadhara mahApuruSoe je yogagraMthonI racanA karI temAM yathApravRttikaraNanA zuddha ane azuddha evA vibhAgo upasthita karyAM che. bhale, A vibhAgo AgamagraMthomAM lakhAyelAM nathI chatAM te Agama aviruddha che, AgamapraNIta tattvane vadhu saraLa banAvIne samajAvanArAM che mATe svIkArya che. yathApravRttikaraNa vaDe karmasthitino je rIte hrAsa thAya che te ja rIte zuddha yathApravRttikaraNa vaDe paNa thAya che chatAM yathApravRttikaraNa ane zuddha yathApravRttikaraNa vacce aMtara che. graMthibheda karAvyAM vinA je patana pAmatuM nathI tevuM yathApravRttikaraNa zuddha yathApravRttikaraNa che ane graMthibheda karAvyAM vinA ja je patana pAmI jAya che te azuddha yathApravRttikaraNa che. azuddha yathApravRttikaraNa AtmA anaMtIvAra kare che. jyAre zuddha yathApravRttikaraNa eka ja vakhata karavuM paDe che. acaramAvartamAM rahelAM jIvo jyAre yathApravRttikaraNa kare che tyAre te avazya azuddha ja hoya che. ca2mAvartamAM AvelAM jIvonuM yathApravRttikaraNa azuddha paNa hoi zake ane zuddha paNa.. * pUrve anaMtI vakhata je karyuM che ane kALakrame gumAvyuM che, pharI pharI vAra karIne darekavAra gumAvyuM che e ja yathApravRttikaraNa jyAre chellI vakhata karavAmAM Ave tyAre tene zuddha kahevAya. AvuM zuddha yathApravRttikaraNa eka aMtarmuhUrtamAM graMthibheda karAvIne rahe che. zuddha yathApravRttikaraNa asaMzI ane apUrNa paMcendriya jIvo nathI karI zakatAM. saMzI temaja pUrNa paMcendriya jIvo ja zuddha yathApravRttikaraNa karI zake che. e paNa AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhyuM na hoya tevI avasthAmAM. azuddha yathApravRttikaraNa asaMzI ekendriyo paNa karI jANe che. - azuddha yathApravRttikaraNa asaMkhya kALa sudhI paNa Take : zuddha yathApravRttikaraNa jene prApta thayuM che te eka aMtarmuhUrtamAM ja apUrvakaraNane prApta karI le che ane apUrvakaraNa daramiyAna graMthino bheda kare che. Ama, zuddha yathApravRttikaraNanI sthiti aMtarmuhUrta jeTalI ja che. jyAre azuddha yathApravRttikaraNa karanAro AtmA yathApravRttikaraNanI avasthAmAM saMkhyAta ane asaMkhyAtakALa sudhI paNa TakI zake che. A samaye te eka tarapha graMthibhedanI najIka pahoMcyo che paNa graMthibheda karI zakato nathI ane bIjI tarapha karmanI sthitine eka koTAkoTI sAgaropamathI vadhu lAMbI paNa banavA deto nathI. tethI tenA yathApravRttikaraNano bhraMza thato nathI. 'samvodhaprara' mAM pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje kahyuM che-- samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-4 47
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavvovA'bhavyovA gaMThisamIvaTThio na bhidaMto / saMkhijjamasaMkhijjaM kAlaM ciTThei jai ko vi // 875 // 48 sArArtha : graMthinI najIka pahoMcI gayelo paNa tene oLaMgI nahi zakato bhavya athavA abhavya A sthitimAM saMkhyAta ke pachI asaMkhyAtakALa pasAra karI de che. abhavyane traiveyakanI prApti H azuddha yathApravRttikaraNanA asaMkhyakALa daramyAna ja abhavyanA AtmAo navamA traiveyakanI prApti kare che. azuddha yathApravRttikaraNane paNa gumAvI denAro AtmA navamA traiveyaka sudhI pahoMce te saMbhavita nathI kemake e avasthAmAM to te navakArano '' paNa bolI zake tema nathI. zAstrono abhiprAya che, azuddhayathApravRttikaraNanA asaMkhyakALa daramyAna AtmA navapUrva . sudhInuM zrutajJAna paNa grahaNa karI zake che, dravyacAritra paNa ArAdhI zake che ane dravyazruta + dravyacAritranA prabhAve navamA traiveyaka sudhI pahoMcI jAya che. bhavyo ane abhavyo A rIte asaMkhyAtI vakhata jinazAsananI dIkSA pAme che, nava pUrva sudhInuM jJAna meLave che ane aMte navamA traiveyakanI prApti kare che. hA, emanuM navapUrva jeTaluM jJAna paNa 'bhAvazruta' banI zakatuM nathI. aMzata paNa nahIM kemake graMthibheda hajI thayo nathI. 'saMvodhapraraLa' mAM vidhAna thayuM che ke-- davvasuyassa lAho, havijja puvvaM vimuttadikkhammi / jiNariddhidaMsaNAo, uvarimagevijjaga suhaTTaM // 876 // evamabhavvANaM ci bhavvANaM puNamabhinna dasapuvvA XX // 877 // AtmA sArArtha : A avasthA [graMthibheda vinAnI ane yathApravRttikaraNavALI] navapUrvanA jJAnano lAbha paNa pAme ane dIkSA pALIne naiveyakamAM paNa utpanna thAya. hA, dazamuM pUrva to te ja pUrNa kare je niyamA bhavya hoya ane graMthibheda paNa karelo hoya. Ama, zuddha yathApravRttikaraNa bhavyo ja karI zake, abhavyo nahi. te baMne azuddha yathApravRttikaraNa anaMtIvAra kare evuM paNa saMbhave. apUrvakaraNa : anAdi mithyAdaSTi AtmAe rAga-dveSanA ghaniSTha pariNAmone pratisamaya dhAraNa karyAM che paraMtu rAga-dveSanA deDha pariNAmone bhedI zake evo atidaDha zubhapariNAma anubhavyo nathI. rAgadveSanA ghaniSTha pariNAmone bhedI nAMkhe evo atidaDha zubhapariNAma jyAre prApta thAya che tyAre AtmA A apUrvakaraNamAM ArUDha bane che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ . apUrva eTale pUrve prApta nahi thayelAM ane vara eTale zubha pariNAmonI anubhUti. zuddha yathApravRttikaraNa thayAM pachI eka ja aMtarmuhUrtamAM AtmA apUrvakaraNamAM ArUDha bane che ane apUrvakaraNanA samaya daramyAna uttarottara adhika zubha adhyavasAyone dhAraNa karato jAya che. A ja apUrvakaraNa daramyAna anAdikALathI AtmA sAthe eka-meka thayelI rAga-dveSanA pariNAmonI graMthine te bhedI nAMkhe che. graMthi eTale rAga-dveSanA ati tIvra pariNAmo. graMthibheda eTale ethI paNa adhika tIvra evA zubha pariNAmonI prApti dvArA rAga-dveSanA tIvra pariNAmonuM ullaMghana. jinAjJAno rAga jyAre atigADha avasthAne pAme che athavA jinAjJAne apratikULa evA yoga-adhyAtmanA koI paNa anuSThAnano rAga jayAre atigADha avasthAne pAme che tyAre graMthibheda zakya bane che. AvA zubha pariNAmo dvArA rAga-dveSanA pariNAmonA ullaMghanane ja AgamamAM "graMthibheda' kahyo che. pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje "kvothapravara mAM pharamAvyuM che kegNtthitti sudubbheo kakkhaDaghaNaruDhagUDhagaMThivya / jIvassa kammajaNio ghaNarAgadoSapariNAmo // 868 // mitte temapUSyaveroLa mApajvAsuddhA xx h86 sArArtha rAga ane dveSanA bhedI nA zakAya tevA gUDha ane daDhapariNAmane "graMthi kahevAya. je mohanIya karmathI janita che. apUrvakaraNa daramyAna AvI graMthine AtmA zuddha adhyAtma dvArA oLaMge che. dharmavidhiprakaraNamAM paNa kahyuM che kettto apuvvaviriyassullAsavasAdapuvvakaraNeNaM / gaMThiM bhiMdai jIvo jo bhabbo jeNabhaNiyamimaM // 10 // sArArtha bhavyajIvo apUrva varSollAsa prApta kare tyAre apUrvakaraNa kare ane e daramiyAna "graMthibheda' kare. apUrvakaraNanI prApti mATe AtmAe apUrva puruSArtha karavo paDe che. je rIte yathApravRttikaraNa bhavitavyatAnA baLe prApta thayuM hatuM te rIte AkaraNa maLe tema nathI. A kAraNa puruSArthapradhAna che. sadgurunA upadezathI athavA to naisargika rIte eTale ke jAtismaraNajJAna vagere svataH utpanna upadezathI jyAre AtmA cittanI vizuddhine pAmato jAya tyAre tene apUrvakaraNa sAMpaDe. - --- samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-4
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ salabdhika ane prAyaH Asannabhavya jIvo ja apUrvakaraNamAM ArUDha bane che. sacci padano artha ahIM pAMca indriyone ane cha paryAtine meLavanAra evo karavAno che. masiddhi padano artha Asannabhavya karavAno che. je rIte uDavAnI zarUAta karanArI kIDI pAMkho tUTI paDavAthI jamInadosta thaI jAya che te ja rIte jeo bhaddhiva ane sadhdhiva nathI teo paNa apUrvakaraNa meLavavAnI mahenata kare che ane meLavyA vinA ja vinipAta pAme che. kArmapranthika dRSTithI vicArIe to - apUrvakaraNanI prApti pahelAM anAdi mithyASTimAM mohanIyakarmano rasa cAra sthAnano hato, apUrvakaraNa prApta thatAM te rasa ghaTavA mAMDyo. eTalo nabaLo thayo ke teNe cothuM sthAna gumAvyuM, trIjuM sthAna gumAvyuM ane mAtra be sthAnano banI gayo. basa, AnuM ja nAma graMthibheda. karmazAstronI paribhASAmAM graMthibheda eTale rAga-dveSanA rasanuM catuHsthAnIyatva khatama karI devuM ane tene kisthAnIya banAvavo. anivRttikaraNa : pahelAM, yathApravRttikaraNamAM rAga-dveSanI graMthi yathAvat che paraMtu graMthinA bhedanI sanmukha avasthA maLI che. bIjA, apUrvakaraNa dvArA rAga-dveSanI graMthinebhedI nAMkhavAmAM AvI che ane e pachI trIjuManivRttikaraNa tyAre maLe che jyAre AtmasamyakatvanI ekadama najadIka sudhI pahoMcI gayo che. vRhatva-mANa nAmanA AgamamAM pU. pUrvadhara AcArya zrI saMghadAsagaNIe A prakAranuM kathana karyuM che. jA gaMThi tA paDhamaM gaMThiM samaicchao havai bIyaM / aniyaTTIkaraNaM puNa sammattapurakkhaDe jIve // 15 // sArArtha : graMthibheda pahelAM paheluM karaNa, graMthibheda karatAM bIjuM karaNa ane samyakatvanI najIka pahoMcatAM trIjuM anivRttikaraNa prApta thAya che. anivRttikaraNa puruSArthapradhAna che. bIjuM apUrvakaraNa jeNe AdaryuM che evA anAdi mithyASTine apUrvakaraNanI samApti pachI tatpaNa anivRttikaraNanI prApti thAya che. apUrvakaraNano samaya jema aMtarmuhUrtano hato tema anivRttikaraNano samaya paNa aMtarmuhUrtano che. anAdi saMsAramAM nahIM anubhavelo zubha adhyavasAyono ullAsa apUrvakaraNamAM anubhavavA maLyo hato, anivRttikaraNamAM zubha pariNAmono ethI paNa adhika ullAsa anubhavavA maLe che. evA zubha pariNAmo je avazya samyagdarzananuM pragaTIkaraNa de. eTale nahi ane nivRtti eTale pIchehaTha. samyagdarzananI prApti karyA vinA jayAMthI pIchehaTha thatI nathI enuM nAma anivRttikaraNa. A karaNamAM pravezelo AtmA eka aMtarmuhUrtamAM samyakatvane pAmI jAya che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ . anivRttikaraNamAM praveze che tyAre AtmA mithyAdaSTi che. pravezyAM pachI eka aMtarmuhUrta sudhI te mithyAdaSTi che. e pachI samyakatvanI nizcita prApti thAya che. anivRttikaraNanI be avasthAo che. pahelI avasthA eka aMtarmuhUrta pramANanI che ane te mithyAtvanA udayathI vAsita che. bIjI avasthA paNa eka aMtarmuhUrta pramANanI che paraMtu temAM mithyAtvano aMzamAtra paNa udaya hoto nathI. anivRttikaraNanuM paheluM aMtarmuhUrta anAdi mithyAtvanuM chelluM aMtarmuhUrta che. A aMtarmuhUrtamAM AtmAne pariNAmono evo ullAsa pragaTe che jethI mithyAtvanA udayane rokI devA mATenuM sAmarthya prApta thAya. aMtarakaraNa ane prathama samyakatvanI prApti : pariNAmonA AvA ullAsa dvArA aMte te mithyAtvanA udayane rokI paNa de che. mithyAtvanA udayane AMtaravo-rokavo enuM ja nAma aMtarakaraNa. anivRttikaraNanA eka aMtarmuhUrtamAM AtmA evA peTA aMtarmuhUrtanI racanA kare che jyAM mithyAtvanA eka paNa dalikano udaya nathI. A peTA aMtarmuhUrtane zAstrIya bhASAmAM aMtarakaraNa kahevAya. ukharabhUmimAM jema ekAda taNakhaluM paNa nathI maLatuM tema aMtarakaraNanA samayagALAmAM mithyAtvano ekAda dalika paNa udayamAM nathI Avato. - vanamAM pragaTelo dAvAgni vanane bALato bALato jyAM raNane sparze che, tatkSaNa zAMta paDI jAya che. basa, e ja rIte anivRttikaraNamAM pravezelo AtmA jayAM aMtaHkaraNamAM ArUDha bane che, taeNa tenA mithyAtvano udaya aTakI jAya che. aMtarakaraNamAM pravezatAM tenA pahelAM ja samaye anAdi mithyASTi AtmAne upazama samyakatvanI prApti thAya che. * tripurI karaNa : aMtarakaraNano samaya eka aMtarmuhUrtano hoya che. tyAM prApta thayeluM upazama samyakatva paNa eka aMtarmuhUrta sudhI Take che. ahIMAtmAmithyAtvamohanIyanA pudagalonuM zuddhikaraNa zaru kare che. jema madirA banAvavA mATe kodravane zuddha karavAmAM Ave tyAre keTaloka bhAga pUrepUro zuddha bane je madirA banAvavA mATe upayogI sAbita thAya. keTaloka bhAga aDadho zuddha thAya ane keTaloka taddana azuddha ja rahe. basa, A ja rIte AtmA mithyAtva mohanIyanA pudgalonuM zuddhIkaraNa jyAre zarU kare tyAre tenA traNa puMjo taiyAra thAya che. zuddha, ardhazuddha ane azuddha. (1) mithyAtvanA je pudgalo taddana zuddha thaI gayAM tene zuddhapuMja kahevAya. (2) keTalAMka pudgalo aDadhA zuddha thayAM ane aDadhA samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-4
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddha rahyAM tene ardhazuddha-mizrapuMja kahevAya ane (3) keTalAMka pudgalo jevA hatAM tevA azuddha ja rahyAM mATe tene azuddhapuMja kahevAya. ahIM zuddhikaraNa mithyAtvanAM rasanuM karavAmAM Ave che. je pudgalo AtmAne mithyAtvano anubhava karAvanArAM hatAM te ja pudgalone samyaktvanuM saMvedana karAvanArAM banAvavA tenuM nAma tenA rasanuM zuddhikaraNa. zAstrIya paribhASAmAM pUrepUrAM zuddha thayelAM pahelAM puMjane samyaktva mohanIya kahevAya. aDadhA zuddha thayelAM bIjA puMjane mizramohanIya kahevAya ane trIjA azuddha puMjane mithyAtva mohanIya kahevAya. A pramANe tripunnI karaNa karIne AtmA aMtarakaraNanI samApti kare che. e sAthe upazama samyaktvanuM cyavana thai jAya che. ahIM, upazama samyaktvano samaya pUro thatAM je AtmA 'samyaktva mohanIya'nA pudgalone udayamAM lAvI zake che te turaMta kSAyopazamika samyaktva meLavI le che paraMtu jeo pahelAM puMjane udayamAM lAvI zakatAM nathI teo samyaktvathI patana pAme che. temane jo bIjAM mizra mohanIyapuMjano udaya thAya to mizra guNasthAnakano anubhava karI e pachI mithyAtva mohanIyanA pudgalone udayamAM lAvI teo mithyAtvI bane che ane jemane sIdho ja mithyAtva mohanIyanA pudgalono udaya thAya teo mizra samyaktvane paNa pAmatAM nathI ane sIdhAM ja mithyAtvI thai jAya che. - kArmagraMthika mata : samyaktvanI pahela vahelI prAptino krama samajAvanArAM be judAM-judAM abhiprAyo jaina zAstronI paraMparAmAM dRSTigocara bane che. eka, kArmagraMthika mata, be Agamika mata. 52 kArmagraMthika mata anusAra (1) anAdi mithyArdaSTi AtmA pahelI vakhata samyaktvanI prApti kare tyAre tene upazama samyaktva ja maLe. (2) te anivRttikaraNamAM ArUDha banIne aMtarakaraNa avazya kare. (3) te aMtarakaraNa daramiyAna ja tripunnI karaNa kare. 'vizeSAvazya mAdhya' nI vRtti mAM pU. pUrvAcArya zrI koTisUri mahArAje pharamAvyuM che ke- "kArmagranthikAstvidameva manyante yaduta - sarvo'pi mithyAdRSTiH prathamasamyaktvalAbhakAle yathA-pravRttyAdikaraNatrayapUrvakamantarakaraNaM karoti, tatra caupazamikaM samyaktvaM labhate puJjatrayaJcAsau vidadhAtyeva / ata evopazamikasamyaktvAccyuto'sau kSAyopazamikasamyagdRSTi mizro mithyAdRSTirvA bhavati || [ 530 tama gAthAyAH vRttyAm ] sArArtha : kArmagraMthikonI mAnyatA che ke anAdi mithyArdaSTi AtmA traNa karaNapUrvaka aMtakaraNa kare che tyAre ja samyaktva pAme che. e paNa paheluM upazama samyaktva ja pAme che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ te tyAM (aMtarakaraNamAM) ja tripunnI karaNa kare che. upazama samyaktvathI patita thaine te kSAyopazamika samyagdaSTi athavA mizra samyagdaSTi ke pachI mithyAtvI bane che. saiddhAMtika mata : saiddhAMtika mata eTale ja Agamika mata. Agamika abhiprAya anusAra anAdi mithyAdaSTi AtmA pahelI vAra samyaktva pAme tyAre upazama samyaktva ja pAme evo niyama nathI. A mata mujaba pahelI vakhata samyaktva pAmanAro AtmA upazama samyaktvane pAmI zake, kSayopazama samyaktvane paNa pAmI zake ane kSAyika samyaktvane paNa pAmI zake. A aMgeno vistRta krama nIce mujaba che. (1) anAdi mithyArdaSTi jyAre apUrvakaraNamAM ArUDha bane tyAre teno zubhapariNAmono ullAsa jo kAMika maMda = nabaLo hoya to ja tene aMta2ka2Na karavuM paDe. Avo AtmA apUrvakaraNane pUrNa karIne anivRttikaraNamAM ArUDha bane ane anivRttikaraNa daramyAna aMta2karaNa karIne paheluM upazama samyaktva pAme. (2) aMtarakaraNa karanAro AtmA tyAM tripunnI karaNa karI zakato nathI kemake prathamathI ja tenA adhyavasAyonI zreNi eTalI baLavAna nathI. (3) paheluM upazama samyaktva pAmanAro AtmA aMtarakaraNa purUM thAya tyAre upazama samyaktvathI patana pAmIne sIdho mithyAtvI bane che. (4) je anAdimithyArdaSTine apUrvakaraNa daramyAna khUba baLavAna zubha pariNAmonI zreNi prApta thai che ane te uttarottara vadhI rahI che tevo AtmA apUrvakaraNa daramiyAna ja graMthibheda karI de che ane e pachI ahIM ja tripunnI karaNa paNa karI le che. A AtmA apUrvakaraNa pUrNa karIne anivRttikaraNamAM ArUDha bane che tyAre tene aMtakaraNa karavuM paDatuM nathI. anivRttikaraNane aMte samyaktva mohanIyanA pudgalone udayamAM lAvIne te prathama kSayopazama samyaktvanI prApti kare che. kALAMtare tenuM kSayopazama samyaktva patana pAme ane te mizra samyagdaSTi ke pachI mithyAtvI banI jAya evuM banI zake. (5) koka virala daSTAMtamAM evuM paNa banI zake ke anAdi mithyArdaSTi apUrvakaraNa daramyAna graMthino bheda kare ane evA baLavAna zubhapariNAmonI zreNi racI de ke ahIM ja enA mithyAtva mohanIyano saMpUrNa nAza thai jAya. Avo AtmA pahelI veLAmAM ja kSAyika samyaktva pAmI jAya che. vRhatva-mAdhya nI TIkAmAM pU. pUrvAcArya zrI malayagirisUri mahArAja lakhe che ke-- samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-4 53
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ "kodravadRSTAntenA'pUrvakaraNena mithyAtvaM tripucaM kRtvA'nivRttikaraNena tatprathamatayA kSAyopazamikasamyaktvamAsAdayati / tataH pariNAmavazataH kAlAntareNa mizraM mithyAtvaM vA gacchati / yastvapUrvakaraNa-mArUDho'pi mandAdhyavasAyatayA mithyAtvaM tripuJjIkartumasamarthaH so'nivRttikaraNamupagato'ntarakaraNaM kRtvA tatra praviSTo na kiJcidapi vedayate sa ca . trayANAmanyatamadapyavedayamAna upazamakaH samyagdRSTirUcyate // " / sArArtha apUrvakaraNamAM mithyAtvanA traNa puMja je karI de che te anivRttikaraNa karIne paheluM kSayopazama samyakatva pAme che. kALAMtare te mithyAtva pAme e zakya che. jenA pariNAmo maMda che te apUrvakaraNamAM traNa puMja karI zakato nathI. anivRttikaraNa daramiyAna aMtarakaraNa karIne te AtmA paheluM upazama samyakatva pAme che. vizeSAvazyaka-bhASyanI vRttibhaamaapaatnvishessspssttii:25|| yayuMcha. nimnalimitache "anAdimithyAdRSTiH sanakRtatripuJjo mithyAtvamohanIyasyA'vihitazuddhA'zuddha-mizra puJjatraya-vibhAgo'kSapita mithyAtvo labhate samyaktvam tasyA'pAntarakaraNapraviSTasyaupazamikaM samyaktvamavApyate / kSapitamithyAtvapuJjo'pyavidyamAnatripuJjo bhavati, atastad vyavacchedArthamuktam, akSapitamithyAtvaH san yo'tripuJjaH samyaktvaM labhate tasyaivIpazamikaM samyaktvamavApyate, kSapita mithyAtvaH kSAyikasamyaktvameva labhata iti bhAvaH xx // " [529 tama gAthAyAH vRttyAm] + sArArtha : jeNe traNa puMja karyA nathI ane jenuM azeSa mithyAtvakSaya pAmI gayuM nathI tevo AtmA paheluM upazama samyakatva pAme. jenuM mithyAtva saMpUrNatayA kSaya pAmyuM che tevo AtmA paheluM sAyika samyakatva pAme. Ama, graMthibhedane anulakSIne ahIM samyakatva prAptinuM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM. * viSayanirdezikA : samyaktve jinAjJArAgasyA'vazyambhAvitvandravyasamyaktve cA'pi tatsambhavitvammaNDayannAha* bhAvArtha: samyaktvamAM jinAjJAno rAga avayaMbhAvI paNa rahelo che ane dravya samatvamAM paNa jinAjJAno - rAga saMbhavita che evuM pratipAdana karatAM kahe che- 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mUlam : jiyarAgadosamohehiM bhAsiya[ya] jamiha jiNavaridehi / taM ceva hoi tattaM iya buddhi hoi sammataM // 5 // * chAyA : . jitarAgadveSamohairbhASitaM yadiha jinavarendraiH / taccaiva bhavati tattvaM buddhiriyambhavati samyaktvam / / 5 / / * gAthArtha : rAga, dveSa ane ajJAnane jemaNe jItI lIdhAM che evA jinezvara bhagavaMtanI vANI ja tattvabhUta che evo cittano abhiprAya samyakatvarUpa che. pA * 'bodhipatAkA' vRttiH : _ jiyeti / 'jiNavariMdehi' rAga-dveSajetRtvAjjinAH kevalinasteSu svatantradharmasthApakatvena ye dhuryAste jinendrAstaiH / kIdRzaistaiH ? 'jiyarAgadoSamohehiM' rAgazcittA''saktiH, dveSastadviparyayaH, moho'jJAnam, trInapi nissattAkIkRtavadbhiH / 'jamihabhAsiyaM' tatvA'tattvavibhAgamarthato yathAvidhaM prakAzitam / 'taM ceva tattaM hoi' tajjinavacanamevasatyannAnyad, evakAro'tra pakSetarasya dhvaMsAya / 'iya buddhi sammataM hoi' evamvidho jinavacanarAga eva samyaktvaM dravyabhAvabhedabhinnambhavati, yadudAhRtampaJcavastuke bhagavaddharibhadrasUribhiHjiNavayaNameva tattaM ittha rUI hoI davvasammattaM / jaha bhAvaNANa saddhA parisuddhaM bhAvasammattaM // 1063 // sammaM anAya guNo suMdararayaNammi hoi jA saddhA / tatto'NaMtaguNA khalu vinAyaguNammi bodhavvA // 1064 // jinavacanameva tattvamiti rUcistattvA'parijJAnavatI dravyasamyaktvam, kRtatattvaparijJAnatvenaM saiva bhAvasamyaktvamAvahati / nanu dravyasamyaktve rUcerasambhava eva tattvA'parijJAnatvAttadasambhave samyaktvasyA'pyasambhava evA'tra tasyAH pakSatvAt / ___ samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-5
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ akAntamidam, dravyasamyaktve'parijJAnammanAgjJAtatattvA'rthe nirUpitam, manAgapi jJAtatattvatvenA'tra vacanarUcerastitvaM zaGkA'param, eSaiva rUcirviziSTaparijJAnatvena bhAvasamyaktve'tIvabalavatkAryakarI / kAryamatra nirjarA sA jJAtaguNatvena bhAva samyaktve pUrvato'saGkhyeyaguNA // 5 // ka TIkAno bhAvArtha : 1. niravosamordi niriveTiM rAga eTale Asakti, vaiSa eTale cittano udvega, moha eTale AtmAnuM ajJAna. A traNe doSonuM astitva prabhue nirmULa karyuM hatuM. tethI paramAtmA jina' hatAM ane svataMtra dharmasthApanAnuM sAmarthya kevaLa paramAtmAne ja vareluM hatuM tethI teo "jinendra paNa hatAM. ' rAga-dveSane jIte tene jina kahevAya. A arthaghaTana mujaba pratyeka kevaLajJAnIo "jina" che paraMtu temAM dharmasthApanAnA ananya sAmarthyane anulakSIne arihaMto pradhAna che mATe teo jinendra che. jamiha bhAsiyaM taM caiva tattaM, iyabuddhi sammattaM hoi / / arihaMte tattva ane atattvane je svarUpamAM je rIte prakAzita karyA te saMpUrNa rUpeNa sAcAM ja che, eTaluM ja nahi, kutIrthikoe nirUpelI tattva ane atattvanI matikalpita vyavasthAo khoTI ja che, Avo mAnasika abhiprAya "jinavacanarAga' nAmano guNa che. pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje paMcavastuka' nAmanA graMthamAM lakhyuM che kejinnvynnmev tattaM ittha rUI hoI davvasammattaM / . jaha bhAvaNANa saddhA parisuddhaM bhAvasammattaM // 1063 // sammaM annAya guNo suMdararayaNammi hoi jA saddhA / tatto'NaMtaguNA khalu vinAyaguNammi bodhabbA // 1064 // sArArtha jinavacana jatattvabhUta che evI rUcidravyasamyaktva che ane tatvasaMvedanapUrvakanI A ja zraddhA bhAvasabhyatva rUpa che. emAM puSkaLa aMtara che. eka vyakti pAse ratnanI parIkSA karavAnI zakti nathI chatAM te ratna taraphanA AkarSaNa dvArA ratnamAM ratna tarIkenI zraddhA kare che. ratnanI parIkSA karavAnI zakti che te vyakti paNa ratnamAM ratna tarIkenI zraddhA kare che. pahelI karatAM bIjI vyaktinI zraddhA ghaNI nirmaLa che. basa, ratnanA jJAna vinAnI ratnanI zraddhA jevuM. dravya samyakatva che ane ratnanA jJAnapUrvakanI ratnanI zraddhA jevuM bhAva samyakatva che. 56 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. * dravya-bhAva samyakatva : jemanI pAse tattvanuM viziSTa jJAna nathI chatAM jinAjJA mATe AMtarika prIti avazya udbhavI che ane ethI jinezvare kahelAM tattvonI zraddhA thaI rahI che; AvI vyaktinAM samyakatvane dravya samyakta kahevAya. jene tattvanuM viziSTa jJAna prApta thayuM che ane enA mAdhyame jinAjJAnI yathArthatA samajAI che, e pachI jinAjJA pratye apAra bahumAna paNa jAgI rahyuM che, AvI vyaktinI tattva zraddhAne bhAva samyakta kahevAya. ahIM praznakAra prazna upasthita kare che ke dravyasamyaktvamAM jinAjJA mATenI rUci pragaTavI zakya nathI kemake tyAM tattvanuM puSTa mAtrAmAM jJAna nathI thayuM. jinAjJAnI rUci jo ahIM pragaTI zakatI nathI to samyatva to pragaTe ja zI rIte? kemake jinAjJAno prema e ja samyakatva che. A rIte dravya samyakatvamAM samyaktva ghaTavuM azakya che. uttara : dravya samyaktvamAM samyakatva che ja nahi ema kahevuM ekAMtavAda che. dravya samyaktva dharAvanArA pAse puSTa mAtrAmAM tattvanuM jJAna nathI e vAstavikatA che paraMtu alpa pramANamAM tattvajJAna tene hoI zake che. dravya samyagdaSTine tattvanuM ajJAna che evuM je kahyuM che te alpajJAnanI apekSAthI thayeluM vidhAna che. jema viziSTa jJAna jinavacananI rUcine pragaTAvanAruM che tema alpa paNa paramArthI jJAna jinavacananI rUcine pragaTAvanAruM ja che. ethI ja dravya samyakatvamAM paNa samyagdarzananA pragaTIkaraNano saMbhava che. hA, dravya samyagdaSTi jyAre viziSTa tattvajJAna pAmaze tyAre tenAmAM rahelI jinavacananI rUci atyaMta baLavAna banI jaze, kAryasAdhaka banaze. - jinavacananI rUci dvArA sAdhavAnuM koI kArya hoya to te che; nirjarA dravya samyakatvamAM rahelI jinAjJAnI rUci jeTalI karmanirjarA karAve che ethI asaMkhyAtagaNI vadhu karmanirjarA bhAva samyakatvamAM rahelI jinAjJA pratyenI prIti dvArA thAya che. ka viSayazivA : vivakSAbhedena samyaktvasya naanaavidhtvmprkttynnaahbhAvArtha : samyakatvanA vividha prakArone tenI apekSAo sAthe varNana kare che- samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-5
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mUlam : egaviha-duviha-tivihaM, cauhA paMcaviha-dasaviha [haM] sammaM / . dIvAI kAragAI, uvasamabheehiM vA sammaM // 6 // * chAyA : ekavidha-dvividha-trividhaM, caturdhA paJcavidha-dazavidhaM samyaktvam / dIpAdi-kArakAdi-upazamabhedairvA samyaktvam / / 6 / / * gAthArtha : samyakatvanA eka, be, traNa, cAra, pAMca ane daza prakAro paNa saMbhavI zake. dIpaka kAraka ane upazama vigere bhedo paNa thaI zake. 6ll * 'bodhipatAkA' vRttiH : egeti / agroktaM samyaktvamapekSAbhedenA'nekavidhantadevam, 'samma' samyagdarzanam / 'egaviha-duviha-tivihaM' ekaprakAraM dviprakAraJca trividhamapi, 'tatraikaprakAraM samyaktvaJjinavacorAgarUpam, yaduktaM pUrvAcAyairlakSmIsUribhirupadezaprAsAde samyaktvaM caikadhA jIvastattvazraddhAnato bhavet / idamatra hRdayam - paramArthatastattvazradaiva samyagdarzanam, dvayAdiprakArAstattva zraddhAnirapekSatayA nova ghaTante, dvayAdiprakAraviziSTamapi tattvazraddhAniSThameva samyaktvaM sarvatroditam, yathA tattvArthasUtre bhagavAnumAsvAtisUriH, tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam, tannisargAdadhigamAdvA / evaM sirisirivAlakahAyAM pUrvasUrizlazekharaH, savvannupaNIyAgama - payaDiyatattatthasadahaNarUvaM / dasaNarayaNapaivaM sammaM dhAreha maNabhavaNe // etadevoktaM navattvaprakaraNe bhagavadbhiH bhAvadevA''cAryaH, 58 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ savvAiM jiNesara bhAsiyAiM vayaNAiM nannahA huMti / iya buddhi jassa maNe sammattaM niccalaM tassa // dviprakArasya samyaktvasya trividhatvam, prathamaM tAvat dravyasamyaktvambhAvasamyaktvaJca, dvayaM tatra vyavahArasamyaktvannizcayasamyaktvaJca, tRtIyaM tatra, nisargasamyaktvamadhigamasamyaktvaJca / dravya-bhAva samyaktvampUrvagAMthAvyAvarNitam / sajjJAnAdimaya AtmapariNAmo nizcaya samyaktvantatturyaguNasthAnAdeva ghaTate, na pUrvatra, pUrvatrA'bhinnagranthikatvena jIvasya mi zrutayorajJAnarUpatvAt, aSTavidho darzanAcArastaditarA''cAraparihArapratijJA ca vyavahArasamyaktvam, yadUditaM samyaktvastavaprakaraNe nicchyao sammattaM, nANAimayappasuddhapariNAmo / iyaraM puNa tuha samae bhaNiaM sammattaUhiM // svata udbhUtena jAtismRtyAdinA parA'prAptanimittavAn yaH samyaktvaprodbhavastannisarga darzanam, sadgurUpadezasApekSo darzanodgamo'dhigamasamyaktvaM yadabhihitaM yogazAstre yogazAstre kalikAlasarvajJairhemacandrasUribhiH rUciH zrutoktatattveSu samyak zraddhAnamucyate / jAyate tannisargeNa guroradhigamena vA // atha triprakAraM samyaktvam, taccaupazamikaM kSAyopazamikaJca kSAyikam, yadudAhRtaM 'samyaktvasaptatyAM' bhagavadbhirharibhadrasUribhiH, daMsaNamiha sammattaM taM puNa tattatthasaddahaNarUvaM / khaiyaM khaovasamiyaM tahovasamiyaM ca nAyavvaM // 'cauhA paMcavihaM dasavihaM' etadeva samyaktvaM vivakSAbhedena catuHprakArampaJcaprakAraM dazavidhamapi bhavati / tatraupazamikaM kSAyopazamikaM kSAyikaJca sAsvAdanaM samyaktvasya caturvidhatve paJcavidhatve caitAnyeva savedakamucyante, samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-6 59
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. 2. yadabhihitampravacanasAroddhAre bhagavadbhirnemicandrasUribhiH, khaiyAI sAsAyaNasahiyaM taM cauvihaM tu vinneyaM / taM sammattabbhaM se micchattA'pattirUvaM tu // 947 // veyayasaMttaM puNa evaM ci paMcahA viNi / sammattacarimapoggalaveyaNakAle tayaM hoi // 948 // etAni sarvANi nirUpyante / tatraitadaupazamikam / mithyAtvapudgalanAmantarakaraNenA'vApyate tadaupazamikaM darzanam, upazaNazreNivato niyamenaitatsambhavati, evamapUrvakaraNenaivA'kRta tripuJjo - ' 'kSINamithyAtvo'nAdimithyAdRSTiranudIryamANeSu zeSamithyAtvapudgaleSu uditamithyAtvapudgaleSu ca kSINISvaupazamikaM labhate yaduktaM vizeSA''vazyakabhASye jinabhadragaNi kSamAzramaNaiH, 60 uvasamaseDhigayassa hoi uvasAmiyaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjo akhayamiccho lahai sammaM // 529 // khamma ummiya aNudijjaMte ya sesamicchatte / aMtomuhuttamettaM uvasamasammaM lahai jIvo // 530|| prathamaupazamiko'vazyamantarakaraNaM vidadhAti sa cA'ntarakaraNA'vasthitaH san dezavirataM pramattasaMyamaJcA'pramattasaMyamamapyAsAdayati, yaduktaM sambodhaprakaraNe, uvasamasammaddiTThIaMtarakaraNe Thio vi jai ko vi / desaviraiM pi lahai ke vi pamattApamattaM pi // atha sAsvAdanam, cyutaupazamikadarzano mithyAtvamadhigacchannantarAle yatsamyaktvAMzaM vedayati tatsAsvAdanam, mAlApatitasya guDabhojinazcA'tra dRSTAntau tadyathA - (1) yathA mAlAt prapatan bhUmimaprApto'pAntarAle vartate tathaupazamadarzanAt prapatan mithyAtvamapyaprApto'ntarAle sAsvAdanasamyagdRSTirbhavati, (2) kazcit guDabhojI guDamAhArya ''bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ nidrAyate, na punaH bADhaM svapiti, nidrAyamANo bhuktaguDamAdhuryaM yathA kiJcidanubhavati tathaupazamAcyuto'vyaktIpazamAguNaM vedayate tat sAsvAdanadarzanam, yadabhihitaM 'bRhatkalpa-bhASye' saGghadAsagaNikSamAzramaNaiH, uvasammA paDamANatto u micchattasaMkamaNakAle / sAsAyaNo chAvalitto bhUmimapatto va pavaDato // 127 // AsAdeuM va gulaM ohIraMto na suThTha jA suyatti / . saM AyaM sAyaMto sassAdo vAvi sAsANe // 128 // atha kSAyopazamikam, Agamikamatena yo'nAdimithyAdigapUrvakaraNenaiva tripuJjIkaraNaM karoti sa mithyAtvasyoditapudagalAna kSapayatyanUditArthopazAmyati tadanantaraM samyaktvamohAMzamudayAvalimabhigamayya kSAyopazamikaM labhate / kArmagranthikamatazcaivam - anAdimithyAdRSTirantarakaraNena prathamamupazamadarzanamevA''pnoti, tatra madanakodravadraSTAntena tripuJjIkaraNaM vidadhAti, tatazcyuto yaH punaraprAptamithyAtvI samyaktva - mohAMzamanubhavan kSAyopazamikaM labhate / - idaguhyam, darzanamohasya kSaya upazamazcobhAvatra bhavati tat kSAyopazamikam, ubhAvapyubhayathA, (1) uditasya mithyAtvapudgalasya kSayo'nUditasya caupazamodUrIkaraNa manAdimithyAdRzAm, (2) bhuJjamAnasya samyaktvamohapudgalasya kSayo'bhuktapudgaleSu ca rasaupazamo bhagnamithyAdRzAm / yatkathitaM sambodhaprakaraNe, pucamapuvvakaraNeNaM aMtarakaraNeNa vA kayatipuMjo / kodavanidaMsaNeNa ya suddhANuveyago hoi // micchattaM jamuiNNaM taM khINaM aNuiaM ca uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNayaM veijjataM khaovasamaM // nanu yathopazamaM kSayopazamadarzane'pi mithyAtvapudgalasyopazamatvena dvayoH samAnavighatvaGkathannA''patitam ? dvayorantaratvena samAnavidhatvannahyeva, upazamadarzane mithyAtvapudgalAH pradezavedyAH na santi kSayopazame ca teSAM pradezavedyatvAdetadbhinnampUrvasmAt / samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-6
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. atha vedakaM darzanam / kSayopazamasamyaktvI kSAyikasamyaktvamabhigacchan darzanasaptakaM dhvaMsayati, tatra prathamamanantAnubandhikaSAyacatuSkaM kSapayati, mithyAtvamohammizramohamapi vinAzayati tatpazcAt samyaktvamohaM dhvaMsayannantimaikasamayAya yattadanubhavaM labhate tadeva vedakadarzanam / kecit vedakamapi kSAyopazamikatvena paricAyayanti kintu pUrvadharazrIsaGghadAsasUrivacanAd vedakasya kSAyopazamikatvaM anAdiSTaM' AgamA'sammatam, yadvarNitambRhatkalya-bhASyejo caramapoggale paNa vedetI veyagaM tayaM viti / kesiMci aNAdeso veyagadiTThI khaovasamo // 130 // atha kSAyikam / niravazeSe kSINe darzanamohanIye prathamakaSAyacatuSTaye ca yatpragaTayati tat kSAyikaM samyaktvam, yaduktaM bRhatkalpabhASye, dasaNamohe khINe khayadiTThI hoi niravasesammi // 131 // dazavidhatvaM samyaktvasyA'gragAthAyAM varNiSyate / 'dIvAI kAragAI uvasamabheehiM' dIpaka kAraka rocakabhedabhinnamapi samyaktvam, tadyathA1. anyeSAM samyaktvAdiguNoddIpanasAmarthyazAlitvaM dIpakasamyaktvam, etada bhavyeSvapyaGgAramardakA''cAryavad bhavati, bhavyeSu ca bhAvasamyaktve satyasati vA sambhavati, asati bhAvasamyakatve'sya paripAkaH pApAnubandhaphalaH / 2. tapaHsaMyamAdidravyAnuSThAnaprerakatvamatra kArakasamyaktvametadapi dIpakavad vibhAvyam / jinoktatattveSu tarkadRSTAntanirapekSo yo dRDhavidhAsastad rocakasamyaktvam, yad bhASitaM hemacandrA''cAryastriSaSTizalAkApuruSacaritrasya prathamaparvaNi, samyagdarzanametacca guNatastrividhaM bhavet / rocakaM dIpakaM caiva kArakaJceti nAmataH // 605 // tatra zrutoktatattveSu hetUdAharaNairvinA / / dRDhA yA pratyayotpattistad rocakamudIritam // 606 // 62 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIpakaM tad yadanyeSAmapi samyakatvadIpakam / kArakaM saMyamatapaH prabhRtInAM tu kArakam ||607 // upazamAdayaH pUrvavyAkhyAtA eva na punarUcyante ||6|| * TIkAno bhAvArtha : 1. vividha apekSAono Azraya karIe chIe tyAre samyaktvanAM aneka prakAro thAya che. samyaktvanA eka, be, traNa, cAra, pAMca ane daza prakAro paNa thAya che. - eka prakAre samyaktvaH jinavacanano prabaLa anurAga eTale ja samyaktva. ahIM samyaktvanA tAtparyane svIkAravAmAM AvyuM che. paripATI, krama, paddhati ke pratikriyAnI vicAraNA nathI. te sahu dvArA je lakSya siddha karavAnuM che tenI vicAraNA che. samyaktva eTale tattva zraddhA. tattvanI zraddhA kaho ke pachI jinAjJAno anurAga kaho, baMne parasparanA pUraka che. eka prakAranA samyaktvamAM teno ja svIkAra karavAno che. pUrvAcArya zrI lakSmIsUri mahArAje upavezaprAptAha nAmanA graMthamAM lakhyuM che-- samyaktvaM caikadhA jIvastattvazraddhAnato bhavet / sArArtha : eka,prakAranuM samyaktva eTale AtmAnI tattva pratyenI zraddhA. ahIM tAtparya e che ke samyaktvanA be, traNa, cAra, pAMca ane daza vigere prakAromAM A pahelo prakAra jarUrathI pratiti thayelo che kema ke prastuta pahelAM prakAranA sarvathA abhAvamAM be-traNa vigere prakAro thavA saMbhavita nathI. pAramArthika dRSTithI juo to tattvanI zraddhA eTale ja samyagdarzana che. pUrvAcAryoe racelAM dharmazAstromAM A kathana sarvatra daSTigocara bane che. jemake-- 1. tattvArthasUtramAM pU. pUrvadhara AcArya umAsvAtisUri ma. pharamAve che-- tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam, tannisargAdadhigamAdvA / sArArtha : tattvanI arthabhUta zraddhA eTale samyaktva. 2. 'sirisiriyAnA' nAmanA graMthamAM pU. pUrvAcArya zrI ratnazekharasUri mahArAjanuM vidhAna che-- savvannupaNIyAgama - payaDiyatattatthasaddahaNarUvaM / daMsaNarayaNapaivaM sammaM dhAreha maNabhavaNe || sArArtha : Agamo sarvajJe saMmata karelAM che ane emAM prarUpAyelAM tattvonI zraddhA karavI te samyaktva che. 'ratnadIpaka' samAna samyaktvane cittamAM dhAraNa karo. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-6 63
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. "navatattva prakaraNamAM pU. pUrvAcArya zrI bhAvadevasUri mahArAje kahyuM che- savvAiM jiNesara bhAsiyAI vayaNAiM nannahA huMti / iya buddhi jassa maNe sammattaM niccalaM tassa // sArArtha : jinezvare bhAkheluM vacana anyathA na ja hoI zake evo daDha abhiprAya jene che tenuM samyatva nizcala che. + be prakAre samyakatva: samyaktvanA be prakAro traNa rIte thaI zake che. je nikhkhAMkita che. 1. dravya samyakatva ane bhAva sabhyatva. 2. vyavahAra samyatva ane nizcaya samyakatva. 3. nisarga samyakatva ane adhigama samyaktva. dravya samyakatva ane bhAva samyakatvanuM varNana pUrve pAMcamI gAthAmAM thaI cUkyuM che tethI tenI punarAvRtti karIzuM nahi. have, nizcaya-vyavahAra samyatvane vicArIe. samyajJAnathI, vAsita thayelI AtmapariNatine nizcaye samyakatva kahevAya. A nizcaya samyaktva cothA guNa sthAnakanI prApti nathI thatI tyAM sudhI pragaTatuM nathI. cothuM ane tenI uparanA guNasthAnakomAM nizcaya samyakatva ghaTI zake. ahIM jo prazna thato hoya ke pahelAM guNasthAnake nizcaya samyakatva nathI hotuM tenuM zAstrIya kAraNa zuM che? to teno uttara che ke pahelAM guNasthAnake AtmAne je mati ane zrutajJAna maLyAM che te ajJAna svarUpa che. nizcayanA mata anusAra jJAna vigere guNonI nirmaLa pariNati ja jyAre samyakatva svarUpa che tyAre e pariNati jyAM malina che tyAM prastuta samyakatva kyAMthI saMbhave? mithyAtvanA AcAronA parihAranI pratijJA vyavahAra samyakatva che ane ATha prakAranA darzanAcAranuM paripAlana paNa vyavahAra samyakatva che. sa tvastavaprakaraNa' mAM lakhAyuM che kenicchyo sammattaM, nANAimayappa suddha pariNAmo / iyaraM puNa tuha samae, bhaNiaM sammattaheUhiM // sArArtha jJAnAdimaya AtmapariNAma eTale nizcaya samyaktva. tenI prAptimAM nimittabhUta bananAro AcAra eTale vyavahAra samyakatva. jAtismaraNajJAna vagere svataHpragaTa thanArAM nimittane pAmIne AtmA potAnA pariNAmonI zuddhi kare, e dvArA samyakatvanI prApti kare tyAre te samyakatvane nisarga samyaktva kahevAya. 64 . 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sadgurubhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne zrotAnA cittanI zuddhi thAya, e dvArA te samyaktvane pAme tyAre te samyaktvane adhigama samyaktva kahevAya. 'thoLazAstra'mAM kalikAlasarvajJa, zrI hemacaMdrAcArya pha2mAve che rUciH jinoktatattveSu samyak zraddhAnamucyate / jAyate tannisargeNa guroradhigamena vA // sArArtha H tattvanI rUcine samyaktva kahevAya. te nisargathI paNa prApta thAya ane adhigamathI paNa prApta thAya. traNa, cAra ane pAMca prakAranuM samyaktva : samyaktvanA traNa prakAro A rIte thAya - (1) aupamika samyaktva, (2) kSAyopazamika samyaktva ane (3) jJAyika samyaktva. pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje 'samyatvakSannati' graMthamAM traNa prakAronI vivakSA A rIte karI che : daMsaNamiha sammattaM taM puNa tattatthasaddaharUvaM / khaiya- khaovasamiyaM tahovasamiyaM ca nAyavvaM // cAra prakAro - (1) aupazamika samyaktva, (2) kSAyopazamika samyaktva, (3) kSAyika samyaktva ane (4) sAsvAdana samyaktva. pAMca prakAro - uparanA cAra prakAromAM eka vedaka nAmano prakAra umerIe eTale samyaktvanA pAMca prakAro thAya. 'pravacanasAroddhAra' nAmanA graMthamAM pU. pUrvAcArya zrI nemicandrasUri mahArAje samyaktvanA cAra prakAronuM ane pAMca prakAronuM varNana karyuM che. jenI gAthAo prastuta che. khaiyAI sAsAyaNa sahiyaM taM cauvihaM tu vinneyaM / taM sammattabbhaM se micchattA'pattirUvaM tu // 947 // ve saMjuttaM puNa evaM ciya paMcahA viNidiTTaM / sammattacarimapoggalaveyaNakAle tayaM hoi // 948 // ahIMsamyaktvanAtraNa, cAra ane pAMca prakAromAM samyaktvanAjepAMca prakAro upasthita thayAM che tenuM vistRta varNana karavAmAM Ave che kemake A pAMca prakAro vadhu arthasabhara ane mahattvapUrNa che. - aupazamika samyaktvaH mithyAtva mohanIyakarmanA pudgalonuM dUrIkaraNa karIne je samyaktvane prApta karavAmAM Ave che tenuM nAma upazamasamyaktva che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-6 65
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 eka, upazamazreNi mAMDanArA jIvone upazamasamyaktva avazya hoya che. be, anAdi mithyAdRSTi AtmA pahelIvAra samyaktvane pAme tyAre apUrvakaraNanA kALa daramiyAna jo darzana mohanIya karmanA traNa puMjo karI zake nahi to te pachI anivRttikaraNanA samayamAM udayamAM nahi AvelAM mithyAtvanA pudgalonA udayane te rokI de che temaja udayamAM AvelAM mithyAtvanAM pudgalono kSaya karI de che ane upazama samyaktvanI prApti kare che. vizeSAvazyamASya mAM pU. pUrvadhara AcArya zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNe pharamAvyuM che ke- uvasamaseDhigayassa hoi uvasAmiyaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjo akhayamiccho lahai sammaM // 529 // khINammi uiNammiya aNudijjaMte ya sesa micchatte / aMtamuttamettaM uvasama sammaM lahai jIvo // 530 // sArArtha : upazama zreNi mAMDanArAne upazamasamyaktva hoya che temaja jeNe traNa puMja karyA nathI ane mithyAtva mohanIyano saMpUrNa kSaya paNa karyo nathI evA (anAdi mithyAtvI) AtmAne udayamAM rahelAM mithyAtvano kSaya thAya tyAre tathA udayamAM nahIM AvelAM mithyAtvano udaya rokavAmAM Ave tyAre eka aMtarmuhUrta mATe upazamasamyaktvanI prApti thAya che. pahelI vakhata samyaktva pAmanAro AtmA jo upazamasamyaktvane pAmRto hoya to te avazya aMtarakaraNa kare, aMtarakaraNanA pahelAM ja samayathI upazamasamyaktvanI anubhUti kare ane eka aMtarmuhUrta sudhI TakanArAM A aMtarakaraNa daramiyAna ja kavacit koka pAMcamuM guNasthAnaka paNa pAmI jAya, kyAreka tyAMthI AgaLa vadhIne chaThThAM guNasthAnakane paNa sparzI jAya ane kavacit sAtamA guNasthAnaka sudhI paNa pahoMcI jAya. A badhuM aMtarakaraNanA eka aMtarmuhUrta daramiyAna ja banI jatuM hovAthI A samaye upazama samyaktvanI ja tene anubhUti thatI hoya che. 'sodhaprara' mAM pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje uparokta viSayanI nIce mujaba prarUpaNA karI che- uvasamasamma diTThI aMtarakaraNe Thio vi jai ko vi / desavara pi lahai ke vi pamattApamattaM pi // sArArtha : aMtarakaraNamAM rahelo upazama samyagdaSTi, dezaviratinI, sarvaviratinI ane kyAreka sAtamA guNasthAnakanI paNa sparzanA karI le che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ + sAsvAdana samyakatva : upazama samyakatvano samaya pUro thAya che tyAre jeo samyakatvamohanIyanA pudgalone udayamAM lAvI zake che teo turaMta kSayopazama samyakatva pAmI jAya paraMtu AvuM sattva jeo dAkhavI zakatAM nathI teo aMte samyakatvathI patana pAme che, mithyAtva tarapha dhasI paDe che. samyakatvathI patita thayAM che, mithyAtva tarapha jaI rahyAM che paraMtu hajI mithyAtvane pAmI zakyAM nathI evA jIvo vacagALAnA samayamAM pUrve anubhavelAM samyaktvano aMzataH anubhava kare che. samyakatvanA AvA AMzika anubhavane sAsvAdana samyakatva kahevAya. A sAsvAdana samyaktvane samajAvavA mATe AgamamAM be daSTAnto apAyelAM che. eka, mAlApatitanuM daSTAMta. be, guDabhojInuM daSTAMta. (1) pahelAM-bIjA vigere uparanA mALe caDelo tyAMthI nIce paDe tyAre uparathI paDyAM pachI ane dharatI upara pahoMcyA pahelAM keTaloka samaya vacagALAno pasAra kare che. A madhyavartI samayamAM te nIce paNa nathI ane upara paNa nathI chatAM upara hato teno kAMIka ahesAsa kare che. basa, uparokta madhyavartI samaya jevuM sAsvAdana samyakatva che. samyakatvathI paDyAM pachI ane mithyAtvi sudhI pahoMcyAM pahelAM vacalA samayamAM AtmAne pUrve anubhavelAM samyakatvanI AMzika pratIti ahIM thAya che. 2. koka puruSe goLa vAparyo ane e pachI sUI gayo. hajI gADha nidrA AvI nathI, tandrAvasthA zarU thaI gaI che tyAre te sUtAM sUtAM goLanI madhuratAno kaMIka svAda pAme che. te ja rIte upazama samyakatvathI patana pAmyAM pachI avyaktakakSAnA upazamaguNano je anubhava thAya tene sAsvAdana samyatva kahevAya. - pU. pUrvadhara AcArya zrI saMghadAsagaNI kSamAzramaNe vRdanta-bhAga mAM sAsvAdana samyakatvanuM nirUpaNa A rIte karyuM che : uvasammA paDamANatto u micchattasaMkamaNakAle / sAsAyaNo chAvalitto bhUmimapatto va pavaDato // 127 // AsAdeuM va gulaM ohIraMto na suThTha jA suyatti / saM AyaM sAyaMto sassAdo vAvi sAsANe // 128 // . sArArtha upazama samyakatvathI paDelo ane mithyAtvamAM saMkramaNa pAmI rahelo utkRSTathI cha AvalikAM jeTalA samaya mATe sAsvAdana samyatvano anubhava kare che. mAlApatitanuM ane guDabhojInuM daSTAMta ahIM upasthita thAya che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-6
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ * kSAyopathamika samyakatvaH jaina zAstronI paraMparAmAM lAyopathamika samyaktva aMge be abhiprAyo prasiddha thayelAM che. eka, Agamika mata. be, kArmagranthika mata. Agamika mata anusAra, je anAdi mithyAtvI apUrvakaraNamAM ja tripurapa paNa karI le che te te pachI anivRttikaraNamAM praveze che ane tyAM udayamAM AvelAM mithyAtvano kSaya karIne temaja udayamAM nahIM AvelAM mithyAtvano upazama karIne samyakatvamohanIyanA dalikone udayamAM lAve che. samyakatva mohanIyanA dalikono udaya thatAM veta kSayopazama samyaktvanI prApti karI le che. A AtmAne A rIte prathama veLAmAM ja kSayopazama samyaktvanI prApti thaI jAya che. kArmagranthika mata anusAra, pahelI vakhata to upazama samyakatva ja maLe ane e upazamasamyaktvanA kALa daramiyAna AtmA triputrIjarI kare. madirA banAvavA mATe vaparAtA kodravanA zuddhikaraNanI jema ahIMAtmAmithyAtvanA pudgalonuM zuddhikaraNa kare ane tenA traNa puMjo banAve. e pachI upazamasamyatvano samaya pUro thatAM upazama samyagdaSTi AtmA jo samyaktva mohanIyanA pahelAM puMjane udayamAM lAvI zake to te tatpaNa kSayopazama samyakatvane meLavI zake. ahIM samajavA jevuM tAtparya e che ke pahelI vakhata athavA e pachI game teTalI vakhata jyAre kSayopazama samyakatvanI prApti thAya che tyAre mithyAtvanA pudgalono kSaya temaja upazama baMne kArya jarura thAya che. kSaya ane upazama baMne jemAM thAya che tenuM nAma kSayopazama samyagdarzana. ahIM kSaya ane upazama baMne be rIte ghaTe che. anAdi mithyAdaSTi udayamAM AvelAM mithyAtvano kSaya kare che ane udayamAM nahIM AvelAM mithyAtvano upazama kare che. Ama, anAdimithyASTi je kSayopazama samyakatva pAme temAM kSaya ane upazama baMne mithyAtva mohanIyanA thayAM. 2. bhagnamithyAdaSTi eTale jeNe anAdi mithyAtvano bhaMga karI lIdho che evo AtmA. bhagnamithyASTi jyAre kSayopazama samyakatvane anubhave, pharI pharIne anubhave tyAre tene samyaktva mohanIyanA pudgalono udaya thayelo hoya che. udayamAM AvelAM A saMkhyatva mohanIyanA pudgalone bhogavI-bhogavIne teno te kSaya karato jAya che tema ja udayamAM nahi AvelA samyakatva mohanIyanA pudgalomAM mithyAtvanA rasano upazama cAlu rAkhe che. Ama, kSaya ane upazama banne samyakatva mohanIyanA thayAM. sanDrodhaprajara mAM lakhAyuM che kepuvvmpuvkrnnennN aMtarakaraNeNa vA kayatipuMjo / koddavanidasaNeNa ya sudhdhANuveyago hoi // 68 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ . micchattaM jamuiNNaM taM khINaM aNuiaM ca uvasaMtaM / mIsIbhAvapariNayaM veijjaMtaM khaovasamaM // sArArtha : pUrve apUrvakaraNa dvArA athavA aMtarakaraNa dvArA jeNe mithyAtvanA pudgalonA traNa puMja karyAM che ane temAMthI zuddhapuMjane udayamAM ANyo che vaLI udayamAM AveluM mithyAtva kSINa karI dIdhuM che ane udayamAM nahIM AvelAM mithyAtvano upazama karyo che tene kSayopazama samyaktva maLe che. prazna : upazama samyaktvamAM paNa mithyAtvanA pudgalono upazama thayelo hato ane kSayopazama samyaktvamAM paNa teno upazama thAya che to pachI be samyaktva eka sarakhA che evuM nakkI nathI thatuM ? uttara H nA. be samyaktvamAM viziSTa prakAranI bhinnatA hovAthI te be eka sarakhA che evuM nakkI thAya tema nathI. upazama samyaktvamAM mithyAtvanA pudgalono upazama evo viziSTa prakArano hato ke tyAre te pudgalo pradezavedya paNa rahyAM na hatAM jyAre kSayopazama samyaktvamAM mithyAtvanA pudgalono upazama hovA chatAM te pudgalo pradezavedya to avazya rahe che. tAtparya e che ke upazama samyaktvamAM mithyAtvapudgalonA pradezano ane rasano, banneno upazama thAya che jyAre kSayopazama samyaktvamAM mithyAtvanA rasano upazama thAya che paraMtu pradezano upazama thato nathI. vedaka samyaktva : kSayopazama samyaktva jemane maLyuM che ane eno anubhava paNa cAluM che evo AtmA jyAre kSAyika samyaktvanI prApti tarapha AgaLa vadhe che tyAre teNe darzana saptakano vidhvaMsa karavo paDe che. e pachI ja tene kSAyika samyaktvanI prApti thAya che. 'darzana saptaka'mAM anaMtAnubaMdhInA cAra kaSAyono ane traNe prakAranA darzana mohanIyano samAveza thAya che. darzana saptakano vidhvaMsa jyAre zaru thAya che tyAre prathama, anaMtAnubaMdhInA krodha, mAna, mAyA ane lobhano kSaya karavAmAM Ave che. e pachI mithyAtva mohanIyano ane tyAra bAda mizramohanIyano kSaya karavAmAM Ave che. aMte, samyaktva mohanIyano kSaya zaru thAya che. samyaktva mohanIyano kSaya karatAM karatAM chellAM eka samayamATe tenuM je vedana thAya tene ja vedaka samyaktva kahevAya. keTalAMka pUrvAcAryo vedaka samyaktvane paNa kSayopazama samyaktva tarIke oLakhAve che paraMtu A mAnyatA sAcI nathI. pU. pUrvadhara AcArya zrI saMghadAsagaNI kSamAzramaNanA abhiprAya anusAra vedaka samyaktvane kSayopazama samyaktva tarIke oLakhAvavuM Agama viparIta che. jUo, vRhatva-mALa mAM teo zrImadnA vidhAnane... samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-6 69
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo caramoggale puNa vedetI veyagaM tayaM biMti / kesiMci aNAdeso veyagadiTThI khaovasamo // 130 // sArArtha : samyaktva mohanIyanA aMtima pudgalonA anubhavane vedaka samyaktva kahevAya. vedakane kSayopazama samyaktva kahenArAM Agama pratikULa che. kSAyika samyaktva : darzana saptakano saMpUrNa dhvaMsa thayAM pachI je pragaTe che te kSAyika samyaktva che. jUo, vRhathatva-mAlya nA abhiprAyane... daMsaNamohe khINe khadiTThI hoi niravasesammi || 131 // * dIpaka samyaktva H anya AtmAone samyaktva vigere dharma pamADavAnuM apUrva sAmarthya eTale ja dIpaka samyaktva. dIpaka samyaktva abhavya jIvomAM paNa udbhavI zake. aMgAramakasUri nAmanA AcArye aneka jIvono pratibodha karyo. temane saMyama ApyuM paraMtu svayaM abhavya hatAM tethI samyaktva na pAmyAM. temanI paropakAranI zakti dIpaka samyaktva svarUpa hatI. 70 bhavyajIvomAM paNa dIpaka samyaktva saMbhavI zake. bhAvasamyaktva jemane che evA bhavyonuM dIpaka samyaktva sva-para upakArI che paraMtu bhAva samyaktva jemane nathI maLyuM temanuM dIpaka samyaktva lagabhaga pApanA anubaMdhano paripAka che. kAraka samyaktvaH tapa, saMyama vigere dharmayogonI preraNA ApanAruM paraMtu tenA 52mArthathI vaMcita rAkhanAruM samyaktva eTale kA2ka samyaktva. mokSanA Azaya vinA tapa-saMyama vigerenuM je vahana thAya tene kAraka samyaktva kahI zakAya. dIpaka samyaktva jevuM ja A kAraka samyaktva che. te abhavya jIvomAM paNa hoi zake ane bhavyomAM paNa hoi zake. bhAva samyaktvanI gerahAjarImAM Asamyaktva paNa pApanA anubaMdhano paripAka che. rocaka samyaktva H jinavacana tarka siddha che ke nahi enI jene paravA nathI paraMtu jinavacana pratye svAbhAvika vizvAsa jene jarUra jAgyo che temanuM tarka ane dRSTAMtonI apekSA rAkhyAM vagara jinavacana pratye vizvAsa jagADanAruM samyaktva eTale rocaka samyaktva. uparokta traNe samyaktvanuM varNana triSTizALApuruSavaritra mAM kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArye A rIte karyuM che-- .' bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ . samyagdarzanametacca guNatastrividhaM bhavet / rocakaM dIpakaM caiva kArakaJceti nAmataH || 605 // tatra zrutoktatattveSu hetUdAharaNairvinA / dRDhA yA pratyayotpattistad rocakamudIritam ||606 // dIpakaM tad yadanyeSAmapi samyakatvadIpakam / kArakaM saMyamatapaH prabhRtInAM tu kArakam ||607 // sArArtha : anyomAM samyaktva pedA karAvavAnuM sAmarthya eTale dIpaka samyaktva. tapa-saMyama vigere yogonuM sevana karAvanAruM samyaktva eTale kAraka samyaktva. tarka ane dRSTAMtathI nirapekSa evo jinAjJAno vizvAsa eTale rocaka samyaktva. * viSayanirdezikA : samyaktvasya dazavidhatvaM vivecayannAha * bhAvArtha : samyaktvanA daza prakAronuM vivecana karatAM kahe che ke-- * mUlam : nisagguvaesaruI ANAruI sutta - bIyaruI meva / abhigama - vitthAraruI, kiriyA - saMkheva - dhammaruI // 7 // * chAyA : nisargopadeza rUcyau AjJArUciH sUtrarUcirbIjarUcireva / abhigama - vistArarUcyau kriyA-saMkSepa-dharmarUcayaH ||7|| * gAthArtha : (1) nisargarUthi, (2) upadeza yi, (3) AjJArUyi, (4) sUtrarUyi, (5) jI4rUthi, (6) abhigamarUyi, (7) vistArarUyi, (8) DiyArUyi, (8) saMkSepa-yi, (10) dharmarUthi... A dRza prahAro pe| samyaGktvanA che. // 7 // samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-7 71
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'bodhipatAkA' vRttiH : nisaggeti / dharma-dharmiNoH kathaJcidabhedAdatra samyaktvavatAM dazavidhatvaM samyaktve'vatArayati, dazavidhatvamapekSAntareNa, tadevam, prathamaM nisargarUci, dvayamupadezarUci, tRtIyamAjJArUci, turIyaM sUtrarUci, paJcamaM bIjarUci, SaSThamabhigamarUci, saptamaM vistArarUci, aSTamaM kriyArUci, navamaM saMkSeparUci, dazamampuno dharmarUci samyaktvam / athaiteSAM svarUpaM prastUyate / - (1) paropadezanirapekSatayA jAtismRtyAdinA jIvA'jIvA''zrava saMvara nirjarA bandha - mokSeti tattvAnAM yat zraddadhAnantannisargam, nisargamadhigato nAmAdibhedabhinneSu dravyakSetra-kAla-bhAvabhinneSu vA kevalidRSTeSu sarvabhAveSu 'satyamidannA'nyat' iti yad vizvasiti, tasya darzanannisargarUci / (2) kevalidezanayA chadmasthadezanayA vA kevalidRSTabhAvAn zraddadha upadezarUci darzanam / (3) teSAM vilInarAga dveSa mohatvAttadAjJaiva satyamityAjJArAgeNa kevalidRSTaM rocayato darzanamAjJArUci / (4) aGgapraviSTamaGgabAhyaM vA sUtramadhIyan sUtrarAgeNaM sUtroktaM zraddadhato darzanaM sUtrarUci / (5) sUtraikapadazraddhayA'zeSapadAn prathamapadavatzraddadhAnasya darzanaM bIjarUci / (6) AcArAdyaGgasUtramuttarAdhyayanAdiprakIrNasUtraM dRSTivAdaJca tathottaramarthaprAptinA'zeSamidaM vizvasataH samyaktvamabhigamarUci / (7) dharmAstikAyAdiSaDdravyaM sasarvaparyAyaM naya- pramANAbhyAmadhigacchato darzanaM vistArarUciH / (8) samitiguptyoranurAgato darzana - jJAna cAritra tapo vinayAnArAdhayato darzanaM kriyArUci / (9) anavagatamithyAmati-paricayo'kuzalajinapravacanazca cilAtivat saMvegAdipadaM bhAvayato darzanaM saMkSeparUci / (10) taddharmA''pekSayA dravyAnAgamA'pekSayA ca kriyAH svIkurvato darzanaM dharmarUci / 72 - - - - proktAni dazA'pyetAnyuttarAdhyayanasya mokSamArgagatI, tadyathAbhUtyeNAhigayA, jIvA'jIvA ya puNNa-pAvaM ca / saha saMmuiAsava saMvaro ya, roei unisaggo // 17 // jo jidiTThe bhAve, cauvvihe sahAi sayameva / emeva nannahatti a, nisaggaruitti nAyavvo || 18 // - 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ee ceva u bhAve, uvaiThe jo pareNa sadahaI / chaumattheNa jiNeNa va, uvaesaruitti nAyavyo // 19 // rAgo doso moho, aNNANaM jassa avagayaM hoi / ANAe roaMto, so khalu ANArui nAma // 20 // jo suttamahijjato, sueNa ogAhai u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va, so suttaruitti nAyavvo // 21 // egeNa aNegAI, payAiM jo pasaraI u sammattaM / udayavva tilabiMdu, so bIaruitti nAyavvo // 22 // so hoi abhigamaruI, suanANaM jeNa atthao diLeM / ekkArasa aMgAI, paiNNagaM diTThivAo a // 23 // davvANaM savvabhAvA, savvapamANehiM jassa uvaladdhA / savvAhiM nayavihihi a, vitthAraruitti nAyavvo // 24 // dasaNa-nANa-caritte-tava-viNale sacca-samii-guttIsu / jo kiriA-bhAvaruI, so khalu kiriyArui nAma // 25 // aNabhiggahia kudiTThi, saMkhevaruitti hoi nAyavyo / avisArao pavayaNe, aNabhiggahio a sesesu // 26 // jo atthikAya dhammaM, suadhammaM khalu carittadhammaM ca / sadahai jiNAbhihiaM, so dhammaruitti nAyavvo // 27 // evaM dazavidhatvaM samyaktva sya / / 7 / / * zAno lAvArtha : 1. dharma ane dharma "kathaMcit bhinna che ane kathaMcita abhinna che. dharmane dhAraNa kare te dharmI ane dharmImAM ja rahe te dharma, samyakatva e dharma che ane te samyagdaSTi AtmAmAM rahenAro che. dharma ane dharmIno kathaMcita abheda svIkArIne atre samyagdaSTi AtmAonA daza prakAro samyakatva mATe paNa prayojAI rahyAM che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-7
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. judI judI apekSAone anusarIne samyakatvanAdaza prakAro thAya che. jenI nAmAvali prastuta cheH (1) nisargaracisamyakatva, (2) upadezacisamyakatva, (3) AjJAci samyakatva, (4) sUtrarUcisamyatva, (5) bIjarUcisamyakatva, (6) abhigamarUcisamyatva, (7) vistArarUci samyaktva, (8) kriyArUci samyaktva, (9) saMkSeparUci samyakatva, (10) dharmaci samyakatva. have, A daza prakAranA samyaktvanuM svarUpa raju karavAmAM Ave che. 1. nisargarUci samyakatva: guru vigereno upadeza prApta karyA vinA jAtismaraNazAna jevA svataH utpanna nimitta dvArA jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. A navatattvonI je zraddhA thAya tene nisarga samyakatva kahevAya. nisarga samyaktvane pAmanAro AtmA kevalidaSTa dravya, kSetra, kALa ane bhAvane nAma, sthApanA, dravya, bhAva vigere dvArA te ja satya che, anya nahi evI daDha zraddhAthI svIkAre che. ' nisarganA kAraNe pragaTelAM uparokta pariNAmone nisargaci samyakatva kahevAya. uttarAdhyayana sUtranA "mokSamArgagati adhyayanamAM ullekha che kebhuuatthennaahigyaa, jIvA'jIvA ya puNNa-pAvaM ca / saha saMmuiAsavasaMvaro ya, roei u nisaggo // 17 // jo jiNadiDhe bhAve, caubvihe saddahAi sayameva / emeva nannahatti a, nisaggaruitti nAyavvo // 18 // sArArtha : jIva-ajIva vigere tattvone svataH pragaTelAM nimittathI svIkAravA tenuM nAma nisarga ane nisarganA kAraNe jinokta tattvane dravya - kSetra - kALa - bhAvathI samagratayA svIkAranAranuM je samyakatva te nisargaci samyakatva'. upadezaruci samyakatva: kevaLI bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne athavA chabastha gurubhagavaMtonI dezanA sAMbhaLIne kevalIdaSTa bhAvo pratye jemane zraddhA jAge che temanA samyaktvane upadezaruci samyaktva kahevAya. uttarAdhyayana sUtranA "mokSamArgagati' adhyayanamAM lakhAyuM che keee ceva u bhAve, uvai8 jo pareNa sadahaI / chaumattheNa jiNeNa va, uvaesaruitti nAyavvo // 19 // sArArtha : kevaLajJAnIe kevaLajJAna vaDe joyelAM bhAvone je kevaLajJAnInA athavA anya koI chadmasthanA upadezathI svIkAre tenuM samyaktva 'upadezaruci' kahevAya. * para savava | 74 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. . AjJArUci samyaktvaH kevaLajJAnI bhagavaMtanI AzA eTalAM mATe sarvopari che, temanA rAga, dveSa ane moha vinaSTa thayAM hatAM. A traNeya doSo jemanAM naSTa thayAM che temanI ja AjJA sAcI hoi zake. A rIte AjJA pratyenA rAga dvArA jemane jinokta tattva pratye zraddhA thAya che temanAM samyaktvane 'AjJArUci' kahevAya. juo, uttarAdhyayana sUtramAM 'mokSamArgagati' adhyayananA ullekhane... rAgo doso moho, aNNANaM jassa avagayaM hoi / ANAe roaMto, so khalu ANArui nAma ||20|| sArArtha : rAga, dveSa, moha ane ajJAna jemanAM cAlyAM gayA che temanI AjJA (te kAraNathI) game che. A rIte AjJA rAga dvArA jinavacanane svIkAranAranA samyaktvane 'AjJArUci samyaktva' kahevAya. 4. sUtrarUci samyaktvaH AgamasUtronA be vibhAga che. eka, aMgapraviSTa sUtrono. bIjo, aMgabAhyasUtrono. AvA banne prakAranA athavA be paikI koi paNa eka prakAranAM sUtronA abhyAsa dvArA jemane sUtro pratye bhaktirAga janme ane ethI sUtranA vacano sAcA lAge temanA samyaktvane 'sUtrarUci' kahevAya. vAMco, uttarAdhyayana sUtramAM mokSamArgagati adhyayananA vidhAnane... jo suttamahijjato, sueNa ogAhai u sammattaM / aMgeNa bAhireNa va, so suttaruitti nAyavvo // 21 // sArArtha : aMga praviSTa ane aMga bAhya sUtrone bhaNatAM-bhaNatAM jemane zAstrarAga dvArA samyaktva pragaTe temanA samyaktvane 'sUtrarUci' kahevAya. 5. bIjarUci samyaktva H AgamanA eka padanuM UMDuM ciMtana karyuM che ane ethI e yathArtha lAgyuM che. have sthiti evI taiyAra thai ke AgamanA eka vacananI yathArthatA nakkI thatAM tenA tamAma vidhAno yathArtha lAgI rahyAM che. AvA AtmAnA samyaktvane 'bIjarUci' kahevAya. dhyAna Apo, uttarAdhyayananI mokSamArgagati adhyayananI gAthA upara... egeNa aNegAI, payAiM jo pasaraI u sammattaM / udayavva tillabiMdu, so bIaruitti nAyavvo ||22|| samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-7 75
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArArtha : pANImAM telanuM buMda jema jhaDapathI prasarI jAya tema zAstranA eka vacananI zraddhA thatAM sarvavacananI zraddhA jyAM thAya che te "bIjarUci' samyaktva che. abhigamarUci samyakatva: agyAra aMga sUtro jemAM AcArAMga sUtra vigere samAviSTa che, uttarAdhyayana sUtra vigere prakIrNa AgamasUtro ane 14 pUrva vigere daSTivAda.. A badhAnAM arthano bodha maLatAM jemane te badhAM ja pratye zraddhA jAgI che temanA samyakatvane "abhigamarUci' kahevAya. vAMco, uttarAdhyayananA mokSamArgagati adhyayananA vidhAnane... so hoi abhigamaruI, suanANaM jeNa atthao diLeM / ekArasaaMgAI, paiNNagaM diTThivAo a // 23 // sArArtha : jemaNe zrutajJAnano artha prApta karyo che ane ethI tattva zraddhA jAgRta thaI che temanA samyatvane "abhigamarUci' kahevAya. vistArarUci samyakatva : dharmAstikAya vigere cha dravyone, temanA guNone ane paryAyone, naya ane pramANa dvArA vyavasthita rIte jANIne jemane jinavacananI zraddhA thAya temanA samyakatvane 'vistArarUci' kahevAya. juo, uttarAdhyayana sUtranA mokSamArgagati adhyayananA ullekhane.. davvANaM savvabhAvA, savvapamANehiM jassa uvaladdhA / savvAhiM nayavihihi a, vitthAraruitti nAyavvo // 24 // sArArtha dravyonA tamAma bhAvone, samasta nayo ane sarvaparyAyothI jeNe jANyAM che tenA samyakatvane "vistArarUci' kahevAya. 8. kriyArUci samyakatva: samiti ane gupti pratyenA anurAgathI darzana, jJAna, cAritra, tapa ane vinayanI je ArAdhanA kare che tenA samyakatvane "kriyAruci' kahevAya. uttarAdhyayana sUtranA mokSamArgagati adhyayanamAM lakhAyuM che ke.. haMsA-nA-caritte-tava- viSe sacca-maphattINuM ! jo kiriA-bhAvaruI, so khalu kiriyArui nAma // 25 // sArArtha kriyAnA rAganA kAraNe darzanane, jJAnane, cAritrane, tapane, vinayane, samitiguptine ArAdhanAranuM je samyaktva tene 'kriyArUci' kahevAya. 76 vohipataSThiA' TIjayA vimaSita,
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. saMkSeparUci samyaktva H kutIrthikono paricaya paNa nathI ane jaina matanI oLakhANa paNa nathI evA je AtmAo cilAtIputranI jema saMvega, upazama, saMvara vigere ekAda bodhapadanA sahAre samyaktvane sparzI jAya che temanA samyaktvane 'saMkSeparUci' kahevAya. jUo, uttarAdhyayananA mokSamArgagati adhyayananA vidhAnane... abhiggahiakudiTThi saMkhevaruitti hoi nAyavvo / avisArao pavayaNe, aNabhiggahio a sesesu // 26 // sArArtha H kutIrthikono Agraha nathI ane jinamatamAM paNa kuzaLatA nathI evA AtmAne jinamatanA ekAda padanI bhAvanAthI pragaTanArAM samyaktvane 'saMkSeparUci' kahevAya. 10. dharmarUci samyaktva : AgamonI zraddhA thavAthI kriyAmArgane jeo svIkAre che ane AgamamamAM kahelAM dravyone dravyagata dharmanI apekSA rAkhIne svIkAre che temanA samyaktvane 'dharmaruci' kahevAya. vAMco, uttarAdhyayana sUtramAM mokSamArgagati adhyayananA ullekhane... jo athikAyadhammaM suadhammaM khalu carittadhammaM ca / saddahai jiNAbhihiaM so dhammaruitti nAyavvo || 27 // sArArtha : dravyone dravyonA dharmanI apekSAthI ane cAritrane zrutajJAnanI apekSAthI jeo svIkAre che temanA samyaktvane 'dharmarUci' kahevAya. * viSayanirdeziA : cAritrapAlanA'samarthAcaritralAlasAyAyupadizannAha-- * bhAvArtha : cAritranA pAlana mATe jeo asamartha che temane cAritranI lAlasAno upadeza ApatAM kahe che ke- * mULam H jai no sakkA dhariu, mUluttaraguNagaNaM tahAvi daDhaM / kAyavvaM sammattaM, sammaM samae jahA bhaNiaM // 8 // samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-8 77
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ * chAyA: yadi no zaktA dhartuM mUlottaraguNagaNaM tathA'pi dRDham / kartavyaM samyaktvaM samyak samaye yathA bhaNitam / / 8 / / * gAthArtha : mULa guNo ane uttara guNone dhAraNa karavA mATe jo tame samartha nathI to paNa AgamamAM upadeza thayo che te mujaba suMdara samyakatvane dhAraNa karo. 8 * 'bodhipatAkA' vRttiH : jaItti / 'mUluttaraguNagaNaM' hiMsA'nRtasteyA'brahmaparigrahebhyonivRttirmUlaguNAstadabhyAsasAdhanamuttaraguNantacca 'caraNasittarI - karaNasittarI' svarUpaM zatA'dhikacatvAriMzanmAnam / . 'dhariuM' mUlottaraguNagrAmamarthAt sAmAyikAdicAritraM svIkartuM svIkRtasya ca parirakSitum / 'jai no sakkA' balavadaviratyudayena yadyapyanarhAH bhinnagranthimatAJcAritrasyA'svIkAraH svIkRtasyacA'rakSA balavadaviratyudayAdeva, nAtipratikUlamupAdAnameteSAm / 'tahA vi' asvIkRte parihIne vA mUlottaraguNagrAme'pi / 'samae jahA bhaNiaM' aMgapraviSTAdizrutantadabhiprAyAnusAri / 'sammattaM' cAritralAlasAmayam / 'daDhaM kAyavvaM' nirgalitazaGkA-kAGkSAdidUSaNametadArAdhanIyam, yadAjJaptaM vIrabhadragaNikSamAzramaNairbhaktaparijJAyAm- - dasaNa bhaTaTho bhaTaTho, na hu bhaTTho hoi caraNapabbhaTTho / dasaNamaNupattassa hu, pariaDaNaM natthi saMsAre // 65 // // 8 // * TInA lAvArtha : 1. hiMsA, jUTha, corI, maithuna ane parigrahano sarvathA tyAga karavAthI je pragaTe che te cAritra dharmanA mUlaguNo che ane mUlaguNonA abhyAsa mATe jenuM sevana karavAnuM che te cAritradharmanA uttaraguNo che. uttaraguNonA be peTA prakAra che. eka, caraNasittarI. be, karaNasittarI. sittarI eTale sItteranI saMkhyA. caraNasittarI ane karaNasittarImAM 70/70guNono samAveza thayelo che. bannenA maLIne ekasone cAlIsa guNo thayAM. A ekasone cAlIsa guNone uttaraguNo kahevAya. 2. mUlaguNo ane uttaraguNono svIkAra karavAthI sAmAyika vigere cAritranuM pAlana thAya che. 3. je punyAtmAoe graMthibheda karI lIdho che tevA AtmAo jo sAmAyika vigere cAritrano svIkAra na karI zake athavA svIkArelAM cAritrano bhaMga kare, tenAthI patita thAya to tenuM kAraNa . temanA atyaMta baLavAna evA avirati karmano udaya che. 78 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. ahIM, AvA graMthibheda pAmI gayelAM ane e pachI aviratinI prabaLatAthI gherAyelAM AtmAone temaja graMthibheda karIne cAritra dharmano svIkAra karavA sudhI pahoMcI gayelAM paraMtu avirati karmanI baliSThatAne kAraNe pharI patita thayelAM AtmAone upadeza apAyo che. "tame mULaguNone ane uttaraguNone bhale svIkArI nathI zakyAM, svIkArIne kadAca patana pAmyAM cho to paNa kamase kama samyaktvane svIkAro. zAstrokta rIte ane daDhatApUrvaka samyaktvane ArAdhI lo.' 5. aMgapraviSTa ane aMgabAhya zrutajJAna eTale zAstragraMtho. tene anusarIne samyaktvanuM svarUpa nakkI karIe to kahevuM paDe ke cAritranI lAlasAne ja samyaktva kahevAya. graMthibheda karI cUkelAM AtmAnuM upAdAna eTaluM badhuM kuTila nathI hotuM ke upAdAnanI atyaMta apAtratAnA kAraNe teo cAritrathI dUra rahe athavA svIkArelAM cAritrano nAza karI de. AvA AtmAo aviratikarmanI prabaLatAnA kAraNe ja prAyaH cAritra dharmathI dUra rahe che athavA prApta thayelAM te dharmathI bhraSTa thAya che. 6. cAritrathI patita thayelAMne temaja cAritra nahIM pAmI zakelAMne samyaktva dhAraNa karavAno je upadeza apAyo che tenuM tAtparya e che ke "cAritra nathI pAmI zakatAM to cAritranI lAlasAne pAmo" evo upadeza apAyo che. cArjitranI lAlasA rUpa samyaktvane dRDha rAkhavuM hoya to zaMkA, kAMkSA, vicikitsA vagere dUSaNone tyAgIne tene ArAdhavuM joie. pU. pUrvadhara AcArya zrI vIrabhadragaNI kSamAzramaNe paNa 'bhaktaparizA' AgamamAM A ja prakAranI AjJA ApI che. juo, daMsaNabhaTTho bhaTTho, na hu bhaTTho hoi caraNapabbhaTTho / daMsaNamaNupattassa hu, pariaDaNaM natthi saMsAre // 65 // sArArtha : cAritrathI patita thayelo ekAMte patita nathI paraMtu samyaktvathI patita thanAro ekAMte patita che. samyaktvane dhAraNa karanAro saMsAramAM rakhaDato nathI. * viSayanirdeziA : bhAvAnuSThAnasya siddhAvupAdAnatvena samyaktvaM paramamokSAGgamiti saMvadannAha-- * bhAvArtha : bhAva anuSThAna mokSanI prAptimAM upAdAnarUpa banatuM hovAthI samyaktva e mokSanuM 52ma aMga che evuM prakAzana kare che-- samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-8 79
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mUlam : bhadveNa carittAo sa[suTTyaraM daMsaNaM gaheyav / sijhaMti caraNarahiA daMsaNarahiA na sijhaMti // 9 // * chAyA : bhaSTena cAritrAt suSThutaraM darzanaM grahItavyam / sidhyanti caraNarahitA darzanarahitA na sidhyanti / / 9 // * gAthArtha : cAritrathI bhraSTa thayelAMe nirmaLa samyagdarzana grahaNa karavuM joie. jeo cAritrahIna che teo hajI mokSa pAme che paraMtu jeo samyakatvahIna che teo mokSa pAmatAM nathI. * 'bodhipatAkA' vRttiH : bhaTTeNeti / 'carittAo bhaTTeNa' cAritrAtprapatanampariNAmA'sthairyAt, pariNAmA'sthairyanimittaparAbhUtatvAt, nimittaparAbhUtatvaM sattvA'pakarSAdevamanikAcitacAritramohavatAM cAritrapatane sattvA'pakarSa eva pradhAnakAraNantena vivazIbhUtena / 'suTTyaraM daMsaNa gaheyavvaM' patitasyA'pi cAritraguNasyotthAnakAri, tadavadhi tatpakSakAri samyagdarzanam, etattu samIcInaM kSAyopazamikatvena bhAvA'nuSThAnarUpatvAt, tAdRze eva patitaguNasyotthAnakaratvaMyaduktamadhyAtmopaniSadi mahopAdhyAyayazovijayaiH, kSAyopazamike bhAve, yA kriyA krIyate tayA / patitasyA'pi tadbhAva-pravRddhirjAyate punaH // etadgrahItavyam, vyatirekaM bhAvazUnyatayA dravyA'nuSThAnarUpantasya ca sidhdhAvanupAdAnatvAttanniSidhdhaM yadudAhRtaM 'bhaktaparijJAyAm' vIrabhadragaNikSamAzramaNaiH / dasaNabhaTTho bhaTTho, daMsaNabhaTThasya natthi nivvANaM / sijhaMti caraNarahiA, daMsaNarahiA na sijhaMti // 80 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 'caraNarahiA sijhaMti' dravyacAritrarahitA api samyaktvasAhAyyena kramazastapariNAmaparigatA mokSamupayAnti / 'dasaNarahiA na sijhaMti' kintu samyaktvahInA dravyacAritramArUDhA apyanadhigatabhAvA'nuSThAnatvena mokSannahyevopazrayanti / / 9 / / TIkAno bhAvArtha : 1. cAritra mohanIya karma jenuM nikAcita nathI tevA cAritradharanuM jo cAritrathI patana thAya che to tyAM mukhya kAraNa avirati karmano udaya che tema mAnI zakAya nahIM. to pachI tyAM karyuM kAraNa asarakartA che? A praznano uttara atre prastuta che... nikAcita cAritramohanIyano udaya jemane nathI evA cAritradharanuM cAritrapatana thaI rahyuM che tenuM kAraNa te AtmAnA cAritranA pariNAmonI asthiratA che. cAritranA pariNAmonI asthiratA thaI tenuM kAraNa viparita nimitto sAme AtmAnI hAra thaI te che ane viparita nimitto sAme AtmAno parAjaya thayo tenuM kAraNa AtmAnA satvanI nirbaLatA che. tAtparya e che ke nikAcita cAritramohanIyano udaya nahIM dharAvanAra cAritradharanA cAritrapatananuM kAraNa tenA svayaMnA sattvanI nyUnatA che. 2. A rIte satvanI nyUnatAthI jeo vivaza che temane upadeza apAi rahyo che ke cAritrathI bhale bhraSTa cho paraMtu nirmaLa samyakatvane grahaNa karo. 3. nirmaLa samyakatva tene kahevAya, je patana pAmelAM cAritraguNanuM punarutthAna karAve, punarutthAna na thAya tyAM sudhI cAritradharmano daDha pakSapAta karAve. AvuM sAmarthyatejasamyakatvamAM hoya jebhAva anuSThAnanI kakSA sudhI pahoMceluM hoya.mithyAtva mohanIyanA kSaya, upazama ke kSayopazama dvArA je pragaTeluM che te samyakatvabhAva anuSThAna pache. kSayopazamabhAvathI pragaTelAMdharmamAM patana pAmelAM guNanuM paNa jAgaraNa karAvavAnI zakti rahelI che. jUo, pU.mahopAdhyAyazrIyazovijayajI mahArAja racita "adhyAtmoniSad graMthanAvidhAnane... kSAyopazamike bhAve, yA kriyA krIyate tayA / patitasyA'pi tadbhAva-pravRddhirjAyate punaH // .. sArArtha : kSAyopathamika bhAvanI kriyA thAya tyAre patita thayelAM zubha pariNAmonI navesarathI prApti ane prApta zubha pariNAmonI vRddhi thAya che. AvuM kSAyopathamika bhAvanuM samyakatva dhAraNa karavAnI ahIM preraNA karavAmAM AvI che. 4. mithyAtva mohanIyanA kSaya, upazama ke kSayopazama vinAnuM dravya samyakatva bhAva anuSThAna banI zakatuM nathI. je bhAva anuSThAnathI nirapekSa che evuM dravya anuSThAna mokSanI prAptimAM upAdAna banI zake tema nathI tethI A prakAranA dravya samyakatvano ahIM niSedha karAyo che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-9 81,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. 6. 'bhaktaparijJA' AgamamAM pU. pUrvadhara zrI vIrabhadragaNI kSamAzramaNe pharamAvyuM che ke-- daMsaNabhaTTho bhaTTho, daMsaNabhaTThassa natthi nivvANaM / sijjhati caraNarahiA, daMsaNarahiA na sijjhati // sArArtha : samyaktvathI je bhraSTa che te sAce ja bhraSTa che. tene mokSa maLI zake tema nathI. cAritrathI bhraSTa thayelAM hajI mokSa pAme che paraMtu darzanathI bhraSTa thayelAMne mokSa maLato nathI. cAritrathI bhraSTa thayelAMne mokSa zI rIte maLe ? ahIM paramArtha kaMika Avo che. jemanuM dravyacAritrathI patana thayuM che paraMtu bhAva samyaktva nirmaLa rahyuM che tevA AtmAo samyaktvanI zuddhinA baLe kyAreka pharI dravyasaMyamanI prApti karyAM vinA ja bhAva saMyamanA pariNAmomAM AruDha bane che ane teno vikAsa karatAM-karatAM mokSa sudhI pahoMcI jAya che. samyaktvathI bhraSTa thayelAMne mokSa maLato nathI A vacanano 5ramArtha kaMika Avo che. kadAca dravyasaMyamano svIkAra karI lIdho che to paNa, bhAva samyaktva jemane nathI pragaTyuM tevA AtmAo koi paNa prakAranA bhAva anuSThAnane sparzI zake tema nathI. samyaktvanA abhAvamAM bhAva anuSThAnano ja abhAva che. ethI AvA jIvo bhAva anuSThAnanA prakarSathI ja maLanArAM mokSanI prApti karI zakatAM nathI. * viSayanirdeziA : samyaktvaM SaDbhAvanAbhirbhAvayannAha * bhAvArtha : cha prakAranI bhAvanAo dvArA samyaktvanI bhAvanA karatAM kahe che ke-- * mULam : mUlaM dAraM paTTANaM, AhAro bhAyaNaM nihI / kucchavRtA [stA] vi dhammasa sammatta rivittitraM 9nA * yA : mUlaM dvAraM pratiSThAnaM AdhAro bhAjanaM nidhiH / duHzakyasyA'pi dharmasya samyaktvaM parikIrtitam // 10 // 82 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gAthArtha : - durlabha evA dharmanuM mULa, dvAra, pITha, AdhAra, bhAjana ane nidhAna A samyagadarzana che. I/10nA * 'bodhipatAkA' vRttiH : mUlamiti / 'ducchakkasA'vi dhammassa' dharmaH svAbhAvikamAtmasvAsthyam, tacca vizuddha -cAritrapariNAmamayantadavAptiH paramadurlabhA jinAjJArAgotkarSasya durlabhatvAt, saMyamaphale hetutvaJjinAjJArAgasya, hetau phalopacArAjjinAjJArAga eva dharmastad bAdhAtvadharmaH, yaduktaM haribhadrAcAryaH SoDazakaprakaraNevacanArAdhanayA khalu, dharmastadbAdhayA tvadharma iti / idamatradharmaguhyaM sarvasvaJcaitadevA'syA // 12 // 2 // eSo'bhinnagranthikeSu durlabhatamo bhinnagranthikeSvapyetasya sthairyA'niyatatvam, hetudurlabhatvena phalasyA'pi durlabhatvAccAritradharmaH paramaduHzakaH / / 'sammattaM mUlaM dAraM paiTThANaM AhAro bhAyaNaM nihI parikittiaM' pUrvoktaM samyaktvamatra dharmA'vAptau viziSTakAraNantasya jinAjJArAgamayatvAt, kIdRk kAraNam ? tadupamitaM yathA, (1) deza - sarva cAritradharmo vRkSazcettasya mUlaM samyaktvam, (2) deza - sarva cAritradharmo nagaracettatra pravezadvAraM samyaktvam (3) deza - sarvacAritradharmaH prAsAdazcettasya dRDhapIThaM samyaktvam, (4) deza - sarva cAritradharmo vizvaJcettatra pRthvIvadAdhAraH samyaktvam, (5) zama - damAdidharmarasasya bhAjanamapi samyaktvam, (6) mUlottaraguNarAzidharmazcettasya nidhAnaM samyaktvam, samyaktvasyaitAH SaDbhAvanAH pUrvA''cAryaharibhadrasUribhirvarNitA yathA samyaktvasaptatyAm, bhAvijja mUlabhUyaM, duvArabhUyaM paiTTanihibhUyaM / / AhAra-bhAyaNamimaM, sammattaM caraNadhammassa // 55 // dei lahu mukkhaphalaM, daMsaNamUle daDhaMmi dhammadume / muttuM dasaNadAraM na paveso dhammanayarammi // 56 // naMdai vayapAsAo desaNa pIDhammi suppaiTTammi / mUluttaraguNarayaNANa daMsaNaM akkhayanihANaM // 57 // - samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-10 3
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ * TIkAno bhAvArtha : 1. 'vuddhRvi dhamasta' padanuM tAtparya TIkAmAM nIce mujaba spaSTa karavAmAM AvyuM che. dharma eTale AtmAnuM svAbhAvika svAsthya. AtmAnA sahaja svabhAvane dharma kahevAya. AtmAno sahaja svabhAva kevo che ? cAritradharmanI nirdoSa pariNatino anubhava karavo te AtmAno svabhAva che. A rIte cAritradharmano vizuddha pariNAma e ja AtmAnuM svAbhAvika svAsthya che evuM nakkI thayuM. cAritradharmano pariNAma AtmAnuM svAbhAvika svAsthya hovAthI te ja dharma che e paNa nakkI thai jAya che. 2. sammattamahAdharaNI AhAro caraNajIvalogassa / musItamaLunnaraso vaMsaLavaramAyane gharaD // 8 // kRti 10nA 3. 84 AvA cAritradharmanI prApti atyaMta durlabha che kAraNa ke cAritradharmanI prApti karAvanAro hetu ja durlabha che. cAritradharmanI prApti karAvanAro hetu koi hoya to te jinAjJAno anurAga che. saMyama e jo phaLa che to temAM hetubhUta jinAjJAno anurAga che. hetumAM phaLano upacAra karI daie to tema jarUra kahI zakAya ke jinAjJAno anurAga eTale ja dharma. jinAjJAnuM khaMDana eTale ja adharma. pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje 'SoDaza prara' mAM pharamAvyuM che ke-- vacanArAdhanayA khalu, dharmastadbAdhayA tvadharma iti / . idamatradharmaguhyaM sarvasvaJcaitadevA'syA || 12|2|| sArArtha : jinAjJAnI ArAdhanA eTale dharma ane jinAjJAnI virAdhanA eTale adharma. samagra dharmatIrthanuM gupta rahasya A ja che. Avo jinAjJAno anurAga jemaNe graMthibheda nathI karyo temane atyaMta durlabha che. jemaNe graMthibheda karyo che tevA jIvone jinAjJAno anurAga sAMpaDe che kharo paraMtu tenI sthiratA nizcita nathI hotI. kyAreka te lAMbo samaya TakI zake ane kyAreka AvatAM veMta cAlyo jAya. Ama, graMthibheda karI zakelAM jIvo mATe paNa jinAjJAno rAga satata sthira rahenAruM paribaLa nathI tethI temanA mATe paNa te durlabha che ema kahI zakAya. jinAjJAno rAga cAritradharmanI prAptimAM hetubhUta che ane te ja ATalo badho durlabha hovAthI cAritradharma atyaMta durlabha che evuM supere siddha thai jAya che. yAda rahe, cAritradharmane ja ahIM dharma tarIke svIkAryo che. cAritradharmanI prApti mATe jinAjJAno rAga hovo joie ane te jinAjJAno rAga samyagdarzana guNamAM tanmaya - tadAkAra - tadrupa banelo hovAthI samyagdarzana cAritra dharmanI prAptinuM viziSTa kAraNa bane che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdarzana guNa cAritradharmanI prAptimAM kevA pAyAne sthAne goThavAyelo che te vAta keTalIka upamAo dvArA samajAvI rahyAM che. 4. samyakatva mUna cheH dezavirati ane sarvavirati dharma jo vRkSanA sthAne che to samyagdarzana tenA mULanA sthAne che. vRkSanuM astitva mULane AdhIna che tema ubhayathA cAritra samyakatvanA mULa upara TakeluM che. 5. samyakatva pravezadvAra che. jo dezavirati ane sarvaviratidharma e nagarI che. to temAM dAkhala thavA mATenuM pravezadvAra samyakatva che. praveza karyA vinA nagarImAM aTana thatuM nathI. 6. samyakatva vIcheH dezavirati - sarvaviratidharma e dharmanuM bhavana che ane te samyatvanI pIThikA upara ubhuM thayeluM che. pIThikA vinA makAna TakatuM nathI. 7. samyakatva dhAra che : dezavirati ane sarvaviratidharma dharmanuM vizva che ane A vizvane TakAvanArI dharatI samyakatva che. dharatI vinAnA vizvanI kalpanA paNa thatI nathI. 8. samyaktva manana cheH zama-dama vigere cAritradharmanA rasane saMgrahanAruM pAtra jo koI hoya to te samyakatva che. 9. samyatva nidhAna che cAritranA mUlaguNo ane uttaraguNo ratnanA DuMgara jevA che tene sAcavanArI nidhi Asamyakatva che. - samyakatvane apAyelI A cha upamAone, samyakatvanI cha bhAvanA tarIke oLakhavAmAM Ave che. pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje " tva-sati" graMthamAM cha bhAvanAone A rIte varNavI che. bhAvijja mUlabhUyaM, duvArabhUyaM paiTThanihibhUyaM / AhAra-bhAyaNamimaM, sammattaM caraNadhammassa // 55 // dei lahu mukkhaphalaM, saNamUle daDhaMmi dhammadume / muttuM saNadAraM na paveso dhammanayarammi // 56 // naMdai vayapAsAo daMsaNapIDhammi suppaiTThammi / mUluttaraguNarayaNANa saNaM akkhayanihANaM // 57 // sammattamahAdharaNI AhAro caraNajIvalogassa / suyasIlamaNunaraso saNavarabhAyaNe dharai // 58 // sArArtha: bhAvanA karo ke samyakatvacAritranuM mULa che, dvAra che, pITha che, nidhAna che, AdhAra che ane pAtra che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-10
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvarUpI mULa dRDha haze to dharmanuM vRkSa mokSarUpI phaLane satvare Apaze. samyaktvanA dvArane choDI dezo to dharmanA nagaramAM praveza nathI. samyaktvanI pITha majabUta haze to mahAvratonuM jIvana zobhaze. mULa-uttaraguNaratnone saMgrahanAro nidhi samyaktva che. cAritranI duniyAno AdhAra samyaktva nAmanI mahAdharaNI che. jJAna ane saMyamano rasa samyaktvanA pAtramAM rahe che. * viSayanirdezikA : mithyAtvatyAgopadezantatprakAravarNanapUrvakamprastAvayannAha- * bhAvArtha : mithyAtvanA prakAronuM varNana ka2vApUrvaka mithyAtvanA tyAgano upadeza prastuta kare che. * mUlam : eeNa kAraNeNaM, sammatte Ayaro a kAyavvo / micchataM puNa vajje, tivihaM tiviheNa jAjIvaM // 11 // * chAyA : etena kAraNena samyaktve Adarazca kartavyaH / mithyAtvaM punastyajet trividhaM trividhena yAvajjIvam ||11|| * gAthArtha : uparyukta kAraNane anulakSIne samyaktvamAM Adara dhAraNa karavo joie temaja yAvajjIva mATe trividha-trividhe mithyAtvano tyAga 42vo bheje. // 11 // * 'bodhipatAkA' vRttiH : eeNeti / 'eeNa kAraNeNa' pUrvatanagAthAtrayanirdiSTamAhAtmyAt dharmasyaitenA'vinAbhAvitvAdetasya ca dharmeSu vyApyatvAt / 'sammatte' tattvazraddhAviziSTA''tmapariNAme / 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 86
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'Ayaro a kAyavvo' AdaraH pakSapAtaH sa satataM vidhAtavyaH, 'ca' zabdena paripAlanamatra nikSiptavyam, gAthottarArdhe trividha-trividhena mithyAtvatyAgopadezAdatra 'ca' zabdena paripAlana -meva prastutam / _ 'micchattaM' vastuviparyAsaniSThaM jinAjJAdveSA'vacchinnaM tattvA'zraddhAnam, yadAkhyAtamindrahaMsagaNibhirupadezakalpavallI "mithyAtvaM vastuviparyAsarUpaM navatattvA'navabodhA'zraddhAnarUpamanAdikAlA'bhyastam0 xx idaM prAsaGgikam, mithyAtvamapekSAntareNA'nekadhA bhavati, tadekavidhaM dvividhaM trividha caturvidhampaJcavidhaM SoDhA'STadhA dazavidhacaikaviMzavidhamapi / atattveSu tattvA'vadhAnatvamekavidhammithyAtvaM yaduktaM yogazAstre kalikAlasarvajJaiH, adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yA / adharma dharmabuddhizca mithyAtvaM tadviparyapAt // 3 // atha dvaividhammithyAtvasya, idaM dvidhA ghaTate, (1) prathamantatra, anAdyanantamanAdisAntaJca, ...(2) dvayantatra, laukikaM lokottaraJca, anAdyanantaM mithyAtvamabhavyeSu jAtibhavyeSu ca, anAdisAntaM punaH bhavyeSu yadudgINa sambodhaprakare haribhadrasUribhiH, micchattaM tattha duhA, NAi sapajjaMtamaNAimapajjaM / bhavvANamabhavvANaM Ne ya khu vipajjayAINaM // laukika-lokottare'gre vakSyete / atha trividhaM mithyAtvam, pUrvadvayena saha sAdisAntammithyAtvamatra vibhAvyaM, "bhavvANa bhinnagaMThINa puNo bhave jaM ca sAi pajjataM" iti haribhadrasUri vacanAt sambodhaprakaraNagatAt / sAdisAntammithyAtvambhinnagraMthiSu patitasamyagdRSTiSu sambhavati / * samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-11
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha caturvidhammithyAtvam / prathamammatibhedamithyAtvam, dvayampUrvavyudgrahamithyAtvam, tRtIyaM saMsargamithyAtvanturIyamabhinivezamithyAtvam / pUrvavyudgrahamavaziSya zeSANi triNyapi bhinnagranthikeSveva ghaTante / eSu catuSSvapi mithyAtvalAbhakAraNAni hetau phalopacArAnmithyAtvena paricIyante / evaM svarUpameteSAm, 1. prAptasamyagdRSTirapi jamAlivanmatibhedamavApya jinAjJAmullaGghayati tadainaM mithyAtvaM labhate'tra mithyAtvA'vAptiheturmatibheda: / 2. kunayapakSapAtavazAnnayaikAMzA''grahabaddhatayA vA jinavacanamazraddhatAmmithyAtvampUrvavyud graham, govindavAcako'tra nidarzanam / 3. kutIrthikasamparkAt zraddhAguNamavadhUnayatAmmithyAtvaM saMsarganAma / 4. svAcchandyA'bhinivezAt zraddhAmapagacchatAmmithyAtvamabhinivezanAma / yadudAhahRtaM devaguptasUribhirnavapadaprakaraNe, maibheyA pUvbuggaha saMsaggIe ya abhiniveseNaM / / cauhA khalu micchattaM sAhUNa adaMsaNeNahavA // 5 // . evaMrItyA'pi mithyAtvasya caturvidhatvaM vyAkhyAtam / (1) laukikadevagatam (2) laukikagurugatam (3) lokottaradevagataJca (4) lokottaragurugataM mithyAtvam / 1. mithyAtvAdidoSAvacchinnopAdAnatvena samyaktvAdiguNA'bhAvaniSThAH ziva.- viSNu - vidhi - saugata - gotra devatAdayaH, lakSaNasAmyatvAd ghaNTAkarNa - nAkoDAbhairavAdInAmapyatra nipAtaH, amISAM bahumAnena pUjanAdi laukikadevagatammithyAtvam, devabuddhyA dhenupUjA'pi laukikadevagatamithyAtvameva, 2. tApasa - viprAdInAM praNamanaM gavAdidAnaJca laukikagurugatammithyAtvam / 3. vItarAgasamakSaM bhautikapadArthopayAcanaM lokottaradevagatammithyAtvam / 4. utsUtradezakAnAM pArzvasthAdInAJca vandanAdi lokottaragurugatammithyAtvam / yaduktaM samyaktvaprakaraNa-vRttyAM pUrvAcAryastilakasUribhiH, 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ "lokA jinamatabahirvartino janAsteSu bhavaM laukikammithyAtvaM dvividham, devagataM * gurugataJca / devAH sugatAdayasteSu devabuddhyA pUjAdi / guravaH zAkyAdayasteSu gurutvabuddhyA praNAmAdi / xx lokottarantadapi dvividham, tatra devagataM yad vItarAge'pyupayAcitAdinA rAgAdyAropaNam, gurugataM yatpArdhasthAdiSu gurutvabuddhyA vandanAdi // 243 // athapaJcavidhatvametasya / tadyathA (1) Abhigrahikam (2) anAbhigrahikam, (3) Abhinivezikam (4) sAMzayikazca (5) anAbhogikam / atrA''bhigrahikaM kutIrthikapakSapAtavatAm kulaparamparA''grahavatAJca jinamattAntarvartinAmitareSAJca, anAbhigrahikantattvA'tattvaparIkSAmapagacchatAM kutIthikAnAJjinamatA'ntavartinAmapi, AbhinivezikamutsUtrAvezanihatAnAM samyaktvapatitAnAm, sAMzayikaJjIvAditattveSu dRDhatayA zaGkayatAm, anAbhogikaJca prabalAjJAnavatAMzUnyamanaskAnAmekendriyAdInAm, yatkathitaM devaguptA''cAyairnavapadaprakaraNe, ___ AbhiggahiyamaNAbhiggahiyaM taha abhinivesiyaM ceva / saMsaiyamaNAbhogaM, micchattaM paMcahA hoi // 4 // atha SoDhA'darzanam / tadyathA - laukikaM (1) devagatam, (2) gurugatam, (3) parvagatam, lokottaraM, (4) devagatam, (5) gurugatam, (6) parvatagam / ___ devagataM gurugataJca pUrvA''khyAtam, parvagatantvevam, janmASTamI - navarAtri - holikA - rakSAbandhana - saGkrAntyAdiparvasamuccayaH kutIrthikodbhavastadutsavakaraNamanumodanaca laukikaparvagatammithyAtvam / aihikaiSaNayA zatruJjayAdiyAtrA tapo'nuSThAnAdi ca lokottaraparvagatammithyAtvam / __athA'STadhA mithyAtvam / tadevam, (1) aikAntikam (2) sAMzayikam (3) vainayikam (4) pUrvavyudgrahikam (5) viparItarUci (6) naisargikam (7) sAmmohikaJca (8) dRSTiyuktam / ___ tatra (1) nayAMzaivA'vagrAhi mithyAtvamaikAntikama, (2) jinokteSu yathArthatvaM vikalpayataH sAMzayikam (3) yathArthamayathArthaca devAditattvaM samAnIkurvato vainayikam, (4) kuheturAgavataH pUrvavyudgrahikam, (5) atattvamatathyaJcaivA'bhilaSato viparItarUci, (6) tattvA'tattvamajAnato jAtyandhavanmithyAtAmisramevA'nubhavato naisargikam, (7) kumatameva samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-11
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSAGgatvenorarIkurvataH sAmmohikam, (8) vedyasaMvedyapadasthitasya ca dRSTiyuktam, yaduktaM sambodhaprakaraNe haribhadrA''cAryaH, egaMtiya - saMsaiyaM, veNaiyaM pucavuggahaM ceva / vivarIyarui - nisaggaM, sammohaM mUDhadiTThi bhavaM // 1430 // aha aTThamamicchattaM, diTThijuyaM nAmao viNidiLeM / taM puNa caramAvattaMmi, havijja maggANuparivattI // 1444 // atha dazavidhatvammithyAtvasya / tadyathA - prathamantatrA'dharme dharmasaMjJA, dvayaM dharme'dharmasaMjJA, tRtIyamunmArge mArgasaMjJA, turyammArgayunmArgasaMjJA, paJcamamajIve jIvasaMjJA, SaSThaMjIve'jIvasaMjJA, saptamamasAdhuSu sAdhusaMjJA, aSTamaM sAdhuSvasAdhusaMjJA, navamamukteSu muktasaMjJA, dazamaJca mukteSvamuktasaMjJA, yadezitaM sthAnAGgasUtrasya dazamasthAne, "dasavidhe micchatte pannattA, taM jahA - adhamme dhammasaNNA, dhamme adhammasaNNA, umagge : maggasaNNA, magge umaggasaNNA, ajIvesu jIvasaNNA, jIvesu ajIvasaNNA, asAhusu sAhusaNNA, sAhusu asAhusaNNA, amuttesu muttasaNNA, muttesu amuttasaNNA // 734 // athaikaviMzavidhammithyAtvam / sthAnAGgoktaM dazavidhamithyAtvamatraikatodazAvadhi vyAkhyeyantadanantaraM (11) Abhigrahikam, (12) anAbhigrahikam, (13) Abhinivezikam, (14) sAMzayikam, (15) anAbhogikam, (16-17-18) laukikaM devagataM gurugataJca parvagatam, (19-20-21) lokottaraM devagataM gurugataJca parvagatam, yad gItammahopAdhyAyayazovijayairgurjarasvAdhyAye, dhamme adhamma adhamme dhammaha, sannA magga umaggAjI, unmArge mAraganI sannA, sAdhu asAdhu saMlaggAjI; asAdhumAM sAdhunI sannA, jIva ajIva jIva vedojI, mutte amutta amutte muttaha, sannA o daza bhedojI // 3 // 90 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhigrahika nija nija mata abhigraha, anabhigrahika sahusarikhAjI, abhinivezI jANato kahe juThu, kare nahIM tattva parikhkhAjI; saMzaya te jinavacananI zaMkA, avyakte anAbhogAjI, aha pAMca bheda che vizruta, jANe samaju logAjI // 4 // loka lokottara bhede SaDvidha, deva guru valI parvajI, zakte tihAM laukika traNa Adara karatAM prathaNa nirgarvajI; lokottara deva mAne niyANe, guru te lakSaNahINAjI, parvaniSTha ihalokane kAje, mAne gurupada lInAjI // 5 // oma ekavIza mithyAtva taje je, bhaje caraNa guru kerAjI, saje na pAye raMje na rAkhe, matsara droha anerAjI; samakitadhArI zruta AcArI, tehanI jaga balihArIjI, zAsana samakitane AdhAre, tehanI karo manohArIjI || 6 || 'tivihaM tiviheNa' ' etAdRg sarvaprakArakammithyAtvammanovAkkAyaiH kRtakAritA'numatibhiH / 'jAjIvaM' vartamAnajanmani yAvad dravyaprANopasthitistAvad, bhAvaprANAnAM dhrauvyatvAdatra dravyaprANA vyAkhyAyitAH / ' vajje' tyajed ||11|| * TIDAno bhAvArtha : 1.. eNa kAraNaM / pUrvanI / gAthAoomAM samyagdarzanaguezano apUrva mahimA varzavAmAM Avyo che tethI samajAi rahyuM che ke samagra dharmatattvano AdhAra samyagdarzana che. samyagdarzana vinA dharmano aMza paNa TakI zake tema nathI. cAritradharma ane samyagdarzana vacce vinAmAva saMbaMdha rahelo che. sakaLa dharmatattvamAM vyApeluM paribaLa A samyagdarzana che. AthI samyagdarzanano Adara karavo joie. 2. samyagdarzana eTale zuM ? tattvanI zraddhAthI viziSTa thayelo AtmapariNAma eTale ja samyagdarzana. AvA samyagdarzanano Adara to ja thai zake jo temAM pakSapAta dhAraNa karavAmAM Ave. samyaktva mATe jema pakSapAta dhAraNa karavo joie tema tenuM yathAzakya pAlana paNa karavuM joie. mULa gAthAmAM sammatte AAyaro ga Ayavyo lakhyuM che. ahIM je maiM avyayanI yojanA karI che te sUcaka che. te ema sUcave che ke samyaktvanA pakSapAtanI sAthe tenuM paripAlana paNa karavuM joie. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA- 11 91
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAnA uttarArdhamAM mithyAtvano trividha-trividha tyAga karavAno upadeza apAyelo hovAthI ahIM 1' zabda dvArA paripAlanane iMgita karavAmAM AvyuM che ema mAnavuM hitakara che. 3. miccharaM mithyAtva eTale zuM? tattvanI azraddhA eTale mithyAtva. tattvanI evI azraddhA jemAM jinAjJAno dveSa ota-prota thayelo che ane vAstavika tattvane viparIta rUpe ja samajAvanArI dRSTi jAgRta thayelI che. saMvegI munirAja zrI indraraMsagaNIe upavezatpatti mAM lakhyuM che ke"mithyaatvN vastuviparyAsarUpaM navatattvA'navabodhA'zraddhAnarUpamanAdikAlA'bhyastam0 xx sArArthaH navatattvanA ajJAnane athavA azraddhA sAthenA tenA jJAnane mithyAtva kahevAya. mithyAtvavastu jevI nathI tevI ja dekhADanAro doSache. anAdikALathIte AtmA sAthe saMlagna che. 4. AvuM mithyAtvamana, vacana ane kAyA vaDe choDI devuM joie. tepaNa karIza nahIM, karAvIza nahIM ane anumodanA paNa nahIM karuM evI tribhaMgI vaDe choDI devuM joIe. mana, vacana ane kAyAnI AvI tribhaMgI karo eTale nava prakAre mithyAtvano tyAga thAya. 5. mithyAtvano tyAga jyAM sudhI zarIramAM dravya prANonuM astitva che tyAM sudhI karavo joie. pAMca indriyo, zvAsozvAsa, bhASA ane mana, vacana, kAyAne dravyaprANa kahevAya. jayAre darzana, jJAna, cAritra vigere AtmaguNone bhAvaprANa kahevAya. bhAvaprANo zAzvatakAlIna che. tethI nA nIvaM pada dvArA temane grahaNa karyA nathI. dravyaprANo vinAzazIla che mATe ahIM temanI vivakSA karavAmAM AvI che. + mithyAtvanA prakAro : mithyAtva doSanuM mULabhUta svarUpa upara varNavyuM che te che chatAM vividha apekSAone anulakSIne mithyAtvanA judAM-judAM prakAro paNa paDe che. mithyAtva eka prakAre, be prakAre, traNa prakAre, cAra prakAre, pAMca prakAre, cha prakAre, ATha prakAre temaja daza prakAre che ane tenA ekavIza prakAro paNa thAya che. mithyAtva doSano viSaya A gAthAthI ja upasthita thaI rahyo hovAthI ahIM mithyAtvanA dareka prakAronI prarUpaNA karavAmAM Ave che. + eka prakAranuM mithyAtvaH atatvamAM tattvabuddhi dhAraNa karavI tenuM nAma mithyAtva. A eka prakAranA mithyAtvamAM garbhita rIte mithyAtvanA tamAma prakAro samAI jAya che. kalikAlasarvajJa, pU.A.zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAje yogarAstri mAM pharamAvyuM che ke 92 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ * adeve devabuddhiryA gurudhIragurau ca yA / adharma dharmabuddhizca mithyAtvaM taviparyayAt // 3 // sArArtha kudevane deva mAnavA, kugurumAM guru tarIkenI zraddhA rAkhavI ane kudharmamAM dharmanI zraddhA sthApavI e mithyAtva che. + mithyAtvanA be prakAraH - mithyAtvanA be prakAro paNa thAya ane te be rIte paNa thAya. ja paheluM, anAdi anaMta mithyAtva. bIjuM, anAdi-sAMta mithyAtva. ja paheluM, laukika mithyAtva. bIjuM, lokottara mithyAtva. 1. anAdi-anaMta mithyAtva eTale jenI zarUAta paNa nathI ane aMta paNa nathI tevuM zAzvatakAlIna mithyAtva. A mithyAtva abhavya jIvomAM raheluM che temaja jAtibhavya jIvomAM raheluM che. 2. jenI Adi nathI paraMtu aMta cokkasa thanAra che evA mithyAtvane anAdi-sAMta kahevAya. A mithyAtva hajI samyatva nahIM pAmelAM bhavyajIvomAM raheluM che. pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje "sakhyodhapradara' mAM pharamAvyuM che kemicchttN tattha duhA, NAi sapajjaMtamaNAimapajjaM / bhavvANamabhavvANaM Ne ya khu vipajjayAINaM // sArArtha : mithyAtvanA be prakAra che. paheluM, anAdi-anaMta. bIjuM, anAdi sAMta. paheluM mithyAtva abhavyone hoya che. bIjuM mithyAtva bhavyone hoya che. laukika ane lokottara mithyAtvanuM varNana AgaLa karavAmAM Avaze ethI ahIM karavAmAM AvatuM nathI. * mithyAtvanA traNa prakAroH 1. anAdi-anaMta mithyAtva. 2. anAdi-sAMta mithyAtva. 3. sAdi-sAta mithyAtva. pahelAM ane bIjA prakAranuM varNana be prakAranA mithyAtvamAM thaI cUkyuM che. trIjA prakAranA mithyAtvane have samajIe. jenI zarUAta paNa che ane samApti paNa che evA mithyAtvane sAdisAMta kahevAya. sAdi-sAta mithyAtva temanAmAM raheluM che jemaNe graMthibheda karI lIdho che ane eka vAra samyagdarzananI sparzanA paNa karI cUkyAM che paraMtu e pachI samyaktvathI patita thayAM che. ' sacavyavarI zirA, mAthA-11
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA jIvo saMkhyAta athavA asaMkhyAtakALamAM pharI vAra samyaktvane pAmaze e nizcita hoya che tethI temanA mithyAtvane sAvi-sAnta kahevAya. 94 'samvodhaprara' mAM vidhAna thayuM che ke-- "bhavvANa bhinnagaThINa puNo bhave jaM ca sAipajjaMtaM" artha : bhinnagraMthika bhavyomAM sAdi-sAMta mithyAtva ghaTI zake. cAra prakAranuM mithyAtva, be rIte H mithyAtvanA cAra prakAro be rIte thAya che. pahelI rIta prastuta che (1) matibheda mithyAtva, (2) pUrvabhugraha mithyAtva, (3) saMsarga mithyAtva, (4) abhiniveza mithyAtva. uparokta cAra prakAramAMthI eka pUrvavyugraha nAmanuM mithyAtva anAdi mithyASTine paNa hoi zake ane samyaktvapatitane paNa hoi zake. jyAre zeSa traNe prakAranA mithyAtva anAdi mithyArdaSTimAM hoi zakatAM nathI. te samyaktvapatitamAM ja ghaTe che. UMDANathI joie to, A cAre prakAranA mithyAtvamAM AtmAne mithyAtva tarapha kheMcI janArAM kAraNane mithyAtva tarIke oLakhavAmAM AvyuM che. hetumAM phaLano upacAra karIe to A rIte mithyAtva prAptinA kAraNane mithyAtva tarIke oLakhavAmAM bAdha nathI. A cAreyanuM svarUpa nIce mujaba che. 1. samyagdaSTi AtmA buddhibheda thavAnA kAraNe jinAjJAne khoTI mAnI le che tenuM ullaMghana karI de che tyAre matibheda nAmanuM mithyAtva pAme che. jamAli matibheda mithyAtvane vaza thayAM hatAM ane niAva banyAM hatAM. ahIM 'matibheda' nAmano doSa mithyAtvanI prAptinuM kAraNa bane che. 2. kutarkano pakSapAta utpanna thayo che athavA naya (tarka)nA ekAda aMzano ja AtyaMtika Agraha pedA thayo che ane ethI je AtmA jinavacanamAM azraddhA kare che tenAmAM pUrvayuddhaha nAmanuM mithyAtva raheluM che. govinda pAThaka A pUrvagraha doSanA kAraNe jinavacanathI dUra rahyAM hatAM. ahIM mithyAtvanI prApti athavA sthitinuM kAraNa pUrvagraha nAmano doSa che. 3. mithyAtvIonA paricayanA kAraNe jeo samyaktvathI patana pAme che temanAmAM trIjuM saMsarga mithyAtva raheluM che. 4. svacchaMdatAno atyaMta Aveza utpanna thayo che ane ethI jeo zraddhAno nAza karI rahyAM che temanAmAM abhiniveza nAmanuM mithyAtva pragaTe che. pU. pUrvAcArya zrI devaguptasUri mahArAje 'navavaprara' mAM uccAryuM che ke-- 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ . marUmevA pUbudi saMsaLI ya manivese | cauhA khalu micchantaM sAhUNa adaMsaNeNahavA // 5 // sArArtha : (1) matibheda (2) pUrvagraha (3) saMsarga ane (4) abhiniveza... Ama, mithyAtvanA cAra prakAro thAya. A prakAro lagabhaga saMyamathI athavA samyakatvathI patita thanArane ghaTe. bIjI rIta : have, bIjI rIte cAra prakArono vicAra karIe - (1) laukika devagata mithyAtva, (2) laukika gurugata mithyAtva, (3) lokottaradevagata mithyAtva, (4) lokottara gurugata mithyAtva. pratyekanuM svarUpa samajIe. 1. jemano AtmA rAga, dveSa, ajJAna, mithyAtva vigere doSothI vAsita che tevA devo devatattvamAM sthAna pAmavAnI lAyakAta dharAvatAM nathI. tevA devone jaina zAstromAM laukika deva tarIke oLakhavAmAM AvyAM che. zaMkara, viSNu, brahmA, buddha, kULadevatA vigere devo devatattvamAM sthAna pAmavAnI yogyatA vinAnA hovAthI laukika devo che. , vartamAnakAlIna jainono keTalokavarga jemane pUjI rahyo che evA ghaMTAkarNavIra, nAkoDA bhairava jevA devo paNa zaMkara-viSNu jevA ja lakSaNo dharAvatAM hovAthI laukika devo che. AvA laukika devonuM kIrtana, pUjana temaja mAnatA karavAthI laukika devagata mithyAtvano doSa lAge che. devabuddhithI gAyanI pUjA karo to paNa laukika devagata mithyAtvano doSa lAge. 2. tApaso, saMnyAsIo, brAhmaNo, purohito, yAjJiko, phakIro, gorajIo vigere mithyAmatanuM saMnyasta svIkAranArAMone namana karavAthI, temane gAya, jamIna, dhananuM dAna karavAthI laukika gurugata mithyAtvano doSa lAge. 3. vItarAga arihaMta paramAtmAsamakSa saMsAranA sukhanI mAMgaNI karavAthI athavAto artha, kAma meLavavAnI icchAthI arihaMtanI bhakti karavAthI lokottara devagata mithyAtvano doSa lAge. 4. usUtrabhASI ane saparigrahI jaina sAdhune vaMdana vigere karavAthI lokottara gugata mithyAtvano doSa lAge. satvarA nAmanA graMthanI prAcIna TIkAmAM TIkAkAra pUrvAcArya zrI tilakasUrIzvarajI mahArAje pharamAvyuM che ke "lokA jinamatabahirvartino janAsteSu bhavaM laukikammithyAtvaM dvividham, devagataM gurugataJca / devAH sugatAdayasteSu devabuddhyA pUjAdi / guravaH zAkyAdayasteSu gurubuddhyA samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-11
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ praNAmAdi / xx lokottarantadapi dvividham, tatra devagataM yad vItarAge'pyupayAcitAdinA rAgAdyAropaNam, gurugataM yatpArthasthAdiSu gurubuddhyA vandanAdi // 243 // sArArtha : jinazAsanathI bahibUta loko dvArA je mithyAtva utpanna thAya tene laukika mithyAtva kahevAya ane jinazAsananA tattvonA anucita AcaraNathI je mithyAtva utpanna thAya tene lokottara mithyAtva kahevAya. baMnenA babbe bheda paDe. devagata ane gurugata. 1. buddha-zaMkara vigere laukika devone devabuddhithI mAnavA te laukika devagata mithyAtva. 2. zAkya vigere saMnyAsIone gurubuddhithI mAnavA te laukika gurugata mithyAtva. 3. arihaMta pAse saMsAranA sukhanI prArthanA karavI te lokottara devagata mithyAtva. 4. pAsasthA-yathArjIda sAdhuone gurubuddhithI mAnavA te lokottara gurugata mithyAtva. - mithyAtvanA pAMca prakAraH mithyAtvanA pAMca prakArone pUrvAcAryoe A rIte varNavyAM che : 1. Abhigrahika mithyAtva. 2. anAbhigrahika mithyAtva. 3. Abhinivezika mithyAtva. 4. sazayika mithyAtva. 5. anAbhoga mithyAtva. 1. kumatano, mithyAmatano, kuLanI paraMparAthI prApta thayelAM sAcA athavA mithyAdharmano mAtra kuLaparaMparAne kAraNe jemane pakSapAta che evAAtmAomAMAbhigrahikamithyAtva raheluM che. Abhigrahika mithyASTionA be peTA prakAro che. mithyAmata ja sAco lAge che tevA Abhigrahika mithyAtvIo ane jinamata sAco lAge che paraMtu sAco che mATe nahIM paNa kuLaparaMparAthI maLyo che mATe, AvuM mAnanArA Abhigrahika mithyAtvIo. 2. tattva ane atattvanovivekajyAM nathI, sAcuM zuM ane khoTuM zuM? enI ciMtA jyAM nathI, tattvane mAnavAmAM paNa harakata nathI ane atattvane mAnavAmAM paNa harakata nathI, sarvadharmasamAnatAnI bhAvanAo jemanAmAM rame che tevA jIvomAM anAbhigrahika mithyAtva raheluM che. 3. samyagdarzana pAmelAM hatAM paraMtu have tenAthI patana pAmyAM che kemake svacchaMdatA game che, usUtrabhASaNa karyuM che ane svamatano, utsatrano Agraha pedA thayo che. AvA prakAranA jIvone Abhinivezika mithyASTi kahevAya. 4. jinezvara bhASita tattvamAM UMDI zaMkA karanAramAM sAMzayika mithyAtva utpanna thAya che. 96 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. ekendriya, vikalendriya, sampUrcicchama, zUnyamanaska, prabaLa ajJAnI ane mUDha buddhivALA jIvomAM rahelAM mithyAtvane anAbhoga mithyAtva kahevAya. pU. pUrvAcAryazrI devaguptasUri mahArAje navavaraNa mAM uccAryuM che ke-- abhiggahiyamaNAbhiggahiyaM taha abhinivesiyaM ceva / saMsaiyamaNAbhogaM, micchattaM paMcahA hoI // 4 // * cha prakAre mithyAtvaH pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje mithyAtvanA cha prakArono nirdeza Apyo che - (1) laukika devagata mithyAtva, (2) laukika gurugata mithyAtva, (3) laukika parvagata mithyAtva, (4) lokottara devagata mithyAtva, (5) lokottara gurugata mithyAtva, (6) lokottara 5rvagata mithyAtva. A cha paikI pahelAM, bIjAM, cothA ane pAMcamA mithyAtvanuM varNana mithyAtvanA cAra prakAromAM thai cUkyuM che tethI tenI punarAvRtti karatAM nathI. trIjAM ane chaThThA prakAranuM varNana prastuta che... janmASTamI, hoLI, navarAtri, rakSAbaMdhana, saMkrAntio, krisamasa vigere laukika parvono mahotsava manAvavo athavA temanA tevA prakAranA utsavanI anumodanA karavI e laukika parvagata mithyAtva che. bhautika hetuthI zrI zatruMjaya vigere tIrthanI yAtrA karavI, bhautika eSaNAthI jinazAsananA tapa vigere anuSThAno karavA e lokottara parvagata mithyAtva che. mithyAtvanA ATha prakAro : mithyAtvanA ATha prakAro paNa thai zake. je nIce mujaba che - (1) aikAntika mithyAtva, (2)sAMzayikamithyAtva, (3)vainAyikamithyAtva, (4) pUrvayuddhahamithyAtva, (5) viparItarUci mithyAtva, (6) naisargika mithyAtva, (7) sAMmohika mithyAtva, (8) dRSTiyukta mithyAtva. sodhapraraLa mAM pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje pharamAvyuM che ke-- egatiya - saMsaiyaM, veNaiyaM puvvavuggahaM ceva / vivarIyajJa - nisamAM, sammoDhuM mUrhamavaM ||1430nA 1. vividha prakAranA nayomAMthI ekAda nayane ane kyAreka tenA paNa aMzane anya nayonA inkArapUrvaka pakaDI levo te aikAntika mithyAtva che. 2. jinezvaranI vANI sAcI haze ke kAlpanika ? evI zaMkA karavI te sAMzayika mithyAtva. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA- 11 97
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3.sudeva ane mithyAdevane ekasarakhI zraddhAthI jovA, mAnavA te vainayika mithyAtva. sAcAkhoTAM tattvane samAna AdarathI svIkAranArane paNa vainayika mithyAtva utpanna thai zake. 4. vitaMDAvAdano ane tarkano rAga dhAraNa karanAra dRSTirAgI jIvomAM pUrvabhugraha mithyAtva saMbhave. 5. mithyAdharmanI, atattvamArganI ane temanA siddhAMtonI vAMchanA karavI te viparItarUci mithyAtva che. 6. janmAMdha vyaktine divasa-rAtanuM aMtara samajAtuM nathI chatAM tevI vyaktinuM jIvana satata aMdhApAne ja AdhIna baneluM rahe che. tema tattva-atattvanuM jemane jJAna nathI chatAM atattvano aMdhakAra jemanAM manamAM chavAyelo che evA jIvomAM naisargika mithyAtva raheluM che. 7. mithyAdharmane ja mokSadAtA mAnIne tenuM zaraNa karanAramAM sAMmohika mithyAtva raheluM che. 8. chelluM daSTiyukta nAmanuM mithyAtva samyanI najIkanI avasthAmAM, caramAvartamAM pravezI gayelAM ane vedyasaMvedya pada sudhI pahoMcelA jIvomAM ghaTe che. A AThamAM mithyAtva mATe sodhapraraLa mAM lakhAyuM che ke-- aha aTThama micchataM diTThijuyaM nAmao viNiddiTThe / taM puNa caramAvattaMmi, havijja maggANuparivattI ||1444 // sArArtha : AThamA mithyAtvanuM nAma 'dRSTiyukta' che. A mithyAtva caramAvartamAM mArgAnusArI kriyA karanAranI pravRtti svarUpa che. * mithyAtvanA deza prakAra : 98 apekSA bhedathI mithyAtvanA daza prakAro paNa kahevAmAM AvyAM che. 1. adharmamAM dharmanI buddhi dhAraNa karavI te paheluM 'adharmamAM dharmasaMjJA' nAmanuM mithyAtva che. 2. dharmamAM adharmanI buddhidhAraNa karavIte bIjA naMbaranuM 'dharmamAM adharmasaMjJA'nAmanuMmithyAtvache. 3. unmArgane mArga tarIke oLakhavo te trIjA naMbaranuM 'unmArgamAM mArgasaMjJA' nAmanuM mithyAtva che. 4. mArgane unmArga tarIke oLakhavo te cothA naMbaranuM 'mArgamAM unmArgasaMjJA' nAmanuM mithyAtva che. 5. jaDa padArthomAM jIva tattvanI dhAraNA karavI te pAMcamA naMbaranuM 'ajIvamAM jIvasaMjJA' nAmanuM mithyAtva che. 6. jIva dravyone ajIvanI zraddhAthI svIkAravA te chaThThA naMbaranuM 'jIvamAM ajIvasaMjJA' nAmanuM mithyAtva che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. jemAM vAstavika sAdhutA nathI temane sAdhu tarIke mAnavA te sAtamA naMbaranuM "asAdhumAM sAdhusaMjJA' nAmanuM mithyAtva che. jeomAM sAcI sAdhutA che temane sAdhutA vinAnA mAnavA te AThamA naMbaranuM "sAdhumAM asAdhusaMjJA' nAmanuM mithyAtva che. 9. saMsArI AtmAone muktAtmA mAnavA te "amuktamAM muktasaMjJA' nAmanuM mithyAtva. ahIM mutta zabdanA be artha thAya che. eka to, mutta eTale mukta ane be, mutta eTale mUrta. baMne artha AgamAnukULa che. bIjo artha svIkArIe to navamo prakAra A rIte thAya : amUrta vastuone mUrta mAnavI te "amUrtamAM mUrtasaMjJA' nAmanuM mithyAtva che. 10. muktaeTale siddha siddhabhagavaMtone saMsArImAnavAtedazamuM "muktamAM amuktasaMjJA'nAmanuM mithyAtvaathavA mUrtadravyone amUrtamAnavAtedazamuM "mUrtamAM amUrtasaMjJA' nAmanuM mithyAtva. zrI sthAnAM sUtranA dazamA sthAnanA sAtasone cotrIzamAM sUtramAM daza prakAranA mithyAtvano ullekha maLe che. "dasavidhe micchatte pannattA, taM jahA - adhamme dhammasaNNA, dhamme adhammasaNNA, umagge maggasaNNA, magge umaggasaNNA, ajIvesu jIvasaNNA, jIvesu ajIvasaNNA, asAhusu sAhusaNNA, sAhusu asAhusaNNA, amuttesu muttasaNNA, muttesu amuttasaNNA // 734 // - sArArtha : daza prakAranuM mithyAtva vItarAge kahyuM che. te A pramANe... (1) adharmamAM dharmasaMjJA, (2) dharmamAM adharmasaMjJA, (3) unmArgamAM mArgasaMjJA, (4) mArgamAM unmArgasaMjJA, (5) ajIvamAM jIvasaMjJA, (6) jIvamAM ajIvasaMjJA, (7) asAdhumAM sAdhusaMjJA, (8) sAdhumAM asAdhusaMjJA, (9) amuktamAM muktasaMjJA ane (10) muktamAM amuktasaMjJA. 1 mithyAtvanA ekavIza prakAraH mithyAtvanA ekavIza prakAro paNa pUrvAcAryoe saMkalita karyA che. pU. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje mithyAtvazalyanI sajhAya banAvI che ane temAM 21 prakAranA mithyAtvanuM saMkalana nIce mujaba karyuM che. juo, sajhAyanI upayogI gAthAone... dhamma adhamma adhame dharmoha, sannA magna umaggAjI, unmArge mAraganI sannA, sAdhu asAdhu saMlaggAjI; asAdhumAM sAdhunI sannA, jIva ajIva jIva vedojI, mutte amutta amutte mustaha, sannA e daza bhedojI llall abhigrahika nija nija mata, abhigraha anabhigrahika sahu sarikhAjI abhinivezI jANato kahe jUThuM, kare nahIM tattva paribbAjI; samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-11
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzaya te jinavacananI zaMkA, avyakta anAbhogAjI, eha pAMca bheda che vikRta, jANe samaju logAjI jA loka lokottara bhede Savidha, deva guru vaLI parvajI, zakta tihAM laukika traNa Adara, karatAM prathama nirgarvajI; lokottara deva mAne niyANe, guru te lakSaNahINAjI parvaniSTha Ihalokane kAje, mAne gurupada lInAjI pAM ema ekavIza mithyAtva taje je, bhaje caraNa guru kerAjI, saje na pApe raje na rAkhe, matsara droha anerAjI; samakitadhArI zruta AcArI, tehanI jaga balihArIjI, zAsana samakitane AdhAre, tehanI karo manohArIjI ll dall. gujarAtI sajhAyanA padyo spaSTa che. tethI ame tenuM vadhu vivaraNa karatAM nathI paraMtu A TUMkANamAM ekavIza prakAranI gaNatarI karAvIne saMtoSa mAnIe chIe. ThANAMga sUtramAM varNavelAM daza prakAranA mithyAtvane ahIM pahelAMthI dazamA naMbara sudhInuM sthAna ApavAmAM AvyuM che. e pachI A ja agIyAramI gAthAnI TIkAnA vivaraNamAM pUrve je Abhigrahika vigere pAMca prakAro darzAvavAmAM AvyAM che te pAMca prakArone agyArathI paMdaramAM naMbara sudhI goThavavAmAM AvyAM che. aMte, cha prakAranA mithyAtvamAM laukika ane lokottaranA je cha bheda karavAmAM AvyAM che te che bhedane, soLamAM naMbarathI ekaMvIzamAM naMbara sudhInuM sthAna apAyuM che. Ama, mithyAtvanA ekavIza bhedo thAya che. * viSayanirvezikA : bhAvA'pAyatvena mithyAtvasya sarvadravyA'pAyato'dhikataraM vinaashkrtvmityupdishnnaaheka bhAvArtha : mithyAtva e bhAva apAya che ane ethI ja te sakaLa dravya apAyo karatAM vadhu vinAzakArI che evo upadeza ApatAM kahe che ke* nama : na vi taM kareI aggI neva visaM neva kinhasappo vA / jaM kuNai mahAdosaM tivvaM jIvassa micchantaM // 12 // 100 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ * chAyA : - nA'pi taM karotyagnirnava viSaM naiva kRSNasarpo vA / yat karoti mahAdoSaM tIvaM jIvasya mithyAtvam / / 12 / / * gAthArtha : agni, jhera ke kALo nAga je apAya nathI karI zakatAM evo mahAna apAya AtmAno tIvra banelo mithyAtva nAmano doSa kare che. /1ro * 'bodhipatAkA' vRttiH : navIti / 'jIvassa' AtmanaH / 'tivvaM micchattaM' nibiDatamaM tattvadveSA''tmakammithyAtvazalyam / 'jaM mahAdoSaM kuNai' AtmasvAsthyahAnirapAyaH, paramahAnimahApAyaH evamvidhammahApAyametad yathA vidadhAti / 'navi aggI taM karei' jAjvalyamAno'pyagnistamapAyanna hi karoti svasya bhAvAnapAyatvAd bhAvA'pAyasamakSaM dravyApAyasyA'nantaguNanyUnasAmarthyatvAd / 'neva visaM' halAhalamapi mithyAtvodbhavamapAyannahyeva pradatte / 'neva kinhasappo vA' kRSNabhujaGgamo'pi tamapAya nahyeva vizrANayati / ete tu dravyApAyAH, mithyAtvambhAvApAyaH / ... idaM tAtparyam / hitA'hita vivekannahi pidadhAti vahirviSamvA bhujaGgaH, ete'dhikato'pi dravyaprANanAzaM kurvanti, prANanAzAdatiricyate hitA'hitapihitantacca mithyAtvanniyamena vidadhAti, tena vazIkRtA bhavakoTI bhramanti, yaduktaM pUrvAcAryaH prabhAcandrasUribhi-hitopadezamAlAyAm, micchattapaDalasaMchana saNAvatthutattamaniyaMtA / amuNatA hiyamahiyaM nivaDaMti bhavAvaDe jIvA // 10 // tA miccha paDicchaMdaM hacchaM ucchiMdiUNa micchattaM / payaDiya jiNuttatattaM, bho bhavvA ! bhayaha sammattaM // 11 // iti // 12 // * no bhAvArtha : 1. jAjvalyamAna agni, haLAhaLa jhera ane kALo nAga jevo bhayaMkara apAya karI zakatAM nathI evo atyaMta vinAzaka apAya AtmAno gADha banI cUkelo mithyAtva nAmano doSa kare samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-12 101
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ che kema ke agni, viSa ane kRSNa sarpa jevA vinAzaka tattvo dravya apAya che jyAre mithyAtva e bhAva apAya che. 2. bhAva apAyanI tulanAmAM dravya apAyanI zakti anaMtaguNa nyUna che. hajjAro dravya-apAyo bhegA thai jAya to paNa eka baLavAna bhAva apAyanI sAme te badhAM ja vAmaNA pUravAra thAya che. tattvano dveSa eTale mithyAtva. Atmika guNono nAza thAya tene apAya thayo kahevAya ane Atmika guNono vyApaka paNe nAza thAya tene mahApAya kahevAya. mithyAtvazalya e mahApAya che. AtmAnA svAsthyanI te vyApaka hAni kare che. 3. have tAtparya sudhI pahoMcIe. agni, viSa ke kRSNa sarpa vadhumAM vadhu dravya prANono nAza karI zakavAnI zakti dharAve che paraMtu hita-ahitano viveka rokI devAnI zakti temanAmAM nathI. prANanAza karatAM adhika nukazAnakartA che, vivekano nAza. mithyAtva nAmano doSa vivekano nAza kare che. e jyAre baLavAna avasthAmAM rahelo hoya che tyAre hita ane ahitano viveka karavAnI AtmAnI zaktine te avazya DhAMkI de che. mithyAtvane parAdhIna thayelAM AtmAo vivekano nAza thai javAnA kAraNe ja karoDo bhava sudhI saMsArabhramaNa kare che. pU. pUrvAcArya zrI prabhAcandrasUri mahArAje hitopavezamAnA mAM pharamAvyuM che ke micchattapaDalasaMchanna daMsaNAvatthutattamaniyaMtA / atA mihiyaM nivati bhavAvaDe jIvA // 10 // tA miccha paDicchaMda hacchaM ucchidiUNa micchattaM / paryAya nibhuttatAM, mo mA ? maya4 sammatta ||9|| sArArtha : mithyAtvanA paTalathI jemanA locana DhaMkAyelAM che teo vastutattvane jANatAM nathI. hita-ahitane jANatAM nathI. saMsAranI khAimAM UMDe sudhI DUbI mare che. he bhavyo ! mithyAmatanA durAgraha svarUpa mithyAtvane chedI daine jinezvare pragaTa karelAM tattvanI anubhUti jemAM samAyelI che evAM samyaktvane dhAraNa karo. * viSayanirdezita : mithyAmatiparicayovyabhicAropama ityanuzAsayannAha- * bhAvArtha: mithyAmatino paricaya to vyabhicAra jevo che evuM kaDaka anuzAsana ApatAM kahe che ke-- 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 102
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja mUktam : vesAgharesu gamaNaM jahA viruddhaM havai kulavahUNaM / jANAhi tahA sAvaya-susAvayANaM kutitthesu // 13 // * chAyA : vezyAgRheSu gamanaM yathA viruddhaM bhavati kulavadhUnAm / jAnIhi tathA zrAvaka-suzrAvakayoH kutIrtheSu / / 13 / / ka gAthArtha : khAnadAna vahuo mATe vezyAnA ghare javuM jema ziSyaloka viruddha kArya che tema samyagdaSTi zrAvako mATe kutIrthiko pAse javuM paNa eTaluM ja ayogya che. ./13 che "vothipatAjA' vRttiH : _ vesAgharesviti / 'kulavahUNaM' suzIlavatInAM kulastriyAm / 'vesAdhareSu gamaNaM' AstAM vyabhicArastatpathopamaH paNAGganAvasatiparicayo'pi / 'jahA viruddhaM' ziSTairnirapavAdatvena niSiddhaH / 'tahA' uktadRSTAntaparipATyA / 'kutitthesu' gamanamiti pUrvato'trA'bhigRhyate, AstAmmithyAtvAcaraNammithyAtvA'vAptisAdhanammithyAtvavatAmparicayo'pi tam / 'sAvayasusAvayANaM' aviratadarzanaH zrAvakaH, dezato virataH suzrAvakastadubhayoH / 'jANAhi' zAstraniSiddhajhAnIyA: 1/93/ ja TIkAno bhAvArtha : 1. vezyAnA gharano paricaya karavo te vyabhicArano mArga che. vyabhicAra to dUra raho, tenA sopAna jevo vezyAparicaya paNa amAnya che. ziSTa puruSo kuLavAna strIo mATe vezyAnA paricayano paNa saMpUrNatayA niSedha kare che. emAM kyAMya chUTa hotI nathI. 2. mithyAmatino paricaya e mithyAtvanA AcaraNanA mArge vaLavAnuM sAdhana che. zAstramAM mithyAtvanA AcaraNano jema niSedha karAyo che tema tenA sAdhana samAna miththAmatinA paricayano paNa niSedha karavAmAM Avyo che. konA mATe ? zrAvaka mATe ane suzrAvaka mATe. 3. prastuta TIkAmAM zrAvaka ane suzrAvakanI vyAkhyA A rIte karavAmAM AvI che ke dezavirati nahIM svIkAranArAM paraMtu samyagdarzanane dhAraNa karanArAM AtmAne zrAvaka kahevAya ane samyagdarzana svIkAryA pachI dezaviratine paNa aMgIkAra karanArane suzrAvaka kahevAya. samyakRtvarahasyaprakaraNama, gAthA-13 103
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. samyagdaSTi ane dezaviratidharo kulavadhUnA sthAne che. mithyAtva e vyabhicAranA sthAne che. mithyAmatino paricaya e vyabhicAra sevanArI vezyAnA saMparka jevo che. * viSayanirdezikA | mithyAmatiparicaye ko virodhastat spaSTayannAha-- * bhAvArtha : mithyAmatino paricaya karavAmAM Ave emAM zo virodha che ? te spaSTa kare che-- * mUlam : bhaNai jaNo nArINaM saittaNaM katha vesagihagamaNe / evaM kutittha gamaNa [ ] sammattaM sAvagassa kahiM // 14 // * chAyA : bhaNati janonArINAM satItvaM kathaM vezyAgRhagamane / evaM kutIrthagamane samyaktvaM zrAvakasya katham // 14 // * gAthArtha : vezyAnA ghare javAmAM nArInuM satItva zI rIte Take ? mithyAmati pAse javAmAM zrAvakanuM samyaktva zI rIte rahe ? khema soDI uhe che. // 14 // * 'bodhipatAkA' vRttiH bhaNaIti / kulastrInidarzanamatrA'pyanuvartate, dRSTAntaM kulastrIH, tasyA vezyAgRhagamane yathA ziSTaloka virodhastathA zrAvakANAmmithyAmatiparicaya AptA''jJAvirodhaH / 'vesagihagamaNe' vezyAgRhAsaGgatau satyAm / 'nArINaM' kulastriyAm / 'kattha saittaNaM' satItvaM zIlAnukUlA''caraNam, etasya satItve sahakAritvAt kAraNe kAryopacAratvenaitadeva satItvamiti vivakSitam, idaGkathaM sambhavati ? 'kutitthagamaNe' mithyAmatisaGgatyAM satyAm / 'sAvayassa' samyagdRSTerdezaviratasya ca / 'sammattaM kahiM' nirmaladarzanAcaraNa 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 104
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcayadarzanabIjaM tadatra parigRhyate, nizcayadarzanasya mithyAmatasaGgatyAmapi kvacidakhaNDitatvAt, tathAvidhapariNAmakhaNDanena nizcayadarzanasya khaNDanam, AcArakhaNDanena naikAntikannizcayakhaNDanamparamAcArA'nukUlA''zayakhaNDanenaikAntikannizcayakhaNDanam, kvacidAcAropasthitAvapi tatsambhavi, anupasthitAvapi tadasambhavi, nizcayA'vAptibIjatvena''cAraH paramamAhAtmyazAlI, kriyAnayadRSTayA nirmaladarzanAcaraNameva samyaktvam, sApekSatayA mAnyamidam, etat samyaktva GkathaM sambhavi ? / 'eva jaNo bhaNai' uparyuktaM ziSTanoi: zAstrAva vati ll14|| ka TIkAno bhAvArtha : 1. mithyAmatino paricaya karavo te zrAvaka mATe viruddha AcaraNA che evuM pUrvenI teramI gAthAmAM kahyuM che. have, caudamI gAthAmAM mithyAmatino paricaya karavAmAM kayo virodha upasthita thAya che te spaSTa karI rahyAM che. pUrvanI gAthAmAM apAyeluM dRSTAMta A gAthAmAM paNa AvRtti pAme che... virodha : kuLavAna strI vezyAnI saMgati kare temAM ziSTa prajAno virodha upasthita thAya che ane tethI te akArya tyAjya bane che tema samyagdaSTi AtmAo miththAmatino paricaya rAkhe temAM AH = arihaMtanI AjJAno virodha upasthita thAya che ane tethI A akArya choDI devuM joie te nakkI thAya che. prastuta TIkAmAM A ja mudAnuM vizeSa spaSTIkaraNa thayuM che. je nimnokta che. ziSTo kahe che ke- vezyAno AsaMga rAkhanArI nArImAM satItva zI rIte Take? ahIM prazna thAya che ke zuM vezyAsaMga rAkhanArI nArImAM satItvano lopa thayelo ja hoya evo niyama che? 'samAdhAna : ahIM satItvanI vyAkhyA zI thaI che te pahelAM juo. satItve zItAnuddattAvarapam zIyaLane anukULa AcaraNa karavuM te satItva che. jo ke zIyaLanI maryAdAnuM pAlana satItvamAM kAraNarUpa bane che, svayaM satItva banatuM nathI; tema chatAM kAraNamAM kAryano upacAra karIne tene ja satItva tarIke paNa svIkArI levAmAM bAdha nathI. A dRSTithI vicAratAM vezyAnI saMgati rAkhavI te zIyaLane anukULa AcaraNA nathI tethI tema karanArI nArIe satItvano atikrama karyo tema kahI zakAya. 3. jinazAsanamAM zAstranuM tAtparya jANanArAo ziSTa tarIke oLakhAya che. AvA lokottara kakSAnA ziSTo kahe che : mithyAmatino AsaMga rAkhanArAM samyagdaSTi AtmAmAM samyakatva zI rIte Take? te avazya khaMDana pAme che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-14 105
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM samyaktva tarIke darzanAcArane grahaNa karavAmAM Avyo che. mithyAtvIno paricaya rAkhanArAno darzanAcAra avazya khaMDita thAya che. hA, nizcayathI samyakatvanuM khaMDana tyAre thAya paNa kharuM ane na paNa thAya. miththAmatino paricaya rAkhanArAM AtmAmAM kriyAnuM mAlinya thayuM che. kriyAnA mAlinyathI pariNAmonuM mAlinya thAya ja evo ekAMta nathI. kriyAnuM mAlinya pariNAmonA mAlityanuM kAraNa che tema kahI zakAya. pariNAmonA mAlinyathI bacavuM che temaNe kriyAnA mAlinyathI bacavuM joIe. pariNAmonI rakSA karavI che temaNe kriyAnI rakSA karavI joIe. kriyA pariNAmamAM kAraNabhUta che. Ama chatAM evo ekAMta nathI ke kriyAnuM khaMDana thAya eTale pariNAmanuM khaMDana thAya ja. 4. kriyA nayanI dRSTimAM nirmaLa kakSAno darzanAcAra e samatva che ane nizcayanayanI dRSTimAM samyakatvane anukULa pariNAmo e samyakatva che. jyAre darzanAcAranuM khaMDana thAya che tyAre kriyAnaya kahe che ke samyakatvanuM khaMDana thaI rahyuM che. jyAre samyakatvanA pariNAmonuM khaMDana thAya che tyAre nizcayanaya kahe che ke samyakatva khaMDita thaI rahyuM che. AcAranA khaMDanathI nizcayanuM khaMDana thAya ja evo ekAMta nathI. AcArane anukULa AzayanA khaMDanathI nizcayanuM khaMDana thAya ja evo ekAMta che. kyAreka darzanAcAranA abhAvamAM paNa nizcayanuM samyaktva hoya zake. kyAreka darzanAcAranA abhAvamAM nizcayanA samyakatvano abhAva paNa thaI jAya. jo Ama ja che to kriyAnayanA samyatvane zA mATe mahattva ApavuM joie? kriyAnayanA samyakatvane mahatva ApavuM joie ane tenuM kAraNa e che ke teniyasamyakatvanI prAptinuM bIja che. nirmanaMdanAvarazciyavanavIna jenenizcaya samyaktvanokhapa che temaNe darzanAcArano khapa rAkhavo joie. AvuM kahenArAM koI sAmAnya kakSAnA ziSTa puruSo nathI paraMtu zAstravidhine jANanArAM lokottara kakSAnAM ziSTo che mATe miththAmatinI saMgata karanAra zrAvakamAM samyakatva zI rIte Take? A AkSepa susaMgata che. viSanizA | ___ ukto mithyAmatisaGgatityAgopadeza atha mithyAtvidevatAtyAgamupadizannAha* bhAvArtha : pUrve mithyAtvInA paricayano tyAga karavAno upadeza Apyo che. have mithyAtvI devonA tyAgano upadeza ApatAM kahe che ke 106 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mUlam : tamhA virici - harIhara - kapila - saMkhAiyANa devANaM / bhavaNe gamaNaM vajje aha na vivajje [imo] doso // 15 // * chAyA : tasmAd viriJci - harihara - kapila - sAGkhyAdikAnAM devAnAm / bhavane gamanaM varjayed atha na tyajedayaM doSaH / / 15 / / * gAthArtha: tethI zaMkara, viSNu, brahmA, kapila, sAMkhya vigere devatAonA maMdiramAM gamanAgamana TALavuM joie. jo na TALo to doSa che. 1pA * 'bodhipatAkA' vRttiH : - tamheti / 'tamhA' darzanAcAravidhvaMsanabhayAt, tasya ca kriyAnayasamyaktvakhaNDanA''kAratvAcca nizcayanayasamyaktvapatananimittatvAt / 'virici - harihara - kapila - saMkhAiANa devANaM' aSTAdazadoSA'vacchinnopAdAnatvaM devA'narhatvam tena vAsitAnAmmithyAtvidevAnAm, yathA - hari - viSNuH, haraH zambhuH, virizI brahmA, sAGkhya - kapilAdayaH pratItA eva, anye'pi tirupati - gaNapati - sAibAbA - vaiSNodevI - kAlikAdi - devatAsteSAm / 'bhavaNe' mandira - maThA''zramAdau / 'gamaNaM' darzanopayAcitAdihetunA kautukamAtreNa vA tatra samparkaH / 'vajje' tyajed / 'aha na vivajje imo doSo' mithyAtvidevatyAgo na vidadhIta cettadA kathayiSyamAno doSasamuccayobhedaH sambhavati / / 15 / / * TIno lAvArtha : 1. jemanuM Atmika upAdAna aDhAra doSothI vAsita che tevA devo devatattvamAM sthAna pAmavA bhATe ayogya che. zaM42, pRth!, brahmA, pila, sAMdhya ti35ti, pati, saiSanal, vaiSNodevI, pAvAgaDhanA kAlikAdevI vigere devatAonuM Atmika upAdAna aDhAra prakAranA doSathI vAsita che. teo mithyAtvI che tethI devatattvamAM teonuM sthAna svIkArI zakAya tema nathI. 2. AvA mithyAtvI deva-devIonA maMdira, maTha, Azrama vigeremAM temanA darzana karavA mATe javuM joIe nahIM. mithyAtvIdevI-devatAonI mAnatA karavI joIe nahIM. are, mAtra kaututhI paNa temanA maMdiromAM javAno niSedha karavAmAM Avyo che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-15 107
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. jo uparokta mithyAtvI devI-devatAno tyAga na karavAmAM Ave to zrAvakanA darzanAcArano dhvaMsa thAya che. darzanAcArano dhvaMsa thAya che tyAM kriyAnayanI dRSTithI samyaktvano paNa dhvaMsa thAya che. kriyAnayanAM samyaktvano dhvaMsa nizcaya samyaktvanA dhvaMsanuM nimitta bane che. Ama, mithyAtvI devono tyAga nahIM karavAthI doSonI dRDha zRMkhalA upasthita thai jAya che. 4. uparokta doSo karatAM paNa vadhu mahAna doSa ahIM Ubho thai jAya che. jenuM varNana AgaLanI gAthAmAM prastuta che. * viSayanirdezikA : mithyAtvidevatAdyatyAge kumArgasya mArgatvena maNDanammithyAtvavRddhizca bodhibIjahatyA bhavantIti saMvadannAha - * bhAvArtha : mithyAtvI devo ane temanA sthAna vigereno tyAga na karo to (1) unmArganI mArgatarIke sthApanA thAya. (2) mithyAtvanI vRddhi thAya ane (3) bodhibIjano nAza thAya ema samajAvatAM kahe che ke-- * mUlam : jiNadhammaMmi a kuzalo susAvao so vi Agao ittha / tamhA esa pahANo sivAya dhammo jao bhaNio ||16|| kuliMgitabbhattANaM thirattaNaM kuNai tattha baccaMto / vaDheiyamicchataM sa bohibIyaM haNai tesiM // 17 // * chAyA : jinadharme ca kuzalaH suzrAvakaH so'pyAgato'tra / tasmAdeSa pradhAnaH zivAya dharmo yathA bhaNitaH || 16 || - kuliGgi - tadbhaktAnAM sthiratvaM karoti tatra vrajan / vardhayati mithyAtvaM sa bodhibIjaM ghAtayati teSAm ||17|| 108 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gAthArtha : jinadharmamAM je kuzaLa che evo suzrAvaka paNa ahIM Avyo ethI cokkasa A (mithyA) dharma paNa "mokSano upAya che. (evuM sAmAnya prajA vicAre che ane ethI) mithyAmatinA maMdira-maThamAM janAro zrAvaka kuliMgIo ane temanA anuyAyIonuM mithyAtva vadhArI de che. temanA bodhibIjanI hatyA 62 che / / 16-17 / 4/ * 'bodhipatAkA' vRtti: : jiNadhammamIti / 'a' ceti pUrvagAthAnusandhAnadarzakapadam, mithyAtvidevasthAnaM tyAjyamityupadiSTantadAdyatyAge mithyAmatasya mArgatvena sthApanA bhavati, ayamprathamo doSastadevam / 'jiNadhammammi kusalo susAvao' arhatpraNItadharma eva mokSopAya ityakhaNDazraddhAvAnapi zrAvako'yam, dharmakuzalatvamakhaNDazraddhAvattvena bhavati / 'so vi ittha Agao' mithyAtvidevasthAneSu pUrvatyaktamapi samparkampuna Arabhate / 'tamhA' tadAnImmugdhabuddhayo bhAvayanti, 'mahAjano yena gataH saH panthAH' ityuktireva nyAyyA, sArA'sAravivecanA'samarthAH vayambuddhimantamAdRNumo'to'tha manyAmahe / 'esa dhammo' hariharAdidevanizrito vaidAntiko'yammArgaH saugata sAGkhyAdidiSTaH dharmo vA / 'pahANo' sarveSu anyatamaH / 'sivAya bhaNio' mokSapradAnAyA'lam, na cettaM tyaktavAn punarAdaraM kathaM vidadhIta ? evaM kumArgasya mArgatvena sthApanA / 1 dvayomithyAtvavRddhinAmA doSastadevam / 'tattha vaccaMto' avagatatadagamanazAstrAnu. zAsano'pi mithyAtvidevasthAnAdiSu saGgacchan / 'kuliMgi tabbhattANaM tattha thirattaNaM kuNai' kuliGginAmmithyAdharmazAstrasya deSTRNAM tApasAdInAntadanuyAyinAJca thirattaNaM' mithyAdevazraddhAyAmmithyAzAstrazraddhAyAmbaddhA''grahamutpAdayati / ' tesiMmicchattaM sa vaDDhei' kuliGginAntadbhaktAnAJca mithyAbhinivezavRddhyA dravya-bhAvamithyAtvaM vardhayati / tRtIyo bodhibIjahatyAdoSastadevam / nanUktA mithyAtvavRddhistadanantaraM bodhihatvA kathane punarAvRttireva syAd, nahyevaivam bIjazabdenA''yatigrahaNAt / mithyAtvavRddhistadbhava sApekSatayoktA, bodhihatyA tu tadanubandhA'pekSatvenAdiSTA / ' tesiM bohibIyaM haNai ' bodhibIjaM sarvabhAvaprANasamuccayamayaM samyaktvameva, bhAvamithyAtvavRddhyA tadanubandha samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA - 16-17 109
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ balAdetasya sAnubandho vidhAtaH, yAvanbhAvamithyAtvantAvanbhAvaprANahiMsanamanantajanmato'pi kavacidanivRttatparamparA, tacca dApayatyeteSAmmithyA'bhinivezavardhanakArI / / 16-17 / / ka TIkAno bhAvArtha : mithyAtvI devo pAse gamana karo temAM temaja mithyAtvInA maTha - maMdira - Azrama vigeremAM gamanAgamana cAluM rAkho tethI traNa mahAna doSo utpanna thavAno saMbhava che. 1. unmArganI mArga tarIke sthApanA thaI jAya. 2. mithyAmArge rahelAM jIvonA mithyAtvanI vRddhi - puSTi thAya. 3. temanA bodhibIjanI bhavobhava mATe hatyA thaI jAya. A traNeya mahAna doSo che ane teno bhAgIdAra te bane che je zrAvaka athavA samyagdaSTi zAstrAjJAne avagaNIne mithyAmatinA sthAnano paricaya kare che. + 1lo doSa? pUrvanI gAthAmAM mithyAtvI devonuM sthAna tyajavuM joIe evo upadeza Apyo. vadhumAM umeravAmAM AvyuM ke mithyAtvI devo pAse janArane bhayAvaha doSo paNa lAge che. have, tyAM javAthI kayo doSa lAgI zake ? evo prazna jo upasthita thato hoya to tenuM vigatavAra samAdhAna prastuta soLamI ane sattaramI gAthAmAM ApavAmAM Ave che. ahIM traNa doSono bhaya darzAvavAmAM Avyo che. pahelo doSa che, mithyAmArganI mArga tarIke sthApanA. mithyAtvano tyAga karIne jinamatane svIkAranAro zrAvaka paNa jo pharI mithyAtvInA maMdira - maTha vigeremAM AvAgamana zarU kare to prathamathI ja mithyAtvInA sthAnamAM AvanArAo temaja e sivAyanI paNa mugdhabuddhi dharAvanArI jaina athavA jainetara prajA ema vicAre ke A zrAvaka to jainamatano upAsaka che, jaina dharma ja mokSaprAptino upAya che evI akhaMDa zraddhA dharanAro che. A prakAranI zraddhA thavAthI teNe mithyAtvI devonA maMdira - Azrama vigereno saMparka choDI dIdho hato. mithyAtvInA saMparkane paNa mithyAtva mAnato hato. have, te ahIM pharIthI saMparka zarU kare che to nakkI tene jainamata karatAM paNa itaramata vadhu sAro lAgyo haze. to ja te choDI dIdhelAM mithyAdharmano pharI Adara kare ne? jo Ama ja che to ApaNe to sAcuM-khoTuM nakkI karI zakIe teTalI buddhi ja nathI dharAvatAM. madInano vena ti: santhA: ApaNA mATe to AmanA jevA buddhizALIono vicAra ja AdaraNIya kahevAya mATe ApaNe mAnavuM joIe ke zaMkara - viSNu vigere devone mAnanAro vedAMta dharma ke pachI e ja prakArano bauddha dharma anya dharmo karatAM zreSTha che ane mokSano upAya che... Ama, potAnA mithyAmati sAthenA saMparkathI anya jIvoe mithyAdharmane sAco dharma mAnyo, unmArgane sanmArga mAnyo eTale unmArganI mArga tarIke sthApanA thaI kahevAya. AmAM zrAvakanI kupravRtti kAraNabhUta banI eTale unmArganI mArga tarIke sthApanA karavAno doSa paNa zrAvakane lAgyo. 110 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ + bIjo doSa zrAvaka jANe che ke jinezvaranA zAsanamAM dharmazAstronuM viziSTa mahattva che ane zAstronI AjJA che ke mithyAtvI devanA maMdira vigeremAM javuM joIe nahi. Ama chatAM zAstrajJAnI avagaNanA karIne je zrAvaka miththAmatinA sthAnomAM gamana kare che te mithyAtvI tApaso, kuliMgIo, kathAkAro ane temanA anuyAyI samAna bhakta gRhasthonA mithyAtvanI vRddhi kare che. zrAvaka tyAM jato thAya eTale mithyAtva pravartAvanArAM tApaso - saMnyAsIo vigeremAM baddhAgraha pedA thAya ke amArAM matanuM juo kevuM sanmAna che? mithyAtvane anusaranArAM temanA bhaktomAM paNa evo Agraha utpanna thAya ke ApaNo mata sAco ja che. A Agraha ja mithyAbhiniveza banI jatAM temanAmAM rahelAM mithyAtvadoSanI paNa khUba puSTi-vRddhi thAya. Ama, mithyAtvInA sthAnamAM gamana karanAra zrAvakane bIjo mithyAtvavRddhi nAmano doSa lAge. - trIjo doSa? " | zrAvakane trIjo doSa mithyAtvInA bodhibIjanI hatyA karavAno lAge che. ahIM prazna udbhave che ke bIjA naMbaranA doSa tarIke mithyAtvavRddhinuM varNana kareluM ja che tyAre pharI vAra bodhibIjanI hatyAne doSa tarIke upasthita karavAthI punarAvRtti doSa nathI ubho thato? nA, punarAvRtti doSane ahIM praveza maLato nathI kemake mithyAtvavRddhi nAmano doSa vartamAna janmanI apekSAe varNavavAmAM Avyo hato ane bodhibIja hatyA nAmano doSa bhaviSyakALanA janmonI apekSAe varNavavAmAM Ave che. anubaMdhanI apekSAthI A trIjA doSane varNavavAmAM Ave che. bodhibIja eTale zuM? bodhibIja eTale samyagdarzana nAmano guNa. samyagdarzana guNa sAmAnya kakSAno nathI paraMtu temAM to sakaLa bhAva prANonuM sAmUhika karaNa thayeluM che. bodhibIjaM sarvabhAvaprANasamuccayamayaM samyaktvameva / jyAre AtmAmAM bhAvamithyAtvanI vRddhi thAya che tyAre niyamA bhAva prANonI hiMsA thaI jAya che. jayAM sudhI bhAvamithyAtvanI vRddhi thatI rahe tyAM sudhI bhAvaprANonI hiMsA cAlu rahe. bhAvamithyAtvanuM astitva jyAM sudhI TakeluM rahe tyAM sudhI bhAvaprANonI hiMsAnI paraMparA astitvamAM rahe. A viSacakra kyAreka anaMtA janmo sudhI laMbAtuM jAya chatAM teno aMta Ave nahi. bhAvamithyAtvanI vRddhi thavAnuM kAraNa AtmAmAM mithyAbhinivezanI vRddhi thAya che te che. jenAmAM mithyAbhiniveza vadhe tenAmAM bhAvamithyAtvanI vRddhi thAya ane jenAmAM bhAvamithyAtvanI vRddhi thAya tenA bhAva prANonI hiMsA aviratapaNe cAlatI rahe. Ama, samagra duSparaMparAnuM bIja mithyAbhinivezanI vRddhimAM vavAyeluM che te nakkI thAya che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-16-17 111
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ je zrAvake mithyAmatinA maMdira vigeremAM gamanAgamana karIne mithyAtvI jIvomAM mithyAbhiniveza pedA karAvyo che te mithyAbhinivezathI te jIvonA bhAvamithyAtvanI vRddhi thaze ane tethI temanA bhAvaprANonI hiMsAnuM cakra cAlI paDaze. samyaktva bhAvaprANonA sAmUhika karaNa samAna che ane mithyAtva bhAvaprANonI sAmUhika hiMsA samAna che. bhAvaprANonI hiMsA jyAre janmAMtaro sudhI cAlatI rahe tyAre te samayamAM samyaktvanI utpattinA dvAra paNa baMdha ja rahe. Ama thavAthI te samayamAM temanA bodhibIjanI paNa hatyA thayelI kahevAya. bhAvaprANonI hatyA ane bodhibIjanI hatyA apekSAe eka che, judAM nathI. zrAvake mithyAtvInA sthAnamAM gamanAgamana zarU karyuM ethI mithyAtvIono mithyAbhiniveza vadhyo, e vadhyo eTale bhAva mithyAtva vadhyuM. bhAva mithyAtva vadhyuM eTale bhAvaprANonI hiMsAnI paraMparA zarU thai gai. bhAvaprANonI hiMsAnI paraMparA pravartI eTale bodhibIjanI hatyAnI paraMparA pravartI. A rIte zrAvakane bodhibIjanI hatyAno doSa lAgyo. jeo anyono mithyAbhiniveza vadhAre che teo temanA bodhibIjanI hiMsA pravartAve che... * viSayanirdezikA : uktAH parobhedakAH doSAH svodbhedakaM doSaM saMvadannAha - * bhAvArtha : mithyAtvI devonA maMdirAdi sthAnamAM gamana karavAthI anyomAM kevA doSo utpanna thAya che te jaNAvyuM. have svayaMne kevA apAyano lAbha thAya che te jaNAvatAM kahe che ke- * mULam H annesiM sattANaM micchataM yo jaNei mUDhappA / so teNa nimitteNaM na lahai bohiM jiNAbhihiaM // 18 // * chAyA : anyeSAM sattvAnAM mithyAttvaM yo janayati mUDhA''tmA / sa tena nimittena na labhate bodhiM jinA'bhihitAm ||18|| * gAthArtha : je mUDha puruSa anya prANIomAM mithyAtvanI utpatti - vRddhi karAve che te A akArya dvArA potAnA samyagdarzanane durlabha banAve che. / / 18 / 112 .' bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'bodhipatAkA' vRttiH : . annesimiti / 'jo mUDhappA' hAritapuNyaprAgbhAro vijRmbhitapApodayo yo'lpamatiH / 'annesiM sattANaM' itareSAM bhavyAnAm, sattvazabdenA'tra bhavyAnAmparigraho'bhavyeSu mithyAtvasya dhauvyatvAt, bhavyeSu samyagdRzAmmithyAdRzAcobhayeSAM saGgrahaH / 'micchataM jaNei' samyagdRzAM zaGkA - kAGkSAdidoSotpattyA mithyAdRzAM mithyAbhinivezavRddhyA mithyAtvaM janayati / 'so' evamapakRtyakArI / teNaM nimitteNaM' pareSu mahAdoSopapAdane svasya hetutvena / 'jiNAbhihiaM bohiM na lahai' bodhiH samyagdarzanantadapi vItarAgaprarUpitanna hi manusmRtyAdyuktam, bhavAntareSu punaH punaravApnunnAlaM yadutaitena mithyAtvapracArakriyayA zAsanamAlinyaM vihitantenehaloke'pyagatabodhiH prAyazcittavidhinA pApAdanivRtto svodbhedakasya mithyAtvasya gADhAnubandhaM racayati, eSo'nubandho yAvadanantajanma bodhimantarayati, yadabhihitaM haribhadrA''cAryaraSTakaprakaraNe, yastu zAsanamAlinye'nAbhogenA'pi vartate / badhnAti sa tu mithyAtyaM janmA'nantAnubandhikam // iti // 18 // * TIDano lApArtha : 1. je zrAvake mithyAmatinA sthAnomAM gamana zaru karyuM teNe anya jIvomAM kevA bhayAnaka traNa doSonI utpatti karAvI tenuM varNana pUrvenI gAthAmAM karyuM che. A gAthAmAM Avo zrAvaka svayaMnA AtmAne kevA apAyamAM DUbADI de che te varNavAI rahyuM che. 2. 'jo mUDhappA' mithyAtvInA sthAnamA 3rI saMpa ubho 42naa| zrAvane ma bhUddhi kahevAmAM Avyo che kemake tenA puNyano saMcaya nAzane ovAre che ane pApano udaya pragaTa thaI rahyo che. ethI ja tene AvI pravRtti hurI che. 3. 'annesiM sattANaM' ma sattva za06no artha mAtra bhavya po 42pAmA mAyA cha bha abhavya jIvonuM mithyAtvazAzvatakAlIna che tethI temanI carcAno vizeSa arthanathI.hA, bhavya jIvo samyagdaSTi ane mithyASTi ema be prakAranA hoI zake. te baMneno ahIM svIkAra karavAno che. 4. mAvA bhavya poma mithyAtpanbhe zI. rIte ? micchattaM jaNei / bhArI, zrAvanI ukta kupravRtti dvArA je bhavyo samyagdaSTi che temanAmAM zaMkA-kAMkSA vigere doSo pedA thAya ane aMte te mithyAtva pAme. je bhavyo mithyASTi che temanA mithyAbhinivezanI vRddhi thAya ane ethI temanA mithyAtvanI khUba vRddhi thAya. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-18 113
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. te nimittenaM / anyonA mithyAtvanI utpattimAM prastuta zrAvakanI kupravRtti heturUpa banI che tethI. 6. so vordi na naherU ! A rIte mithyAtvano pracAra karIne te zrAvake zAsananuM mAlinya karyuM. zAsana mAlinyanA pApathI tenuM vartamAnakAlIna samyaktva cAlyuM jaze. e pachI paNa prAyazcitta dvArA pApanI nivRtti nahIM thAya to teno AtmA mithyAtvanA gADha anubaMdhathI vAsita banI jaze. mithyAtvano A anubaMdha kyAreka anaMta janmo sudhI tenA AtmAmAM samyaktvanI utpattine rokI deze. pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje 'aSTaka prakaraNa' mAM pharamAvyuM che ke-- yastu zAsanamAlinye'nAbhogenA'pi vartate / sa tu mithyAtvaM janmA'nantAnubandhikam // sArArtha : je ajANatAM paNa zAsananI apabhrAjanA phelAve che te anaMta janmo sudhI pravartanAruM mithyAtva upArjita kare che. * viSayanirdeziA : anantajanmabodhivaikalyakAraNametasyA'nantakuparamparAsu nimittatvamiti spaSTayannAha * bhAvArtha : A prakAranA zrAvakane anaMta janmo sudhI bodhino viraha thavAnuM kAraNa mithyAtvanI anaMta paraMparAmAM te pote nimittarUpa banyo te che evuM spaSTIkaraNa ApatAM kahe che ke-- mULam : iko kutitthiyANaM pAse gamaNaM karei mUDhappA / tappaccayAu anne iya[i]vuDhi teNa taM nIyaM [NeyaM ] // 19 // * chAyA : ekaH kutIrthikAnAmpArzve gamanaM karoti mUDhAtmA / tatpratyayAccAnye iti vRddhistena tad jJeyam // 19 // 114 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka gAthArtha : eka mUDha puruSa kutIrthiko pAse gamana kare che tenI upara vizvAsa karIne anya gamana karaze. A rIte (mithyAtvanI) vRddhi thaze tethI tene (mithyAtvI pAse gamana karavAmAM kahelAM svabhedaka doSane) samajavo joIe. ll1lI ke "vothipatA'' vRttiH : .. ikkotti / yadyapyekAdiSu mithyAbhinivezavRddhinimittatatvametasya tathApyanekeSu mithyAtvadAtRtvamapyetasyaiva, tadevam / 'ikko mUDhappA' pUrvoktaM zrAvakagamanamanusandhyaiko jaDaH pihitasArA'sAravivekaH / 'kutitthiyANaM pAse' ekAntavAdinAmihalaukika-pAralaukikopadezinAM vA samakSam / 'gamaNaM karei' samparkaH pUjA ca vidadhAti, evamekasmin mithyAtvavRddhinimittatvam / 'tappaccAyAu anne' prathamajaDasya vizvAsAdanyo'nukurvIta tasya pratyayAdapare'pyevamanantakuparamparAsambhavaH, atra nimittA''dimatvena zrAvakasya samagrakuparamparAyAmanumatirbhavati / 'ii buDhDhI' evamasaGkhyeyajanamithyAtvavRddhAvanumatitvenaitasya zrAvakasyA'saGkhyabhavA'vadhirabodhivRddhiH / 'teNa taM NeyaM' mithyAtvaparamparA'numatitvenA'numantuH sAnubandhaM jinA'bhihitabodhivaikalyambhAvanIyam / / 19 / / ka TIkAno bhAvArtha : 1. mithyAtvanA maTha-maMdiramAM janArAM zrAvakane anaMta janmo sudhI samyakatvano viraha zA mATe thaI zake ? tenuM kAraNa spaSTa karavAmAM Ave che. 2. upalaka dRSTithI joIe to je zrAvakemiththAmatinA sthAnomAM gamana karyuM te ekAda ke thoDAMka 'mANasomAM mithyAbhinivezanI vRddhimAM nimitta banyo che to pachI teTalI sImita vyaktione mithyAtvapradAnano doSa tene lAgavo joie ne? nA, tema banatuM nathI. vAstavikatA to e che ke agaNita vyaktine mithyAtva pradAna karyAno doSa AvA zrAvakane lAge che. te A rIte3. zrAvakanI A prakAranI kuceSTA upara vizvAsa karIne koka ekAda avivekI vyakti mithyAtvanA sevananI zaruAta kare che. e pachI pahelI vyakti pratyenA vizvAsathI bIjI vyakti mithyAtvIno saMparka ane satkAra kare che. Ama, mithyAtva sevananI anaMta kuparaMparA pravartI jAya tevo bhaya ahIM rahelo che. A rIte mithyAtvanI je anaMta paraMparA pravarte temAM sAmela thanArI agaNita vyaktione A ja zrAvake mithyAtvanuM pradAna karyuM kahevAya kemake pahelI vyaktinA mithyAtvasevanamA zrAvaka nimittarUpa banyo ane ethI ja e pachI mithyAtvanI anaMta paraMparA pravartI gaI. vicAro, keTaluM khophanAka pApa che?... samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-19 115
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama, mithyAtvanI anaMta paraMparAmAM anumatinuM pApa ubhuM thaI jatAM te pApa sevanAra zrAvakane paNa anaMta janma sudhI samyakatvano viraha thaI zake che. tAtparya e che ke, mithyAtvanI anaMta paraMparAmAM anumati ApI denAra potAnA mithyAtvanI anaMta paraMparA taiyAra karI de che. * viSayanirdezikA : ___ pUrvoktavipAkasya dRSTAntaM darzayannAha* lAvArtha : mithyAmati pAse gamana karavAthI anaMta janma-maraNanI paraMparA maLe che evuM pUrve je kahyuM tenuM daSTAMta ApatAM kahe che ke* mUlam : jaha puTviM piMDAI kAUNaM koNio bhavasamudde / buDDo micchateNaM taha anne ajja vi paDaMti // 20 // * chAyA : yathA pUrvasmin piNDAdInkRtvA koNiko bhavasamudre / nimagno mithyAtvena tathA'nye'dyApi patanti // 20 // * gAthArtha : jemapurAtana kALamAM piMDadAna vigere mithyAtvane sevIne koNika saMsAra sAgaramAM DULyo tema Aje paNa ghaNAM DUbe che. jenA * 'bodhipatAkA' vRttiH : ___ jaheti / 'puTviM jaha koNio' purAtanakAle yathA koNikanAmA zrAvakaH prAptadarzano'pi mithyAtvidevasthAnAdigamanadoSAd / 'piMDAI kAUNaM' vedAntizikSAmaGgIkRtya piNDadAnAdikaM bahulamithyAtvAcaraNamAdRtya, AdizabdAdatra zrAddha-saGkrAntyAdiparigrahaH / 'bhavasamudde buDDo' anantakAlInaM saMsArabhramaNamAsAditavAn / 'taha ajjavi micchatteNaM anne 116 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDaMti' nidarzanA'nuvRttyA kecit prAptajinamatA bhAgadheyA adyApIhalaukikAditucchaiSaNAdhInatvena mithyAtvidevAdisevanaM vidadhate, mithyAtvabhAreNA''tmAnaM sIdayanti tatparipAkatazca durgatiparamparAmupArjayanti / / 20 / / ka TIkAno bhAvArtha : koNika nAmano koka zrAvaka jainazAsana pAmyo. samyagdarzanathI vAsita thayo. kALakrame teNe mithyAtvI devInA maMdiromAM pharI gamanAgamana zaru karyuM tethI te vedAMtI brAhmaNo - purohitonA paricayamAM Avyo. A badhAe koNikane piMDadAna vigere mithyAtva kriyAo karavAno upadeza Apyo. buddhibhrama thavAthI koNikane te sAco lAgyo ane koNike piMDadAna vigere mithyAtvanuM sevana karyuM. A pApanA pariNAme teNe anaMtakALanuM saMsArabhramaNa vadhArI dIdhuM. jevuM koNikanA daSTAMtamAM banyuM tevuM ja Aje paNa bane che. keTalAya bhAgyazALI jIvone jinezvaranuM zAsana maLyuM che tema chatAM AlokanA tuccha sukho meLavavAnI eSaNAthI prerAIne teo mithyAtvI devo pAse jAya che. temanuM Asevana kare che. A rIte AtmAne mithyAtvanA bhArathI bhArita karI mUke che ane potAnI durgatinI paraMparA vadhArI de che. Ama, mithyAmatinA sthAnamAM gamana karavAthI AtmAnuM akalpanIya patana thaI jAya che. ja viSayanizilyA : mithyAtvA''caraNamAcaratormithyAtvi-samyagdRzo 'ntaramityabhiprINayannAha* bhAvArtha : mithyAtvanuM AcaraNa karanArAM mithyAtvI ane samyagdaSTimAM koI pharaka raheto nathI evo abhiprAya ApatAM kahe che keja mUktam H jai kila ikko aMdho kUvammi paDei tahA sacakkhU vi / aMdhANa sacakkhUNa ya to manne aMtaraM natthi // 21 // * chAyA : yadi kila eko'ndhaH kUpe patati tathA sacakSurapi / andhAnAM sacakSuHSAzca tato manye'ntarannAsti / / 21 / / samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-20-21 117
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gAthArtha : eka aMdhapuruSa kUvAmAM paDe che. tene anusarIne jo cakSuo dharAvanAro puruSa paNa kUvAmAM paDe to aMdha ane cakSuSmAna vacce aMtara rahetuM nathI. / / 21 / * 'vodhipatA' vRtti: : jaItti / 'ikko aMdho kUvaMmi paDei' locanavikalaH kazcid dRSTyabhAvatayASpAyamajAnananavadhAno hi kUpe patati / 'jai taha sacakkhUvi' etannirIkSya spaSTadRSTiH sAvadhAnaH puruSazcettamanusarati gatAnugatikatvena / 'aMdhANa sacakkhUNa ya to aMtaraM natthi manne' evaM satyandhAnAM sacakSuH SAJca madhye kiJcidapi pRthaktvannAstIti manye / idaM dRSTAntam, dAntikamevaM vibhAvyam, andho'tra mithyAdRSTiH, cakSuSmAn samyaktvazIlaH kUpaH punarmithyAtvA''caraNam, sAvadhAnatvaJca kAryA'kAryavivekaH, vivekavirahito mithyAdRSTi -rmithyAtvAcArakUpapatanamAcarati tatsvAbhAvikam, asvAbhAvikaM samyagdRzAmmithyAtvAcAracaraNanteSu bhAvacakSuHsadbhAvAt, cenmithyAtvAcAramAcarati samyagdRSTirapi mithyAtvavAn mati ||21 // * TIkAno bhAvArtha : koi prajJAcakSu vyakti dRSTiono abhAva hovAthI apAyane jANI zakyo nahIM ane anupayogane vaza kUvAmAM paDyo. A dRzya koka evI vyaktie joyuM jenI AMkhomAM spaSTa dRSTi che. dRSTi ane upayoga baMne hovA chatAM mAtra gatAnugatikatAthI prerAine te paNa jo kUvAmAM paDe to evuM nakkI thai jAya che ke pahelI aMdha vyakti temaja bIjI dekhatI vyakti vacce koi ja aMtara nathI. A daSTAMta che je mithyAdaSTi AtmA ane mithyAtvanA AcaraNa tarapha prerAi rahelAM samyagdaSTi AtmAnI tulanA karI rahyuM che. dRSTAMtanuM drASTAMtika nIce mujaba che. mithyArdaSTi AtmA aMdhapuruSa jevo che. samyagdaSTi AtmA cakSuSmAna vyakti jevo che. mithyAmatanI AcaraNAo kUvAnA sthAne che. kArya ane akAryano viveka e sAvadhAna cittasthitinuM sthAna saMbhALI rahyo che. je mithyAdRSTi che te aMdha puruSanI jema vivekadRSTithI rahita che tethI mithyAtvanA AcaraNanA kUvAmAM DUbI mare te svAbhAvika ghaTanA che paraMtu samyagdaSTi AtmA mithyAtva kriyAnA kUvAmAM jhaMpApAta kare te asvAbhAvika ghaTanA che. samyagdaSTi pAse to viveka nAmanA bhAvacakSuonI upasthiti hoya che. tema chatAM jo te mithyAtvanuM sevana kare che to te mithyAtvIthI alaga rahI zakato nathI. te paNa mithyAtvI banI jAya che... 108 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayanirdezikA : mithyAtvasevanamanantaM bodhidaurlabhyaM lAbhayatItyAvedayannAha * bhAvArtha : mithyAtvanuM Asevana anaMtakALa mATedurlabhabodhipaNuM ApI de che evI prarUpaNA karatAM kahe che ke-- * mUlam : so paramappANaM ciya pADei duruttaraMmi saMsAre / micchattakAraNAiM jo na vivajjei mUDhappA // 22 // * chAyA : sa paramAtmAnaJcaiva pAtayati durUttare saMsAre / mithyAtvakAraNAni yo na vivarjayati mUDhASStmA ||22|| * gAthArtha : je mUDhapuruSa mithyAtvanA nimittono tyAga nathI karato te anyane ane svayaMne dustara saMsAramAM pADI he che. // 22 // * 'bodhipatAkA' vRtti: : so iti / 'jo mUDhappA' mithyAtvakriyAyAH kAGkSavamUDhatvantadAptavAn yaH prAptabodhirapi mithyAtvamabhigacchan / 'micchattakAraNAI' darzanamohodayajanyaJcittakAluSyambhAvamithyAtvantadutpattihetutvena mithyAtvA''caraNamapi mithyAtvameva, etacca dravyamidhyAtvatayA paricIyate / 'na vivajjei' pUrvoktaM dravyamithyAtvanna hi pariharati / 'so paramappANaM ciya' mithyAtvambhAvamauDhyopapattimattvAd dravyamaudyasyA'pi tajjanyatvAd dravya-bhAvamauDhyaparigato mithyAtvakriyAkArI svAtmAnamitaraJca / 'duruttaraMmi saMsAre pADe ' yatra bodhidaurlabhyantAdRzI bhavasthitirdustarA, mithyAtvasevanaM tAdRzISu sammUrcchanasthitiSvasaMjJisthitiSvekendriyAdisthitiSu ca yAvat sUkSmanigodeSvAtmAnannikSipati, yadudgIrNaM ratnasaMcayaprakaraNe pUrvAcArya zrI harSasUribhiH / samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-22 119
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ visa - vesAnara - visadara - dUri - ri - rrino dati mavameLa / micchattaM ratAe haNai anaMtAu bhavakoDi || 172 // anantabhavayApanamekendriyeSveva zakyate tatra pAtayati sva - parau saH // 22 // * TIkAno bhAvArtha : 1. mithyAtvakriyAnI abhilASA karavI te ja mUDhatA che. jemane samyaktva maLyuM che chatAM paNa mithyAtvakriyAnI AkAMkSA karI rahyAM che teo AvI mUDhatAthI vAsita che. 2. darzanamohanIya karmanA udayathI utpanna thayelI cittanI kaluSita avasthA e bhAva mithyAtva che ane bhAva mithyAtvanI utpattimAM kAraNabhUta bananArI mithyAtvanI pravRttio e dravya mithyAtva che. jene mithyAtva tarIke ane mithyAtvanA nimitta tarIke paNa oLakhI zakAya che. 3. je samyagdaSTi AtmA, AvI dravya mithyAtva svarUpa mithyAtva kriyAone choDato nathI te prathama bhAvamUDhatAthI vAsita bane che ane kALakrame dravyamUDhatAthI vAsita bane che. 4. mithyAtvanI AkAMkSA ja bhAvamUDhatA che. jenI utpatti uparokta samyagdaSTimAM thai cUkI che. bhAvamUDhatA jyAM che tyAM dravyamUDhatA avazya janme che kema ke dravyamUDhatAno janma bhAvamUDhatAnI yoni dvArA thAya che. dravya-bhAvamUDhatAthI haNAyelo A AtmA mithyAtvakriyAone nahIM tyajIne svayaMne ane anyane paNa dustara saMsArasAgaramAM pheMkI de che. ahIM saMsAra mATe vaparAyelo dustara zabda sUcaka che. je yoniomAM bodhinI prApti durlabha che tevI yonione sApekSa evo saMsAra puttara che evuM prastuta TIkAnuM kathana che. sampUrNimanI yonio, asaMzI avasthA, ekendriyanI yonio ane sUkSma nigodanI yonio evI che jyAM pheMkAi gayelAM AtmAne asaMkhya kALa sudhI samyaktvanI prApti sulabha banatI nathI. kyAreka bodhidurlabhatAnuM A cakra anaMtakALa sudhI laMbAi jAya che. tyAM sudhI AtmA A ja yoniomAM asaMkhyAtA ke anaMtA janma-maraNa karato rahe che. mithyAtvanuM sevana AvI ekendriya vigere dustara yoniomAM AtmAne pheMkI de che. pU. pUrvAcAryazrI harSasUri mahArAje ratnasaMyapraraLa mAM kahyuM che ke-- visa - vesAnara - visadara - ra - ri - rrino dati mavameLa | micchataM ratA hai aNaMtAu bhavakoDi / / 172 // sArArtha H vaizvAnarano agni, viSa, nAga, siMha, hAthI ke zatru vadhI-vadhIne ApaNAM eka . janmane haNI zake che. jyAre mithyAtva tenuM sevana karanArAnA karoDo-anaMta bhavone haNI nAMkhe che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 120
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMta janmanuM yApana ekendriyanI yoniomAM pahoMcyA vinA zakya nathI. mithyAtva . sevanAro zrApa sva-52ne tyAM pAyA31 26o cha. . * viSayanirdezikA : mithyAtvasevanA'tyAgena saMyama-tapasoratyantA'bhAvabhaya iti pratipAdayannAha* bhAvArtha : mithyAsevanano tyAga karavAmAM na Ave to saMyama ane tapano AtyaMtika abhAva upasthita thaI jAya tevo bhaya che evuM pratipAdana karatAM kahe che ke* mUlam : ikkeNa kayamakajjaM karei tappaccayA puNo anno / sAyA bahula paraMpara [yA] vuccheo saMjamatavANaM // 23 // * chAyA : ekena kRtamakAryaM karoti tatpratyayAtpunazcA'nyaH / 'ato bahulaparamparayA vyucchedaH saMyama-tapasoH / / 23 / / * gAthArtha : eka vyaktie akArya karyuM. tenA vizvAsathI bIjAe paNa karyuM. AvI lAMbI paraMparAthI to saMyamano ane tapano viccheda thaI jAya. 23 * 'bodhipatAkA' vRttiH : ___ ikkeNeti / 'ikkeNa' mithyAtvamAcaratA pUrvaprAptabodhinA'pi kenacana mUDhena / 'akajjaM kayaM' apakRtyeSu pradhAnatvena mithyAtvameva tenA'bhivAcyantadAsevitam / 'tappaccayA puNo anno karei' pUrvoktasya mUDhasya vizvAsAt paro'pi mugdhabuddhiH mithyAtvasevanaM vidadhAti / 'sAyA bahulaparamparayA' atastvanirudhdhayA sudIrghayatayA paramparayA / 'saMjama-tavANaM vuccheo' lokottara saMyama-tapasorviccheda eva sambhavI, atra nimittatvammithyAtvasevanA'parihArasya // 23 // - - - - ~ - - + + - + - + samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-23 121
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ * TIsino lAvArtha : pUrve samyagdarzanane pAmanArA koka AtmAne mUDhatAno udaya thayo eTale mithyAtvanuM AcaraNa karyuM. A apakRtya hatuM kemake sakaLa apakRtyomAM pradhAna apakRtya koI hoya to te mithyAtva che. ahIM apakRtya zabda dvArA mithyAtvane ja vAcya gaNavAmAM AvyuM che. prathama vyaktinA apakRtyano vizvAsa karIne koka bIjI vyaktie paNa mithyAtva sevana karyuM. Ama, paraMparA cAlI nIkaLI. A paraMparAne rokI devAmAM na Ave to eka divasa evo Ave jayAre lokottara tapano ane saMyamano uccheda thaI jAya. je pahelI vyaktie mithyAtva sevanano tyAga na karyo te A rIte lokottara saMyama ane tapanA saMpUrNa ucchedamAM nimitta banI zake che mATe mithyAtva sevanano avazya tyAga karo. * viSayanirdezikA : SaSTisaGkhyAkAni mithyAtvakRtyAni tatparihAropadezazca prakaTayannAha* bhAvArtha : prastuta gAthAomAM sAMiTha prakAranA mithyAtvakRtyo temaja tenA tyAga mATeno upadeza pragaTa karatAM 5 cha* mUlam : eyAiM buddhimayA loI [6] a rUDhigayAiM kajjAiM / saMsArajalahimajjaNa bhIeNa vivajjaNijjAi // 24 // , cittaTThamI mahanavamI kattiasaMkaMti sUra sasigahaNaM / pavvabharaNa - piMDapADaNa - gayAidANaM ca sadhdhAe // 25 // . sattami - paMcami - gomayatihI ya do aTThamI tihivisesA / ravivAra - somavAre jalaMjalI bArasipayANaM // 26 // gimhuttApana - paratitthagamaNa - [suviNa kahaNa] homakaraNAI / taha khittagu [go] ta - pattAi devayA pUaNaM ceva // 27 // 122 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAsia - chammAsia - varisiAiM teijjA [vajjijjA] navamIAI ca / micchattajatta bhoyaNa - loiagurupAyapaDaNaM ca // 28 // paratitthiANa paNamaNa - ubbhAvaNa - thuNaNa - bhattirAgaM ca / sakAraM saMmANaM dANaM viNayaM ca vajjei // 29 // tarurovaNa - kannAhala - akkhayataiyAi saMDavivAhaM / sivaratti - uttarAyaNa - egArasI gauri [ja] ttAI // 30 // aha annahaM samayatthA annaha jaNa ciTThiaM ca jeNiTuM / kIrai gaNavaithuNaNaM ukkAraDiyanimaMtaNAiyaM // 31 // mAIbharaNaM jakakhAipUyaNaM jiNamae asadahaNaM / godeva tahA chaThThIkaraNaM tiviheNa vajjijjA // 32 // gi [mi] Tuga vaNhivI [vi] ANAi - sAlA - talA [DA] ga kSuttahalaM [karaNaM ca] * dANaM tattha tilAINaM maya [ki ccaya thubhakaraNaM ca // 33 // vaDaniMbapippalANaM uMbara cullINa musalANaM ca / ... eesiM puNa vajje pUAkaraNaM ca namaNaM ca // 34 // * chAyA : etAni buddhimatA laukikarUDhigatAni kAryANi / saMsAra jaladhimajjana-bhItena vivajitavyAni / / 24 / / caitrASTamI-mAghanavamI-kArtikasaGkrAnti - sUrya - zazigrahaNam / parvabharaNa - piNDapAtana - gavAdidAnaJca zraddhayA // 25 // saptamI - paJcamI - gomayatithayazca dvAvaSTamItithivizeSe / ravivAra - somavAre jalAJjaliAdazIpadAnAm / / 26 / / samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33-34 123
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ grISmottApana - paratIrthagamana - svapnakathanahomakaraNAdIni / tathA kSetra - gotra - patrAdi devatApUjanaM caiva // 27 // mAsika - SANmAsika - vArSikAdIni varjayennavamyAdIni ca / mithyAtvayAtrA - bhojana laukika gurupAdapatanaJca ||28|| paratIrthikebhyaH praNamanamudbhAvanaM stavanaM bhaktirAgazca / satkAraH sanmAnaM dAnaM vinayaM ca varjet ||29|| taruropaNa - karNAhala - akSayatRtIyAdi SaNDhavivAhaM / zivarAtri - uttarAyana ekAdazI gaurIyAtrAdi ||30|| athA'nyasamayasthAdanyajanaceSTitaJcayeneSTam / vaTa - kriyate gaNapatistavanamutkArtikanimantraNAdikam ||31|| mAtRbharaNaM yakSAdipUjanaM jinamate'zraddhAnam / gaudevatathASaSThIkaraNaM trividhena varjayet ||32|| miSTakavahnivitAnAdi - zAlA tAkakaraNaM ca / dAnantatra tilAdInAmmRtakRtyakaM stUpakaraNaJca // 33 // nimba - pippalAnAmudumbara - cullInAmmusalAnAJca / eteSAmpunarvarjet pUjAkaraNaJca namanaJca ||34|| * gAthArtha : saMsAra sAgarathI DarI gayelAM buddhimAna puruSe A badhAM (nimnokta) laukika ane rUDhigata kAryo choDI hevAM bheje // 24 // - 124 - - - sauDie zraddhAthI... (1) zaitrASTamI (2) bhAdhanavamI (3) arti saMzAMti (4) sUryagrahaNa (4) cNdrgrhe| (6) prvbh2e| (7) piMDapAtana (8) gAya vigerenuM dhAna (8) sAtama (10) pAMyama (11) gobhayatithi ( 12 ) suha-vahanI je khAma (13) ravivAra (14) somavAra (15) 4sAMti - prA ( zapatha) (16) unANI jANavI (17) paratIrthi pAse gamana (18) svama imAheza (18) hobha - yajJa (20) kSetrahevatAnuM pU4na (21) DuNahevatAnI pUbha (22) patrahevatAnI pUbha ( 23 ) jesato mahino (24) jesatuM khayana (25) jesatuM varSa (26) navamI (27) mithyAtvinA tIrthanI . yAtrA (28) tyAM loThana 5 (28) mithyA gurune prazAma ( 30 ) sutIrthi ne prazAma (31) sutIrthi'nuM 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvana.(32) hutArthanI stuti (33) kutArtha pratye mti2||2|| 5 // 25 // 42vo (34) tArthinI satkAra karavo (35) kutIrthikanuM sanmAna karavuM (36) kutIrthikane dAna karavuM (37) kutIrthikano vinaya 12vo (38) dharmabuddhithI vRkSo vAcavA (38) nAnAmanu mithyAtvana kRtya vizeSa 42j (40) akSaya tRtIyA manAvavI (41) paMDha vivAha karAvavA (42) zivarAtrI manAvavI (43) uttarAyaNa ujavavI (44) laukika rItithI ekAdazI manAvavI (45) pArvatI yAtrA karavI (46) mithyA zAstrane anusarIne mithyAtvIe karelI pravRttine ISTa gaNavI (47) gaNapatinI stavanA karavI (48) utkArtikane nimaMtraNa karavuM (49) mAtRbharaNa karavuM (50) yakSapUjA karavI (51) jinavacananI azraddhA 42vI (52)74.4255 72j (53) mAnatAmATe bhI815 42vI (54) mAnatA3pemagni 72vI (55) dharmabuddhithI zALA ane taLAva karAvavA (56) uparokta sthAnomAM tala vigerenuM dAna karavuM (57) mRtyutya 42j (58) [mRtyu pAmela pitRnA] stUpa banAyo. (58) 43, vI4so, pIpaNA, 7952, saNa, yukhI va vRkSonI pUrI 42vI (60) vRkSone nmH||2 4215... A badhAM ja mithyAtvanA AcAro che. tene trividha trividhe choDI devA joIe. * 'bodhipatAkA' vRttiH : eyAimiti / 'saMsArajalahimajjaNa bhIeNa buddhimayA' saMsArodadhipAtabhIruNA prAptaparamArthamatinA / 'eyAI' saMsArapAtadAtRNi / nimnoktAni / 'loIyarUDhigayAiM kajjAiM' kutIrthikopadezena pravartitAni gatAnugatikatayA vA rUDhAni paramArthavirudhdhakRtyAni, tadevam, apAramArthikazraddhayA- (1) caitrASTamI mAnanam (2) mAdhanavamI mAnanam (3) kArtikAdisaGkrAntAvutsavakaraNantapaH karaNamvA (4) sUryagrahaNe mithyAmatiparamparAnusaraNam (5) zazigrahaNe'pi tadanusaraNam (6) parvabharaNaM - laukikaparvasu dAnam (7) piNDapAtanam - devAdInAntirazcAmvA piNDannirmAya tasya saMhananam (8) devabuddhyA gavAdibhyo dAnam (9-10-11-12) saptamI - paJcamI - gomayatithi - sitA sitetarA cASTamItithimAnanam (13-14) ravivAre somavAre ca grahazAntyarthaM tapazceSTitam (15) jalAJjalIgrahaNam devagurunAmnA zapathakaraNam (16) grISmottApanam (17) paratIrthikAnAmparicayaH (18) svapnaphalakathanam (19) yajJa - homa karaNaM kArApanaJcAnumatiH (20) kSetrapAladevapUjA (21) kuladevatApUjanam (22) parNadevatApUjanam (23) mAsArambhotsavaH (24) ayanArambhotsavaH (25) varSArambhotsavaH (26) rAmanavamImAnanam (27) mithyAtvitIrtheSu samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-24-25-26-27-28-29-30-31-32-33-34 125
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAtrArthaM gamanam (28) tatra bhojanagrahaNam (29) mithyAmatidIkSitebhyaH praNamanam (30-31-32-33-34-35-36-37) kutIrthikebhyaH praNamanamudbhAvanaM stavanambhaktirAgasthApanaM satkArakaraNaM sanmAnakaraNaM dAnakaraNaJca vinayakaraNam, atra praNAmaH zironamanam, udbhAvanamAsanAdyutthAnam, stavanaM guNakIrtanam, bhaktirAgadhAraNampUjyatvapakSapAtaH, satkArastilakAdikaraNam, sanmAnaM dhanAdyaparNam, dAnaM vastrAdInAm, vinayastadAjJApratipattiH, ete vinayAcArA na hi vidheyAH kutIrthikagurubhyaH / (38) dharmabuddhyA tarUNAM ropaNam (39) kannAhalo mithyAtvakriyAvizeSaH (40) akSayatRtIyAprakarSaH (41) SaNDhavivAhakaraNam (42) sanAtanamatamanusRtya madhvamAvAsyAM zivarAtryutsavakaraNam (43) raveruttarAyanapravezadine mahaHkaraNam (44) ekAdazI mAnanam (45) gaurIyAtrAkaraNam (46) mithyAzAstrasApekSaM mithyAtvijanena yacceSTitantatra kAGkSA (47) gaNapatistavanam (48) utkArtikanimantraNam (49) mAtRbharaNammithyA'nuSThAna vizeSaH (50) yakSapUjA-pravartanam (51) jinokte'zraddhAnam (52) SaSThIkaraNam (53) mithyAtvacchandena miSTAnnanirmANam (54) mithyAtvacchandena vahnijvAlanam (55) dharmabuddhyA''zramanirmANa-staDAgotkhananaJca (56) mithyA'nuSThAne tilAdidAnam (57) mRtyukRtyA''caraNam (58) pitRzAntyarthanteSAM stUpakaraNam (59) vaTAdivRkSAnAmpUjAvidhAnam (60) etebhyo vRkSebhyaH praNipAtaH, 'vivajjaNijjAi' etAni samastAni SaSTisaGkhyAkAni mithyAtvakRtyAni mokSAya vighnabhUtAni, trividha-trividhaistAni vivarjitavyAnyevametatsaDeMzi parANyapi / / 24 thI 34 / / * sino lApArtha : mokSane anukULa buddhi jemane prApta thaI che teo paramArthabuddhine pAmI zakyAM che tema manAya. AvA AtmAone saMsArasAgarano bhaya pedA thayelo hoya che. AvA paramArtha buddhine pAmelAM jIvoe saMsAravRddhi karanArAM mithyAtvakRtyone choDI devA joie. evA mithyAtvakRtyo je kutIrthikonA upadeza vaDe pravartI che, gatAnugatikatAthI cAlyAM Ave che ane mokSanA virodhI che. AvA sAITha mithyAtvakRtyo ahIM darzAvavAmAM Ave che. 1. caitrASTamIno utsava mithyAtvakRtya che te choDI devo joie. 2. mahAmAsanI navamIno laukika utsava bIjA naMbaranuM mithyAtvakRtya che. 126 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. kArataka, mAgasara vigere mahinAomAM sUryanI saMkrAMti nimitte je tapa, japa, anuSThAna, utsava vigere pravarte che te mithyAtva che. 4-5. sUryagrahaNanA samaye je laukika pravRttio thAya che te ane caMdragrahaNanA samaye paNa je mAnatAo karAya che te mithyAtvanI kriyAo che. 6. laukika tahevAromAM dAna ApavuM te parvabharaNa' nAmanuM mithyAtvakRtya che. 7. devatAo, rAkSaso, pazuo vigerenA AMTAnA piMDa banAvI tene vadheravAnI ke kyAMka tene bali ApavAnI kriyA karavI te "piMDapAtana' nAmanuM mithyAtvakRtya che. 8. gAyane devatA tarIke mAnIne tenI pUjA karavI, khavaDAvavuM te "vArikAna' nAmanuM mithyAtvakRtya che. 9 thI 14. pAMcama, sAtama, suda ane vadanI AThama, gomayatithi, ravivAra, somavAra vigere tithi ane vAranA divase grahazAMti mATe tapa vigere karavAM te paNa mithyAtvakRtya che. 15. hAthamAM jaLa laIne deva-guru vigerenA nAme sogaMda khAvA te "jalAMjali' nAmanuM mithyAtva kRtya che. 16. unALo bALavAnI vidhine "grISmottApana' nAmanuM mithyAtvakRtya kahevAya. 17. kutIrthikono paricaya karavo te paNa mithyAtvanI ceSTA che. : 18. lokone temanA svaprono phaLAdeza kahevAnI pravRtti paNa mithyAtvaceSTAmAM sthAna pAme che. 19. koI paNa prakAranA homa-havana karavA karAvavA ke tenI anumodanA karavI te ogaNIsamAM naMbaranuM mithyAtvakRtya che. 20-21-22. kSetrapALa devanI, kuLadevatAnI ane parNadevatAnI mAnatA-pUjA karavI tene paNa - mithyAtvanI pravRtti mAnavAmAM AvI che. 23-24-25. besato mahino, besatuM ayana ane besatuM varSa sAMsArika eSaNAthI manAvavuM te paNa ' mithyAtvakRtya bane che. 26-27-28. rAmanavamInA mahotsavamAM sahabhAgI banavuM, mithyAtvinA tIrthanI yAtrA karavI ane mithyAtvinA tIrthanuM bhojana levuM... A badhI pravRtti paNa mithyAtvakRtyamAM sthAna pAme che. 29. mithyAtvI tApasa, saMnyAsI vigerene vaMdana karavA te ogaNatrIzamuM mithyAtvakRtya che. 30. praNAma eTale mastaka namAvavuM. 31. ubhAvana eTale Asana vigere uparathI ubhA thaI javuM. 32. stavana eTale temanA guNonuM kIrtana karavuM. 33. bhaktirAga dhAraNa karavo eTale teo pUjaya che evo pakSapAta karavo. sacavaraDhIpravaraNa, mAthA-24-25-26-27-28-26-30-31-32-33-34 127
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37. 34. satkAra eTale temanA mastake tilaka vigere karavuM. 35. sanmAna eTale temane dhana-sonAmahora vigerenuM pradAna karavuM. 36. dAna eTale teone vastra-pAtra ApavA. vinaya eTale temanI AjJAne AdhIna thavuM. uparokta sAta prakArano vinayAcAra kutIrthiko-mithyAtvIo mATe Acaravo joie nahIM. 38. dharmabuddhithI vRkSo vAvavA, gocara vikasAvavuM te paNa mithyAtva ceSTA che. 39. "kannAhala' e pUrvakALamAM pracalita koka mithyAtvakriyAnuM nAma hovuM joie. 40-41. laukika rIta anusAra akSayatRtIyA manAvavI ane paMDha vivAhano utsava karavo te mithyAtva che. 42-43-44-45. zivarAtri, uttarAyaNa ane agyArasa tathA pArvatIyAtrA vigere tahevAronI ujavaNI mithyAtvakRtyamAM sthAna pAmelI che. 46. mithyAtvIe mithyAdharmanA zAstrone anusarIne je ceSTAo karI te ceSTAo karavAnI abhilASA karavI te paNa mithyAtva che. 47-48-49-50. gaNapatinI mAnatA - stuti karavI, utkArtikone nimaMtraNa ApavuM, mAtRbharaNa nAmanuM kokamithyAtvanuM anuSThAna pUrvakALamAM prasiddha haze tene AcaravuM, rAga-dveSIyakSonI Ata buddhithI pUjA karavI.. A badhI ja mithyAtvajanaka pravRttio che. , 51-para-pa3-54-55. jinavacanamAM zaMkA karavI, SaSTIkaraNa nAmanI vaidika kriyA karavI, mithyA mAnatA pUrI karavA mATe mIThAIo banAvavI, mAnatA pUrI karavA mATe agni prajavALavo ane Azrama banAvavA, taLAvo khodAvavA te paNa dharma che tema samajIne AzramanA nirmANa karAvavA ane taLAvo khodAvavA.. A badhI ja pravRttione ahIM mithyAtvakRtya gaNavAmAM AvI che. 56. mithyAtvinA yajJa vigere anuSThAnomAM tala AdinI Ahuti ApavI te chappanamuM mithyAtvakRtya che. 57. kokanA mRtyu pachI zrAddha karavuM te paNa mithyAtvatya che. 58. pitRonA maraNa pachI temanI zAMti mATe temanA maraNa sthaLe, saMskAra sthaLe, ghare athavA kyAMya paNa temanA "sUpa' banAvavA te paNa mithyAtva kRtya che. 59. vaDa, pIpaLo, uduMbara, uzaLa, lIMbaDo vigere vRkSone pUjaya mAnIne temanI pUjA karavI te ogaNasAiThamAM naMbaranuM mithyAtvakRtya che. 60. uparokta vRkSone praNAma karavA te sAiThamuM mithyAtvakRtya che. 128 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ . A sAMITha sAMiTha mithyAtvakRtyo mokSa sAdhanAmAM viddha karanArAM che mATe te saune buddhizALI puruSe tyAgI devA joie. vadhumAM, upara kahyAM che tevA temaja tatsamAna kAryono paNa tyAga * zavo 1i52 cha. * viSayanirdezikA : vaMzasya bhavavRddhau bhavakSaye ca tatsvAmino mithyA-samyakkRtyasyA'pi hetutvamiti saMvadannAha* bhAvArtha : parivAranI saMsAravRddhimAM athavA saMsArakSayamAM parivAranA vaDilanA mithyAtvakRtyo ane samyakatvanA kRtyo paNa kAraNabhUta che evuM darzAvatAM kahe che ke* mUlam : jo gihakuTuMbasAmI saMto micchattarovaNaM kuNai / teNa sayalo vi vaMso pakkhitto bhavasamuddammi // 35 // jo gihakuTuMbasAmI saMto sammattarovaNaM kuNai / teNa sayalo vi vaMso sidhdhipurI saMmuho nIo // 36 // * chAyA : yo gRha-kuTumbasvAmI san mithyAtvaropaNaM kurute / / tena sakalo'pi vaMzaH prakSipto bhavasamudre / / 35 / / yo gRha-kuTumbasvAmI san samyaktvaropaNaM kurute / tena sakalo'pi vaMzaH siddhipurIsammukho nItaH // 36 / / * gAthArtha : gharanAM athavA kuTuMbanA vaDilabanIne paNa je mithyAtvanuM vAvetara kare che teNe potAnA samagra vaMzane saMsAra sAgaramAM pheMkI dIdho che tema kahevAya. eja rIte jevaDIla samyatvanuM vAvetara kare che teNe potAnA kuTuMba-parivArane mokSatarapha abhimukha banAvyo che tema kahevAya. l35-36ll samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-35-36 129
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'vodhipatAna' vRtti: : notti / 'novijJa-kuMvasAmI saMto' mRduM-svaparivAra:, TuvaM - sotrananakSamuvAya:, gRhasya kuTumbasya vA tadubhayoragraNIH san yaH / 'micchattarovaNaM kuNai' mithyAtvakriyAmeva zraddhAnastAmpunaH samAcaranAzritAnapi tasyAyeva prerayati tatra te'pi gatAnugatikabuddhayo mithyAtvamevorIkurvanti, teSAmmithyAtvapAte hetutvamagraNyAH / ' teNa sayalo vi vaMso bhavasamuddammi pakkhitto' uktenA'graNyAH mithyAtvazikSayA svakIyaH sakalaparivAro'nantasaMsArabhramaNe nikSipto mithyAtvapakSapAtena saMsAravRddheravazyaMbhAvitvAt / athedaM vyatirekeNa paribhAvyam / yo gRhasvAmI kuTumvanetA svakIyeSvA''zriteSu, 'sammattarovaNaM kuNai' samyaktvazuddheranuzAstimabhisiJcati / 'teNa sayalo vi vaMso siddhipurI munIo' gRhapatinA'munA svajanavaMzo'khilaH sannikaTamokSo vihitaH samudite darzane mavasthiteravitatatvAr||rU-rUddI * TIkAno bhAvArtha : 1. potAnA putra-putrI vigere parivArane potAnuM gRha kahevAya ane eka samAna gotra dharAvanArAM manuSyonA samudAyane potAnuM kuTuMba kahevAya. vRdgha ane Tubva zabdano A prakArano prAkaraNika artha atre prastuta che. 2. je mahAnubhAva potAnA parivAra svarUpa vRdgha no viDela che ke. pachI samasta drumna no vaDila che athavA to te baMneno viDala che e mahAnubhAva pote ja jo mithyAtvakriyAomAM zraddhA rAkhato hoya, mithyAtvakriyAonuM sevana karato hoya ane potAnA Azritone paNa mithyAtvakriyAo mATe protsAhana Apato hoya to aneka AzritonI mithyAtvaprAptimAM te pote hetubhUta banI jAya che kemake Azrito lagabhaga gatAnugatika buddhivALA hoya che. teo Dile mithyAtvakriyAo zIkhavI mATe ja mithyAtvakriyAo karatAM thayAM che. AthI temanI mithyAtva prAptimAM temanA vaDila nimittabhUta banyAM tema avazya kahI zakAya. 3. A rIte potAnA parivAramAM mithyAtvanuM zikSaNa ApanArAM vaDilane potAnA samagra vaMzane anaMta saMsArI banAvI dIdhAnuM pApa lAge che. jyAM mithyAtvano pakSapAta utpanna thAya che tyAM saMsAravRddhi nizcita banI jAya che. je parivAramAM mithyAtvano pakSapAta utpanna thayo che te parivAranA bahula saMkhyaka sabhyo anaMta saMsArI banyAM vinA rahetAM nathI. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 130
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. have, A ja vAtane vyatirekathI vicAro. je vaDila svayaM samyakatvanuM zuddha pAlana kare che ane potAnA parivAramAM samyaktvanI zuddhinA ja saMskAronuM siMcana kare che te vaDile potAnA samagra vaMzane mokSanI tadana najIka sudhI pahoMcADI dIdho che tema kahevAya. vaDilanI zikSAnA kAraNe A parivAranA aneka sabhyo samyakatvamAM pakSapAta dhAraNa karaze. e rIte teone samyaktvanI prApti paNa thaze. eka vAra samyakatvano udaya thAya che e pachI AtmAnuM saMsAra bhramaNa kadI khUba lAMbu hoI zakatuM nathI. * viSayanirdezikA : samyaktvasya dvAdazopamAnAni prastAvayannAha* bhAvArtha: samyaktvanI bAra upamAone rajU karatAM kahe che ke* mUlam : dasaNavisae samae diTuMtA NegahA samakkhAyA / thuivisayaM puNa eyaM jaha bhaNiyaM taha nisAmeha // 37 // sammattaM paramo dIvo sammattaM varasArahI / sammattaM paramo baMdhU sammattaM varabhUsaNaM // 38 // sammattaM paramaM dANaM sammattaM paramaM tavaM / sammattaM paramaM sIlaM sammattaM varabhAvaNA // 39 // sammattaM paramo devo sammattaM paramo guru / sammattaM paramaM mittaM sammattaM paramaM payaM // 40 // * chAyA : darzanaviSaye samaye dRSTAntA anekadhA samAkhyAtAH / stutiviSayaM puna etad yathAbhaNitantathA nizAmayatha // 37 / / samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-37-38-39-40 131
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktvaM paramo dIpaH samyaktvaM varasArathiH / samyaktvaM paramo bandhuH samyaktvaM varabhUSaNam // 38 / / samyaktvaM paramaM dAnaM samyaktvaM paramaM tapaH / samyaktvaM paramaM zIlaM samyaktvaM varabhAvanA / / 39 / / samyaktvaM paramo devaH samyaktvaM paramo guruH / samyaktvaM paramaM mitraM samyaktvaM paramaM padam / / 40 / / * gAthArtha : samyagdarzananA viSayane anulakSIne zAstromAM aneka daSTAMto kahevAyelAM che. samyagdarzananI stuti zAstromaidscha tavA ve tame samo. // 37|| samyaktva; zreSTha dIpaka samAna che, zreSTha sArathi jevuM che, zreSTha koTIno bAMdhava che, uttama kakSAnuM AbhUSaNa che, uttama prakAranuM dAna che, uMco tapa paNa che, zreSTha koTInuM brahmacarya che, uMcI bhAvanA che, zreSTha devatattva jevuM che. sagurutattva tulya che, zreSTha koTIno mitra paNa che ane sAkSAt mokSa che. ll38u6-40|| * 'bodhipatAkA' vRttiH : daMsaNa viSaye iti / 'samae' dvAdazAGgyAM tatsApekSAyAJca niyukti - bhASya - vRttyAdi zAstraparipATyAm / 'daMsaNavisae' darzanamatra samyakatvameva tanmAhAtmyAdijJAnantasya prAkaraNiko viSayastasmin / 'diTuMtA NegahA samakkhAyA' pUrvasUribhistadavAptidaurlabhyaghoSakAstanmAhAtmyabodhakA zcA'neke dRSTAntA vyAkhyAtA yathA yogazAstrasya svopajJavRttyAM kalikAlasarvajJairhemacandrasUribhiruktam, yama - prazama - jIvAturbIjaM jJAna - caritrayoH / hetustapaH zrutAdInAM sadarzanamudIritam // evamadhyAtmasAraprakaraNe mahopAdhyAyayazovijayairapyudAhRtam, kanInikeva netrasya kusumasyeva saurabham / samyaktvamucyate sAraH sarveSAM dharmakarmaNAm // tathaiva darzanazuddhiprakaraNe zrI candraprabhA''cAryairabhihitam, 132 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ egaviha - duviha - tivihaM - cauhA - paMcavihaM - dasavihaM samma / mukkhatarubIyabhUyaM saMpairAyA va dhArijjA // 43 // 'bhagavatIArAdhanA' granthe digambarAcAryaH zivakoTibhirapyAkhyAtam, Nagarassa jaha duvAraM muhassa cakkhU tarussa jaha mUlaM / taha jANa susammattaM NANa - caraNa - vIriya - tavANaM // 'thuivisayaM puNa eyaM jaha bhaNiyaM taha nisAmeha' sadbhUtamAhAtmyapradarzanaM stutiH, sA ca pUrvoktAyAM zAstraparipATyAM 'yathoditA' dvAdazopamAnena samyaktvasya prastutA tatsarvaM zruNvantu / 'sammattaM paramo dIvo' sva-para prakAzanavRttirdIpaH avivekatAmistravinAzakatvena svAnubhUtiprakAzakatvAcca samyakatvameva dIpaH, ayantu bhAvadIpatvAd dravyato varataraH / 'sammattaM vara sArahI' rathammArganayanavRttiH sArathirucyate, cittavRttirevA'tra rathastammokSamArge nayanakAritvAt samyakatvameva sArathirasya bhAvamArge sthititvena dravyasArathibhyo'yaM varataraH / - 'sammattaM pasmo baMdhU' vipadi sAhacaryazIlo bandhuH / azAtodaye puNyavigame cA'pi cittasamAdhidAtRtvAdidaM samyaktvameva bhAvabandhurdravyabAndhavebhyo varataraH / 'sammattaM varabhUsaNaM' rUpavRddhikAri yattad bhUSaNam, guNasthAnavRddhyA svarUpasya pUrvato vRddhikaratvAdada: samyaktvaM bhAvabhUSaNaM dravyato varataram, yaduktaM 'jJAnArNava' granthe digambarA''cAryaH zubhacandraiH, sadarzanamahAratnaM vizvalokaikabhUSaNam / '' muktiparyantakalyANa-dAnadakSaM prakIrtitam / / 'sammattaM paramaM dANaM' bhavasthiterardhapudgalaparAvartA'vadhau niyamanakaratvAdathavA vizuddhadAnA''zayaprakaTane'vandhyahetutvAt samyaktvameva dAnaM dravyato varataramasya vinA dravyadAnasya pariNAmA''vAptau niyamena vandhyatvAt / 'sammattaM paramaM tavaM' karmaNAM tApanAttapa iti jJAnasAroktiH, mithyAtvamohasya karmeSu baliSThatamasya tApanakAritvAdidaM samyaktvantapo'pi / 'sammattaM paramaM sIlaM' atra punaH viSayA''nAsaktivairAgyametaddhi bhAvazIlam, samyaktvavairAgyayoruktayostadabhAve tadabhAvastadbhAve tadbhAva iti niyamatvena samyaktvameva zIlam, zubhapraNidhAnopasthityA'tredampUrvato varataram / * samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-37-38-39-40 133
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'sammattaM vara bhAvanA' kRSNa-nIla- kApotalezyocchedanazIlatvAdetat samyaktvameva prazastabhAvanA / 'sammattaM paramo devo' padApekSayA vItarAgavadArAdhyatvAt samyaktvaM devo'pi| 'sammattaM paramo guruH' yathAguroretasyA'pyanAzAtanIyatvAt sajjJAnopapattinimittatvAcca samyaktvameva guruH / 'sammattaM paramaM mittaM ' Apadi sampadi samAnA'bhiprAyavAnyastanmitram, narake vA devasukhalAbhe samAnacittavRttipradAyakatvAdetat paramaM mitram, yaduktaM samyaktvakaumudyAM jinaharSagaNibhiH samyaktvaratnAnna paraM hi ratnaM, samyaktva mitrAnna paraM hi mitram / samyaktvabandhorna paro hi bandhuH samyaktvalAbhAnna paro hi lAbhaH // 'sammattaM paramaM payaM' prApte ca kSAyike darzane mokSavat sAdyanantasthititvAt samyaktvameva mokSa ityuktam / / 37-38-39-40 / / * TIDaano bhAvArtha : gaNadhara racita dvAdazAMgImAM ane e dvAdazAMgIne anusarIne racAyelAM niryukti graMtho, bhASya graMtho ane TIkAgraMthomAM samyaktvane varNana zabda dvArA paNa oLakhavAmAM AvyuM che. tyAM samyaktvanA mahimAno bodha karAvanArAM ane samyaktvanI durlabhatAnI sAkSI bharanArAM anekAneka dRSTAMto paNa ApavAmAM AvyAM che. pUrvAcAryoe samyaktva mATe kevA kevA dRSTAMto prayojyAM che tenI jhAMkhI karIe. kalikAla sarvajJa 5.A.zrI DebhayandrasUri mahArAThe 'yogazAstra' nI svopajJa vRttimAM sac che } yama hetustapaH zrutAdInAM saddarzanamudIritam // - prazama - jIvAturbIjaM jJAna - caritrayoH sArArtha : mahAvrato ane upazamano AtmA samyagdarzana che. samyaktva ja cAritra ane jJAnanuM bIja che temaja tapa ane zrutano hetu che. 'adhyAtmasAra' pra'raeAmAM pU. mahopAdhyAya zrI yazovizyaka mahArAS4no abhiprAya che }kanInikeva netrasya kusumasyeva saurabham / samyaktvamucyate sAraH sarveSAM dharmakarmaNAm // 134 sArArtha : AMkhomAM kIkInuM jevuM mahattva che ane puSpamAM saurabhanuM je sthAna che tevuM ja mahattva . samasta dharmakriyAomAM samyagdarzananuM che. te to dharma kAryono sAra che. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'varzanazuddhiprara' mAM pU. pUrvAcArya zrI candraprabhasUri mahArAje uparokta dRSTAMtonuM samarthana karyuM che-- vida - vijJa - tividuM - cahA - paMviduM - vartAvanuM samma mukkhatarubIyabhUyaM saMpairAyA va dhArijjA ||43|| sArArtha : eka, be, traNa, cAra, pAMca ane daza ema aneka prakAranuM samyaktva che. mokSa jo vRkSa che to tenuM bIja samyaktva che. saMpratirAjAnI jema samyaktvane dhAraNa karo. digaMbara paraMparAnA AcArya zivakoTIe paNa 'bhagavatI ArAdhanA' mAM lakhyuM che ke-- garassa jaha duvAraM muhassa cakkhU tarussa jaha mUlaM / taha jANa susammattaM NANa caraLa - vIriya - tavALuM || - sArArtha : jJAna, cAritra, zubhavIrya ane tapa e jo nagara che to tenuM pravezadvAra samyaktva che. e sahu, jo mukha che to tenA netro tarIke samyaktva goThavAyeluM che. e sau jo vRkSa che to tenuM mULa samyaktva che. . samyaktvanI bAra upamAo : vAstavika mahimAne prakAzita karanArI vAkyaracanAne stuti kahevAya. dvAdazAMgI ane tene sApekSa zAstra paraMparAmAM samyagdarzanane bA2 upamAo ApavAmAM AvI che je samyaktvanA vAstavika mahimAnI dyotaka che. 1. samyaktva rIpa samAna che : svayaMne ane anyane prakAzayukta ka2vAno jeno svabhAva che tene dIpaka kahevAya. prakAza jyAM Ave tyAMthI aMdhakAranI vidAya thAya che. aMtaraMga sRSTimAM aviveka jevo aMdhakAra bIjo koi nathI ane AtmAnubhUti jevo prakAza bIjo koi nathI. samyaktva avivekarUpI gADha aMdhakArano nAza kare che temaja cittamAM AtmAnubhUtinA prakAzane relAve che tethI te bhAvadIpaka samAna che. dravya dIpaka karatAM te zreSTha che. 2. samyaktva sArathi tulya che : rathane mArga u52 ja sthira rAkhavAnI kuzaLatA sArathI pAse hovI joie. to ja te sAro sArathi kahevAya. ApaNAM mananI vRttio e ja ahIM 2tha che. mokSamArga e ApaNo mArga che. mananI vRttione mokSanA mArgamAM lai janAra ane tyAM tenuM sthirIkaraNa karanAra samyaktva che mATe te sArathi tulya che. dunyavI sArathio dravyamArgamAM rathanuM gamana karAve che tyAre samyaktva bhAvamArgamAM gamana karAvanAro sArathi che mATe dravya sArathIo karatAM te uttama che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-37-38-39-40 135
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. samyakatva vanyu samAna cheH vipattinA samayamAM sAhacarya nabhAve te sAco bhAI. ApaNo AtmA kyAreka azAtAnA udayathI gherAI jAya che to kyAreka tenA puNyano saMcaya kSINa thaI jAya che. AvI kaparI sthitimAM AtmAne citta samAdhi ApanAra samyagdarzana nAmano guNa che tethI te ja ApaNo bhAvavadhu che. dravyabaMdhuo karatAM te uttama che. 4. samyakatva sAmUSa jevuM cheH vyaktinuM spa jevuM che tethI vadhu suMdara je dekhADe tene AbhUSaNa kahevAya. ApaNAM AtmAnuM zuddha svarUpa karmamaLathI DhaMkAyeluM che. jema-jema guNasthAnakonI vRddhi thatI jAya tema tema ApaNA zuddha svarUpanI paNa vRddhi thAya che. guNasthAnakanI vRddhi ane e dvArA svarUpanI vRddhi karAvanAruM A samyakatva che. mATe te AbhUSaNa che. jJAnAva graMthamAM digaMbarAcArya zrI zubhacanTe kahyuM che kesdrshnmhaartnN vizvalokaikabhUSaNam / muktiparyantakalyANa-dAnadakSaM prakIrtitam // sArArtha : mokSa sudhI kalyANanuM dAna ApanAruM jagatanuM sauthI zreSTha AbhUSaNa jo koI hoya to te samyakatva ratna che. 5. samyakatva zreSTha koTInuM dAna cheH samyakatvane ja ahIM dAna kahI devAmAM AvyuM che. kema? be kAraNo che. eka, samyakatva AtmAne saMsAra bhramaNanA niyamananuM dAna kare che. jene samyakatva maLe che te ardhapudgala parAvartathI vadhu samaya mATe bhavabhramaNa karatAM nathI. Ama, samyakatva dvArA ApaNane bhavasthitinA niyamananuM dAna maLyuM kahevAya. bIjI vAta, vizuddha dAnadharmanI prAptino avabdha hetu koI hoya to te A samyakatva che. avaMdhya = niSphaLa nahIM janAro. samyakatva pragaTe eTale dAnano vizuddha pariNAma avazya hAjara thAya. samyakatvanI gerahAjarImAM je dravyadAnanI kakSAnuM dAna thAya che tedAnanA vizuddha pariNAmane kadI pedA karI zake nahIM. samyakatva vinAnuM dAna vizuddha dAna dharmanI prApti karAvavAmAM avazya niSphaLa janAro vaccahetu che. samyakatva vizuddhadAnadharmane avazyameva pragaTa karanAro vaccahetu che. 6. samyakatva e tapa che : jarmanAM tApanApa: 1 karmone tapAve tene tapa kahevAya. jJAnasara graMthano A abhiprAya che. A abhiprAya mujaba vicArIe to samyaktva dvArA mithyAtva mohanIya karmane khUba ugra rIte tapAvavAmAM te naSTa karavAmAM AvyuM che mATe A samyakatvane tapa paNa kahevAya. mithyAtva mohanIya to sakaLa karma prakRtino rAjA che. 136 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7. samyaktva e zItta che : viSaya pravRttino abhAva e dravyazIyaLa che. viSaya pravRttimAM vairAgya e bhAvazIyaLa che. vairAgyanI vyAkhyA ja e che H viSayasukhamAM nirlepavRtti pragaTAve te vairAgya. samyaktva ane vairAgya paraspara joDAyelAM che. jyAM samyaktva che tyAM vairAgya che ane jyAM samyaktva nathI tyAM vairAgya paNa nathI. A dRSTithI juo to samyaktva jyAM che tyAM vairAgya che ja. vairAgya che eTale bhAvazIyaLa paNa che ja. Ama, samyaktvane zIna paNa kahevAya. 8. samyaktva e bhAvanA che : samyaktva to svayaM zubhabhAvanA svarUpa che. evI zaktizALI zubhabhAvanA je pragaTe eTale kRSNa lezyAne ukhaDI javuM paDe, nIlalezyAne dUra thai javuM paDe ane kApota lezyAno paNa uccheda thai jAya samyaktvanI upasthiti che tyAM sudhI uparokta traNa azubha lezyAo utpanna thai zakatI nathI. cha paikInI uparokta traNa lezyAno viccheda karanAruM samyaktva che mATe te svayaM zubha bhAva che. eTaluM ahIM noMdhavuM joie ke lezyAnI zuddhi haMmezA bhAvanAnA mAdhyame thAya che. bhAvanA vihoNI kriyAnA mAdhyame te zakya bane tema nathI. : 9. samyakatva vaivatattva samAna che : navapadamAM sabhyatva e chaThThuM pada che. padanI apekSAe navapadanA nave nava pado ekasarakhA ArAdhya che. A siddhAMta anusAra jevuM vItarAga pada ArAdhya che; padanI apekSAe samyaktva paNa tevuM ArAdhya che mATe te devatattva tulya che. 10. samyaktva paramaguru samAna che : sadguru to samyajJAnanI utpattinuM baLavAna nimitta che tethI ja gurunI AzAtanAno samagratayA tyAga karavo joie. samyagdarzana paNa sAkSAt sadguru che ema samajavuM joie. kema ke gurunI jema samyaktvanI paNa AzAtanAno samagratayA tyAga karavAno che. samyajJAnanI utpatti samyaktva vinA zakya ja nathI. samyajJAnanI utpattimAM prabaLa nimitta bananAra jo koi hoya to te samyagdarzana che. 11. samyaktva to paramitra che : tame sukhanA divaso pasAra karo cho ke pachI duHkhanA divaso pasAra karo cho, tamArA mATenA abhiprAyamAM jyAM koi aMtara ubhu thatuM nathI te sAco mitra che. tame sukhI hatAM tyAre jevA lAgyA hatA tevAM ja duHkhI cho tyAre paNa jene lAgo cho te sAco mitra che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA - 37-38-39-40 137
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaktva jevo mitra maLavo durlabha che. tamAro AtmA pUrvakRta pApanA udayathI narakamAM pahoMcI jAya che to paNa, te evI ja citta samAdhinuM tamane dAna kare che ane zubha puNyanA udayathI tame kavacit devalokamAM pahoMcI gayAM cho to paNa te evI ja citta samAdhinuM dAna kare che. AtmA narakamAM che ke devagatimAM ? samyaktva tenI noMdha nathI karatuM. te samAna manobhAvanuM dAna karavAnuM kArya badhe ja eka samAna rIte karatuM rahe che. 12. samyaktva sAkSAt mokSa che H kSAyika samyaktva utpanna thayAM pachI mokSanI jema sAdi anaMta kALa mATe te AtmAmAM sthira rahe che. te dRSTithI samyaktvane sAkSAt mokSa paNa kahevAya. samyaktvaumuvI mAM pU. jinaharSagaNIe pharamAvyuM che ke-- samyaktvaratnAnna paraM hi ratnaM, samyaktvamitrAnna paraM hi mitram / samyaktvabandhorna paro hi bandhuH samyaktvalAbhAnna paro hi lAbhaH // sArArtha : samyaktvathI caDhIyAtuM bIjuM koi ratna nathI. samyaktvathI zreSTha bIjo koi mitra nathI. samyaktvathI uttama bIjo koi baMdhu nathI ane samyaktvanA lAbha jevo anya koi lAbha nathI. * viSayanirdeziA : mithyAtvakRtyAni prAptasyA'pi samyaktvasyA'pagAmakAnIti nirdezayannAha * bhAvArtha : mithyAtva kRtyonuM sevana prApta thayelAMsamyaktvane paNa kherInAMkhechetevonirdeza karatAM kahe che ke-- * mUtam H ciMtAmaNivva laddhaM sammattaM kavi divvajoeNa / taM hAravei mUDho loiadhammAikaraNaM // 41 // * chAyA : cintAmaNivallabdhaM samyaktvaM kathamapi daivayogena / tad hArayati mUDho laukikadharmAdikaraNena / / 41 / / 138 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gAthArtha koI divyayoga dvArA cintAmaNi ratna jevuM samyakatva prApta thayuM che te chatAM mUDha buddhi dharAvanAro AtmA laukika dharmakriyAo karIne tene hArI jAya che. II41 * 'bodhipatAkA' vRttiH : __ ciMtAmaNivveti / 'kahavi' dravyAdyanantapudgalaparAvartamIte'nAdisaMsAre kvacidevA''sAdite mahApunyacayodaye / 'divvajoeNa' yogo'tra samyaktvalAbhakArI gurvAdyabhigamaH anantajJAnibhirnirdiSTatvAt sa eva divyastena dvArA / 'sammattaM' mokSAbhilaSitaM svabhAvAnubhavarUpaJca tajjinAjJArUcilakSaNam / 'ciMtAmaNivva laddhaM' cintAmaNiratnasyA'vAptiryathA bhAgadheyeSu tathedamani, yadUditaM 'jJAnArNava' granthasya SaSThe sargesulabhamiha samastaM vastujAtaM jagatyAmuragasuranarendraiH prArthitaJcAdhipatyam / kula-bala-subhagatvoddAmarAmAdi cAnyat kimuta tadidamekaM durlabhaM bodhiratnam // : "loia dhammAi karaNeNa' pUrva gAthoktAni SaSTisaGkhyAkAni tatsamAnAnyaparANyapi mithyAtvakRtyAni tadAsevanena pakSapAtasahitena / 'mUDho taM hAravei' hatabuddhirdurlabhatamamidaM samyaktvamapagamayati / / 41 // * TAno lAvArtha : 1: kahavi = dravya, kSetra, 10, bhAva bhane bhavana manaMta pula parAvataHthI yAdI mAvelA A anAdi saMsAramAM mahApunyanA saMcayano udaya kyAreka ja prApta thAya che. 2. divva joeNa = yoga meTale sabhyatvano dAma. zavanArI sazuru bhagavaMta vigereno abhigama = paricaya. Avo sadguruno yoga e ja divyayoga che kemake A yogane anaMta . zAnI nirdezalo cha. 3. uparota punya mane hivyayogane prArIne mAtmA 'ciMtAmaNivva laddhaM' sabhyazananI prApti kare che. ciMtAmaNi ratna jema bhAgyazALIone prApta thAya che. anyane nahIM. tema samyakatva paNa bhAgyazALIne ja prApta thAya che. bIjAne nahIM. jJAnArNava grNthn| 74 sabhA vidhAna thayuM cha samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-41 139
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ sulabhamiha samastaM vastujAtaM jagatyAmuragasuranarendraH prArthitaJcAdhipatyam / kula-bala-subhagatvodAmarAmAdi cAnyat kimuta tadidamekaM durlabhaM bodhiratnam // sArArtha : A saMsAramAM asuronuM, devonuM ane manuSyanuM Adhipatya meLavavuM sulabha che. zreSThakuLa, baLa, rUpa, punya, aMtaHpura... badhuM ja maLI javuM sulabha che. eka samyagdarzananI prApti thavI durlabha che. 4. sammatta = mokSanI abhilASAne samyatva kahevAya. AtmatattvanA anubhavane samyakatva kahevAya ane tenuM nirbheLa lakSaNa che : jinavacanano anurAga. AvAM AjJAno rAga pedA karAvanArAM durlabha samyakatvane hatabuddhijIvo "norUma ghammarU karo" = pUrvenI gAthAomAM je sAMITha prakAranA mithyAtva kRtyo kahyAM che te ane tenA jevA ja anya paNa mithyAtvakRtyo pakSapAta pUrvaka karIne hArI jAya che. viSanirdezi : ihalaukika sarvadravyebhyo'titamammAhAtmyaM darzanasyeti sNstvnnaahbhAvArtha : ihalaukika sakaLa dravyothI adhika mahimA samyagdarzanano che evI stuti karatAM kahe che ke* mULam : ciMtAmaLA khetara navanidi - veju - naritra - rUDhi kaha uvamijjai eaM ihaloiehiM savvehiM // 42 // * chAyA : cintAmaNi - kalpataru navanidhi - dhenu - narendraindraiH / kathamupamIyetaitad ihalaukikaiH sarvaiH / / 42 / / * gAthArtha : ciMtAmaNiratna, kalpavRkSa, kAmadhenu, navanidhio ane cakravartInuM pada.. A badhAM ja ihalaukika . tattvo sAthe paNa samyakatvane zI rIte sarakhAvI zakAya? I4rA 140 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'bodhipatAkA' vRttiH : . ciMtAmaNIti / 'eyaM' samyaktvaM paropAdAnaiH prApyatvAdurlabhatamam / 'savvehiM ciMtAmaNIkappataru - navanihi - dheNu - nariMdaidehiM ihaloiehiM' loke'tyantadurlabhA'vAptitvAnmahAmahAtmyavanta ete manovAJchitavizrAyiNo yathA cintAmaNirralavizeSaH devatAvAsitaH, kalpatarurdevA'dhiSThitovRkSavizeSaH, navanidhayaH, kAmadudhA devAviSTadhenuH, narendrendratvaJcakravartitvam, atraikamapi duSprApaM sarveSAM kA kathA ? samuccayo'pyeteSAM kutracit sulabhaH na samyaktvam, samyakatva -samakSaM bhAskara - khadyotanyAyyenaiteSAM tucchatvAdebhyo'titamaM samyaktvaM, yadudgIrNaM digambarA''cAryaiH zivakoTibhirbhagavatyArAdhanAyAm, sammattassa ya laMbho telokarajjassa havejja jo laMbho / sammadasaNalaMbho varaM Na telokalaMbhAdo // 'uvamijjai' etAdRk samyaktvamete cehalaukikAstebhyastad kathamupamIyeta ? / / 42 / / * zAno lAvArtha : jemanuM Atmika upAdAna zreSTha che temane ja samyagdarzananI prApti thaI zake che mATe samyatva e sauthI durlabha tattva che. AvA samyakatvane ihalaukika koI paNa dravyanI sAthe zI rIte sarakhAvAya? e dravya game teTaluM uttama bhale hoya to paNa te ihalaukika che. tevA puSkaLa dravyonI upamA samyaktvane ApIe to paNa samyakatvano vAstavika mahimA pragaTa karI zakAto nathI. jema ke ciMtAmaNIratna, kalpavRkSa, kAmadhenu, navanidhi ane cakravartIpaNuM... A vastuo paikInI ekAda vastu paNa meLavavI durlabha che tethI ja A darekano apUrvamahimA che. A dareka cIjo devAdhiSThita che. manorathone saphaLa karanArI che. hajI e sulabha che ke A dareka cIjo koka ekane ja, ekI sAthe maLI jAya paraMtu samyagdarzananI prApti ethI paNa vadhu durlabha che. samyakatva jo saLagato sUrya che to A badhAM ratno jhAMkhA AgiyA jevA che mATe ja samyakatva uparokta sarva dravyothI vadhu mahAna che. digaMbarAcArya zivakoTIe "bhagavatI ArAdhanA' mAM kahyuM che kesmmttss ya laMbho telokUrajjassa havejja jo laMbho / sammadasaNalaMbho varaM Na telokalaMbhAdo // sArArtha eka tarapha samyakatvanI prAptine mUko. bIjI tarapha traNe lokanA sAmrAjyanI prAptine mUko. traNe lokanuM sAmrAjaya tuccha che. tethI vadhu ucca samyakatvanI prAptinI kSaNa che... samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-42 141
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayanirdezikA : apagatasyaitasyotkarSato'nantakAlena punaravAptiriti bUvannAha - * bhAvArtha : patita thayeluM samyaktva utkRSTathI anaMtakALa pachI pharI maLe che evo abhiprAya ApatAM kahe che ke-- * mUlam : lahiUNaM hAraMti [tI] puNaravi lahaMte anaMtakAlAo / tamhA daMsaNarayaNaM savvapayatteNa rakkhijjA // 43 // * chAyA : labdhvA hArayanti puno'pi labhante'nantakAlebhyaH / tasmAd darzanaratnaM sarvaprayalena rakSitavyam ||43|| * gAthArtha : meLavIne paNa jeo hArI jAya che teo tene anaMtakALe pharI meLavI zake che mATe samyagdarzanarUpI ratnanuM sakaLa prayatno dvArA rakSaNa karavuM joie. // 4 // * 'bodhipatAkA' vRtti: : lahiUNamiti / 'lahiUNaM hAraMti' prApyA'pi samyaktvaralaM ye dIrghasaMsAriNo hArayantivinAzayanti / 'anaMtakAlAo puNaravi lahaMte' gatasamyaktvA jadhanyato'ntarmuhUrtAdapi punastadavApnuvanti, utkarSato'nantakAlamapi vinA samyaktvena vyayantyatradravyacAritrantatparipAkena devasukhaM yAvadahamindrapadampunaH puna AsAdayanti paramurdhvakRtapApAnubandhAH samyaktvametAvadavadhikamantarayati, daurlabhyaM samyaktvasya, yadabhihitaM ratnasaJcayaprakaraNe pUrvAcAryairharSasUribhiH, labbhai surasAmittaM labbhai pahuattaNaM na saMdeho / iGkaM navari na labbhai dullahaM rayaNasammattaM // 503 || tadanantaraM karmalAghavenaitadavazyampuno'vApnuvanti / 'tamhA' etasyaivaMvidhAd daurlabhyAt / 'daMsaNarayaNaM' atra svabhAvAnubhavadyotitvAdidamevaralaM samyaktvam / 'savvapayatteNa rakkhijjA' 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 142
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSavizodhirliGgA''zrayaNaJcaitasya rakSAprayataH, doSavizodhiH zaGkAderliGgA''zrayaNaM zrutAbhilaSitA''destAnAdRtya samyaktvaM santataM rakSantu, samyaktvarakSAyai 'vivekamaJjaryA' mapyevamupadiSTam, rakkhejjasu jIva ! tumaM hiyae nihiUNa jaccarayaNaM va / bhavajalahi-jANavattaM pattaM puneNa sammattaM // 139 // evaM zAstroktapuruSArthena vigopanIyaM darzanagopamiti tAtparyam / / 43 / / TIkAno bhAvArtha : jemaNe samyatva meLavyuM che ane samyaktvathI patita thayAM che teo jadhanyathI eka aMtarmuhUrtamAM pharI vAra samparvane meLavI zake che ane utkRSTathI anaMtokALa paNa samyakatvanA abhAvamAM ja pasAra karI de che. samyakatvanA abhAvavALA A anaMtAkALamAM teo vAraMvAra dravyacAritrane pAme che, tenA paripAkarUpe svarganI prApti kare che, yAvatu ahamindra paNa banI jAya che paraMtu temanA pApano anubaMdha atyaMta vikarALa banI gayo hovAthI teo anaMtakALa sudhI samyakatvane sparzI zakatAM nathI. ATaluM badhuM durlabha A samyaktva che. pU. pUrvAcArya zrI harSasUri mahArAje ratnasaMcaya prakaraNamAM pharamAvyuM che kelbbhi surasAmittaM labbhaipahuattaNaM na saMdeho / ikkaM navari na labbhai dullahaM rayaNasammattaM // 503 // sArArtha devalokamAM IndrapaNuM meLavI zakAya che. manuSyalokamAM rAjAdhirAja banI zakAya che paraMtu eka samyatvane e rIte meLavI zakAtuM nathI. eTale te durlabha che. | samyaktvathI patita thaine anaMtakALa samyatvanA abhAvamAM ja pasAra karI denArAM jIvo dIrdhasaMsArI ane bahulakarmI tarIkenuM Atmadravya pAmelAM hoya che. A jIvo aMte anaMtakALa pasAra thaI jatAM pharIvAra acUka samyakatva pAme che. samyakatva ATaluM badhuM durlabha che mATe prayatnapUrvaka tenI rakSA karavI joie. samyakatvanI rakSA mATe be prakArano prayatna thavo joIe. eka, zaMkA kAMkSA vigere doSonI zuddhi karIne samyakatvanuM rakSaNa karavuM joIe. be, zrutAbhilASA vigere liMgono svIkAra karIne tenuM pAlana karavuM joIe. Ama, doSavizodhi ane liMga svIkAra A be samyakatvanI rakSA mATenA sAdhana che tema nakkI thayuM. samyaktvanI rakSAno upadeza prAcIna zAstra graMthomAM paNa apAyelo che. jUo, "vivekamajharI" graMthanA ullekhane... samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-43 143
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakkhejjasu jIva ! tumaM, hiyae nihiUNa jaccarayaNaM va / bhavajalahi jANavattaM, pattaM putreNa sammattaM // 139 // sArArtha : saMsArasAgarathI pAra utAranArAM jahAja jevuM A samyaktva che mATe he Atman ! jAtimAna ratnanI jema hRdayamAM tenI sadAya rakSA karo. punyanA udayathI te tamane maLyuM che. II tAtparya e che ke zAstravihita puruSArtha dvArA prApta thayelAM samyaktvanI satata rakSA karavI joie. * viSayanirdezikA : navopanayaiH samyaktvahInasya cAritrasyA'tyantavaikalyampratipAdayannAha * bhAvArtha : navanavadRSTAMtodvArAsabhyavinAnA cAritranI atyaMta viphaLatAnuM pratipAdana karatAM kahe che ke-- * mUlam : jaha siavaDeNa viNA na tarai mahAsAgarammi bohitthaM / taha sammatteNa viNA kiriArUI na tarai bhavo [da] hiM. // 44 // jaha u mahAjaDa [[vi] sAlo mUlammi hae viNassae rukakho / sammattamUlavigame taha nAsai sesacaraNaM pi // 45 // jaha bhaTTho hoi guNo guruNa bhaTTeNa Agame bhaNiaM / taha sammatteNa viNA sayalo dhammo muhA hoi // 46 // jaha cauraMga sinnaM haNio nAhammi nAsae sayalaM / taha sammattammi hae nAsai dANAiyo dhammo // 47 // jaha ya viTThe tuMbe sAhAro hoi neva ArehiM / taha sammattammi hae na hoi caraNeNa paramagaI // 48 // 144 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaha vicchAyaM kamalaM havai viNaTTaM kittie mAse [mUle] / taha vicchAyA kiriyA havai sammattanAsamma // 49 // jaha ya mahA AyayaNaM pIDhaviNAse viNassae vassaM / taha daMsaNassa vigame sayalaM vihalaM pamattaMtaM // 50 // jaha ya hiyaeNa rahio purIso aggIva iMdhaNavihINo / vijjhAyai taha [ |] sayalaM caraNaM sammattarahiyassa // 51 // * chAyA : yathA zveta paTena vinA na tarati mahAsAgare potaH / tathA samyaktvena vinA kriyArUcirna tarati bhavodadhim ||44|| yathA tu mahAvizAlo mUle hate vinazyati vRkSaH / samyaktvamUlavigame tathA nazyati zeSacaraNamapi / / 45 / / yathA bhraSTo bhavati guNo guruNA bhraSTena Agame bhaNitaH / tathA samyaktvena vinA sakalo dharmo mudhA bhavati ||46|| yathA caturaGgaM sainyaM hate nAthe nazyati sakalam / tathA samyaktve hate nazyati dAnAdiko dharmaH ||47 / / yathA ca vinaSTe tumbe AdhAro bhavati naivAraiH / tathA samyaktve hate na bhavati caraNena paramagatiH // 48 // yathA vicchAyaM kamalaM bhavati vinaSTaM kartite mUle / tathA vicchAyA kriyA bhavati samyaktvanA || 49 / / yathA ca mahA''yatanaM pIThavinAze vinazyatyavazyam / tathA darzanasya vigame sakalaM viphalaM pramattAntam ||50|| yathA ca hRdayena rahitaH puruSo'gnivadindhanavihInaH / vidhyAti tathA sakalaM caraNaM samyaktvarahitasya // 51 // samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-44-45-46-47-48-49-50-51 145
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. gAthArtha : jema zvetapaTa (saDha)nabAMdhyuM hoya to mahAsAgaramAMvahANa tarI zakatuM nathI temasamyaktvavinAno kriyAmAM rUci rAkhanAro AtmA bhavasAgarane tarI zakato nathI. II4jo. game tevuM moTuM vRkSa paNa tenuM mULa nAza pAme che tyAre naSTa thaI jAya che tema samyakatvarUpI mULano nAza thAya che tyAre zeSa samagra cAritrano paNa nAza thaI jAya che. //4pI guruthI bhraSTa thayelAMno guNa bhraSTa thaI jAya che evuM AgamamAM kahyuM che. e ja rIte samyaktvathI rahita saghaLo ya dharma nakAmo banI jAya che. I46ll senApati haNAI jatAM jema samagra caturaMga sainya haNAI jAya che te ja rIte samyaktva jyAre haNAya che tyAre dAnAdika cAra prakArano dharma haNAI jAya che. //4thI jema tuMba tUTI gayAM pachI ArAono koi AdhAra raheto nathI tema samyaktva haNAI gayAM pachI mAtra cAritra dvArA mokSa maLI zakato nathI. 48 suMdara zobhAvALuM paNa kamaLa mULane kApI nAkhyA pachI jema naSTa thaI jAya che te ja rIte samyakatvano nAza thAya che e sAthe ja bAkInI saghaLI kriyAo zobhA vinAnI banI jAya che. Il4o. pAyo naSTa thaI jatAM bhalabhaluM rAjabhavana jema paDI gayAM vinA rahetuM nathI tema samyakatva cAlyAM gayA pachInuM dravya cAritra jarura niSphaLa thaI jAya che. //pavA iMdhaNa vinAno agni ane hRdaya vinAno puruSa jema mRtyune zaraNa thAya che te ja rIte samyakatvathI patitanuM saMpUrNa cAritra karamAI jAya che. ApanA ka "vadhipatAjA' vRttiH : jaheti / navasaGkhyakairupanayairatra samyaktvazUnyAyAH kriyAyA vaiyarthyaM maNDayati tatra prathamopanayaH / 'jaha mahAsAgarammi siavaDeNa viNA bohitthaM na tarai' zvetapaTena - rakSAvRttivizeSeNa vinA dRDhabandhamapi yAnapAtraM bhISaNe'mbunidhau yathA na tarati / 'taha kiriyArUi sammatteNa viNA bhavodahiM na tarai' evameva jinoktakriyAyAHsvIkArakartA'pi zvetapaTa sadRzaM samyaktvantena vinA bhavasAgarAntaM na yAti, yadAkhyAtaM darzanazuddhiprakaraNe pUrvAcAryazcandraprabhasUribhiH, kuNamANo vi nivittiM pariccayaMto vi sayaNadhaNabhoge / dito vi dussaha uraM micchadiTThi na sijjhai u // 40 // atha dvitIya upanayaH / 'jaha mahAvisAlo rukkho u mUlammi hae viNassae' yathA vRkSasya jIvitantanmUlA''yattam, prANavati mUle vRkSaH prANiti, niHzvasite ca mUle vRkSovinazyati - - 146 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAkhopazAkhAghaTAkulo'pi cet / 'taha sammattamUlavigame sesacaraNaMpi nAsai' tathA . samyaktvA'pagAme cAritrasyA'pagamaH, sthitimati samyaktve prAptacAritrasyA'vasthAnantatratasya mUlatvAd vRkSavat, yaduktamprajJApanAsUtrasya dvAviMzattame pade pUrvadharaiH zyAmAcAryaH, jassa puNa micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai tassa apaccakkhANakiriyA NiyamA kajjai // tRtIyastvevam / 'jaha guruNa bhadreNa guNo bhaTTho hoi' mArgopapannAd gItArthagurorviyuktasya muneH sadguNo'pi yathA kulavAlakavad viSaNNo bhavati / ata evopadiSTamupadezapade bhagavadbhirharibhadrA''cAryaH, NANassa hoi bhAgI thiratarato daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcanti // 'taha sammatteNa viNA sayalo dhammo muhA hoi' tathA samyaktvAt patitasya sakalo'pi sadAcAragrAmaH patanA'bhimukho bhavati / / ____ turIyopanayastvevam / 'jaha nAhammi haNie sayalaM cauraMga sinnaM nAsae' zatrUcchedakSamatvena sabalaM vizAlamapi caturaGgaM sainyaM yathA nihate senAnyAM svayameva palAyate / 'taha sammattammi hae dANAiyo dhammo nAsai' evaM samyaktvasya cyavanA'nantaramavaziSTo dAna - zIla - tapobhedabhinno dharmasamUho'pakarSamApnuvanti / yadudgIrNamadhyAtmasAraprakaraNe mahopAdhyAyayazovijayaiH, samyaktvasahitA eva zuddhA dAnAdikAH kriyAH / tAsAmmokSaphale proktA yadasya sahakAritA // paJcamopanayo'yam / 'jaha tuMbe viNaDhe ArehiM sAhAro neva hoi' tumbaJcakrasya nAbhistasmin vicchinne ArakamAtraizcakrasyA''dhAratvanna hi bhavati / 'taha sammattammi hae caraNeNa paramagaI na hoi' tumbamiva samyaktvam, ArakavaccaraNaJcakrampunaH mokSopAsanA, samyaktve vizIrNe tavirahitaizcAritramAtrairmokSA'vApti na bhavati / . samyaktva rahasyaprakaraNam, gAthA-44-45-46-47-48-49-50-51 147
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadabhihitaM saMvegimunigambhIravijayairadhyAtmasAravRttyAm, 'samyagdarzanahIno mohAdikaM paribhUya mokSarAjyanna prApnoti / ' SaSThastveSa upanayaH / 'jaha kittie mUle vicchAyaM kamalaM viNa havai' puSpeSu pradhAnatvaM kamalasya, vikasitakAntimato'pi tasya mUle kartite viccheda eva bhAvI / 'taha sammatta -nAsammi kiriyA vicchAyA' evaM samyaktvAt patitasya zAstroktakriyA''caraNaprayatno'pyastameva yAti / yadAjJaptaM zrutakevalibhirbhadrabAhusUribhirodhaniyuktI, nANaM va daMsaNaM vA tavo ya taha saMjamo ya sAhuguNA / ekke savvesu vi hIliesu te hIliyA huMti // 529 // atha saptamopanayaH / 'jaha pIDhaviNAse mahAAyayaNamavassaM viNassae' pIThikAyAH vizaraNA'nantaraM svargA'pagatakhaNDasamamapi rAjabhavanamavazyaM prapatati / 'taha daMsaNassa vigame sayalaM vihalaM pamattaMttaM / pramattatvaM SaSThaM guNasthAnaM sarvacAritrarUpantatsakalamapi samyaktvasyA'pagAme zUnyAkArambhavati / yaduktamAdipurANe digamvaragranthe'pi, cAritraM darzana - jJAnavikalannArthakRnmatam / prapAtAyaiva taddhi syAdandhasyeva vivalgitam // 24/112 // aSTamannavamaJca yugapad / 'jaha iMdhaNavihINo aggIva hiyaeNa rahio purIso vijjhAyai' yathA nirandhano vahiracirAdevopazAmyati, viratahRdayazca puruSastUrNaM mrIyate / 'taha sammattarahiyassa sayala caraNaM' evaM samyaktvazUnyasya munerakhilazcAritrAcAro'ciraM vigalati, ata evoktaM darzanaprAbhRte, dasaNamUlo dhammo uvaiTTho jiNavarehiM sissANaM / taM souNa sakaNNe daMsaNahINo Na vaMdivyo ||iti 44 taH 51 // * TIno lAvArtha: samyaktva vinAnuM cAritra, AcAra ke kriyA badhuM ja niSphaLa che. zAstronA A abhiprAyane ahIM puSTa rIte maMDita karavAmAM Ave che. samyakatvarahita AcAranI vyarthatA samajAvavA mATe graMthakAre nava 148 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ nava dAMtono Azaro svIkAryo che. saLaMga ATha-ATha gAthAo sudhI A nava dRSTAMto ane tenA upanayanI samaja ApavAmAM AvI rahI che. jeno svAdhyAya ApaNA cittamAM evo majabUta nirNaya karAvaze ke samyaktva vinAno dharma saMpUrNa viphaLa che. 1. pahelo upanayaH jahAja game teTaluM majabUta hoya, sakSama hoya tema chatAM tene saDhanI jarura che. saDha vinAnuM jahAja tophAnI samudrane oLaMgI zakatuM nathI.basa, samyakatva saDha jevuM che ane e sivAyanI kriyAo jahAja jevI che. jinezvare upadezelI kriyAo jemane game che, jeo te kriyAnuM rasapUrvaka pAlana kare che chatAM jo samyaktvathI teo dUra rahe che to evA kriyArUci jIvo bhavasAgaranA aMta sudhI pahoMcI zakatAM nathI. pU. pUrvAcArya zrI candraprabhasUri mahArAje "nazuddhipraharI' mAM pharamAvyuM che kekunnmaanno vi nivittiM pariccayaMto vi sayaNadhaNabhoge / diMdato vi dussaha uraM micchadiTThi na sijjhai u // 40 // sArArtha : svajana ane dhanano tyAga karIne saMyamane svIkAranAro temaja te pachI paNa avarNanIya pariSadone sahana karanAro AtmA paNa jo mithyAdaSTi che to mokSane pAmato nathI. e 2. bIjo upanayaH . vRkSanuM jIvana tenA mULane AdhIna hoya che. mULamAM jo prANo dhabake che to vRkSamAM paNa prANono dhabakAra thaze ane mULa jo nizcaSTa thaI cUkyuM che to game tevuM ghaTATopa vRkSa paNa vinAza pAmyAM vinA nahIM rahe. A samyaktva mULanA sthAne che ane vRkSanA sthAne cAritra che. samyaktvano jyAM kSaya thAya che tyAM cAritrano paNa kSaya thAya che. prApta thayeluM cAritra to ja TakI zake che jo samyaktvanI sthiratAne coMTa lAgI nathI. te sthiratApUrvaka TakI rahyuM che. pU. pUrvadhara A.zrI zyAmasUri mahArAje patravaUI nAmanA upAMgasUtranA bAvIzamAM padamAM pharamAvyuM che ke jassa puNa micchAdasaNavattiyA kiriyA kajjai tassa apaccakkhANakiriyA NiyamA kajjai // sArArtha jene mithyAtvano udaya thAya tene paccakhANanA abhAvano / vratanA abhAvano avazya udaya thAya. 3. trIjo upanaya: mArgastha ane gItArtha guru bhagavaMtathI chUTAM thayelAM ziSyamAM je kAMi saguNa che teno paNa kSaya thaI jAya che. kulavAlakamuni A mATe daSTAMtarUpa che. sacavaracaraNa, mAthA-44-45-4-47-48-42-1011 149
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ upavezapava nAmanA graMthamAM pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje noMdha karI che ke-- NANassa hoi bhAgI thiratarato daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcanti // sArArtha : teo dhanya che jeo jIvanabhara mATe gurukuLavAsano tyAga karatAM nathI. teo jJAnanA bhAgI bane che ane darzanamAM temaja cAritramAM paNa sthiratA pAme che. guruthI bhraSTa thayelAM ziSyanI jema samyaktvathI patita thayelAM AtmAno samagra sacAra patananA Are AvI ubho che. 4. cotho upanaya : jenI pAse zatrune ukheDIne pheMkI devAnI zakti che ane ethI ja je baLavAna che evI paNa caturaMgI senA tyAre svayaM medAna choDIne palAyana thai jAya che jyAre teno senApati mAryo jAya che. evuM ja kaiMka ahIM bane che. samyaktvanuM cyavana thayAM pachI dAna, zIyaLa ane tapanuM je kAMi astitva rahyuM hoya te paNa nAza pAmI jAya che. adhyAtmabhArapraraLa mAM pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma.e lakhyuM che ke-- samyaktvasahitA eva zuddhA dAnAdikAH kriyAH / tAsAmmokSaphale proktA yadasya sahakAritA | sArArtha : samyaktva sAthenI ja dAna, zIyaLa, tapa vigerenI kriyAo zuddha bane che. te kriyAo dvArA je mokSaphaLa maLe che temAM samyaktvano apUrva sahakAra samAyelo che. 5. pAMcamo upanaya : cakranA madhyavartibhAgane tuMba kahevAya. cAre tarapha goThavAyelAM daMDone Araka kahevAya. tuMba tUTI gayAM pachI ekalAM ArakonA sahAre cakra TakI zakatuM nathI kemake cakrano AdhAra to tuMba hato. samyaktva e tuMba jevuM che. Araka jevuM cAritra che ane mokSanI sAdhanA cakra jevI che. samyaktvarUpI tuMba tUTI jAya che tyAre mokSa sAdhanA paNa tUTe che. ekalAM cAritranA AdhAra para te TakI zakatI nathI. adhyAtmasAra nI vRtti mAM pU. gaMbhIravijayajI gaNI lakhe che ke-- 'samyagdarzanahIno mohAdikaM paribhUya mokSarAjyanna prApnoti / ' sArArtha : : samyaktva vinAno AtmA mohane harAvIne mokSanuM rAjya meLavI zakato nathI. 6. chaThTho upanaya : 150 puSpanI prajAtiomAM kamaLane zreSTha gaNavAmAM Ave che. jenI kAMti jhagamagATa karI rahI che evuM paNa kamaLa tenA mULane kAMpI nAMkhavAmAM Ave che tyAre ukhaDyAM vinA rahetuM nathI. e 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja rIte samyaktvathI patita thayelAM AtmAno kriyAnI vizuddhi mATeno ADaMbara paNa asta pAmyAM vinA raheto nathI. jonivRtti nAmanA AgamasUtramAM pU. pUrvadhara A.zrI bhadrabAhusUrIzvarajI mahArAje uccAryuM che ke-- nANaM va daMsaNaM vA tavo ya taha saMjamo ya sAhuguNA / ke savve va hIlie te hIliyA huMti // 529 // sArArtha : samyaktva, jJAna, tapa ane saMyama... A badhA sAdhunA guNo che. te paikInA ekanI jyAM hIlanA thAya che tyAM zeSa sarvanI hIlanA thai jAya che. 7. sAtamo upanaya : jANe svargano TUkaDo AkAzamAMthI kharI paDIne dharatI para AvI caDyo hoya evuM jenuM rUpa che, sauMdarya che evuM rAjabhavana paNa tenA pAyAno nAza thayAM pachI avazya dharAzAyI thai jAya che. e ja rIte samyaktva to pAyo che teno nAza thayAM pachI tenI upara ubhI thayelI chAM guNasthAnakarUpa sarvaviratidharmanI mahelAta avazya jamInadosta thai jAya che. gAvipurALa nAmanA digaMbara graMthamAM kahyuM che ke-- cAritraM darzana - jJAnavikalannArthakRnmatam / prapAtAyaiva taddhi syAdandhasyeva vivalgitam || 24 / 112 // sArArtha : darzana ane jJAna vinAnuM cAritra to anartha karanAruM che. te avazya patanazIla che. AMdhaLAne karelAM zaNagAra jevuM che. 8-9. AThamo ane navamo upanaya : je paLe iMdhaNanuM chelluM taNakhaluM khatama thAya che, tatkSaNa agni zAMta thai jAya che. je paLe hRdaya dhabakatuM aTakI jAya che te ja paLe puruSa mRtyune zaraNa thai jAya che. evuM ja kaMika ahIM che. samyaktvathI patita thayelAM muninuM cAritra iMdhaNa vinAnA agni jevuM che. hRdaya vinAnI kAyA jevuM che. AthI ja varzanaprAmRta graMthamAM lakhAyuM che ke-- daMsaNamUlo dhammo uvaiTTho jiNavarehiM sissANaM / taM souNa sakaNNe daMsaNahINo Na vaMdivvo // sArArtha : tIrthaMkaroe temanA ziSyone samyaktvamUlaka dharmano upadeza karyo che.kAna daine A vAta sAMbhaLo temaja e pachI samyaktvathI patita munine vaMdana karavAnuM baMdha karo. samyatvarahasyaprajAm, mAthA-44-4-46-47-48-46-0-11 151
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayanirdezikA : samyaktvAbhAve zeSaratnatrayasya nirapavAdaM vaiyarthyaM darzayannAha* bhAvArtha : samyatvanA abhAvamAM zeSaratnatrayInI apavAdarahita vyarthatAnuM darzana karAvatAM kahe che ke * mUlam : iya sammatteNa viNA savvaM cia chAraAhuisaricchaM / bahirassa kannajAvo havai tusakhaMDaNaM va samaM // 52 // * chAyA : iti samyaktvena vinA sarvazcaiva bhasmanihutaM sadRzam / . . badhirasya karNajApo bhavati tuSakhaNDanena samam // 52 / / * gAthArtha : ____uparo'ta sabhya tvavinAnuM madhu 4 (55295) (1) mA mAti cha. (2) pirane maMtra saMbhaLAvavA jevuM che ane (3) tuSa khaMDana samAna che. * 'bodhipatAkA' vRttiH : iyeti / 'iya' pUrvoktairnavopanayairyanmAhAtmyamAveditantena / 'sammatteNa viNA' tattvA'bhilASa eva samyaktvantattvampuno yathArthajJAnam, yaduktaM 'yogazatake' zrImaddharibhadrA''cAryaH, saNNANaM vatthugao boho sadasaNaM tu tattha rUI / saccaraNamaNuTThANaM vihi-paDisehANugaM tattha // evaM sajjJAnarUcireva samyaktvantena vinA / 'savvaM cia' zeSa-ralatrayamarthAjjJAna - cAritre vitate'pi / 'chAraAhuisaricchaM' bhasmani hutamiva vyartham / 'bahirassa kannajAvo' karNahInasya karNajApavadatyantaM viphlm| 'tusakhaMDaNeNa samaM' tuSakhaNDanopamaJcaitanmudhaiva, evaM samyaktvavikalayo rjJAna - cAritrayornirapavAdaM vaiyarthyam, 152 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadabhihitaM digambarAcAryaiH kunda kundaiH rayaNasAre'pi, samaM viNA sANaM saccarittaM Na hoi niyameNa / tArayaNattayamajjhe sammaguNukkaDaM jiNuTThei ||46 // 52 // * TIkAno bhAvArtha : 1.. samyaktva eTale tattva prAptinI abhilASA. UMDANathI vicAratAM samajAya che ke samyaktva pragaTe che tyAre tattva taraphano aramAna umaTyAM vinA raheto nathI. AthI tattva prAptinI abhilASAne samyaktva kahIe temAM bAdha nathI. have tattva eTale zuM ? e prazna ubho thAya. teno javAba che, vastuno yathArtha bodha eTale tattva. yogazataLa graMthamAM pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje lakhyuM che ke- saNANaM vatthugao boho sadaMsaNaM tu tattha rUI / saccaraNamaNuTThANaM vihi-paDihANugaM tattha // sArArtha : vastuno vastulakSI bodha eTale samyajJAna. samyajJAnanI abhilASA eTale samyaktva ane jJAna ane darzananuM vidhi - niSedhapUrvakanuM AcaraNa eTale samyak cAritra... AvA samyaktvanuM mAhAtmya pUrva gAthAomAM nava-nava upanayo vaDe darzAvyuM che. A samyaktvavinAnI zeSaratnatrayI eTalI badhI niSphaLa che ke enI niSphaLatAmAM kyAMya apavAda maLe tema nathI. zeSaratnatrayI eTale jJAna ane cAritra. samyaktva vinAnA jJAna ane cAritra kevA ? 1. rAkhamAM Ahuti ApavA jevA... 2. baherAnA kAnamAM maMtra bhaNavA jevA... 3. phIkA tuSane khAMDavAnI pravRtti jevA... traNeya pravRtti jema saMpUrNa vyartha che tema samyaktva vinAnAM jJAna, cAritra paNa vyartha che. digaMbarAcArya zrI kuMdakuMde paNa thaLasAra nAmanA graMthamAM lakhyuM che ke-- sammaM viNA saNNANaM saccarittaM Na hoi niyameNa / tAraNatta majjhe sammaguNukkaTTaM jiNuTTiM // 46 // sArArtha : : samyaktva vinA sajJAna ane saccAritra kadApi hoi zakatAM nathI tethI ratnatrayImAM jinezvare samyaktvaguNanI utkRSTatA darzAvI che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-52 153
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayanirdezikA : tadabhAvavato bAhyAnuSThAnasya vaiyarthyamprarUpayannAha* bhAvArtha: samyakatvanI avidyamAnatAmAM bAhya-anuSThAna vyartha che evI prapaNA karatAM kahe che ke* mUlam : aMdhAraniccioM piva savvadehovaTTaNaM jahA vihalaM / taha sammatteNa viNA sayalaM bajhaM aNuDhANaM // 53 // * chAyA : andhakAre nicitamiva sarvadehodvartanaM yathA viphalam / tathA samyaktvena vinA sakalaM bAhyamanuSThAnam / / 53 / / * gAthArtha : aMdhakAramAM karelo dehano sakaLa zaNagAra jema viphaLa che tema samyaktvanA abhAvamAM karelAM bAhya anuSThAno dravya anuSThAno saMpUrNa viphaLa che. //pA * 'bodhipatAkA' vRttiH : ___ aMdhAreti / 'sammatteNa viNA' samyaktvasyA'bhAve paramArthatastadAbhimukhyasyAM'pyabhAve / 'sayalaM bajhaM aNuTThANaM' samastaM bAhyA'nuSThAnaM yathA gurukulavAsaksatiH, paJcapraharA'dhyayanam, vikaTastapovidhiH, ugrA vihAracaryA, mala-mAlinyadhAraNamityAdyaparamapi / 'aMdhAra nicciaM savvadehovaTTaNaM piva vihalaM' tamasAM pracAre lalitA'pi dehabhUSA yathA viphalA tadiva mithyAtvatamovyApte manasi jinoktaM bAhyAnuSThAnaM vyarthameva, yadudgIrNampaJcamagaNadharaiH sUtrakRdaGge, je yA'buddhA mahAbhAgA vIrA asammattadaMsiNo / asuddhaM tesiM parabUtaM aphalaM hoi savvaso // 22 // je ya buddhA mahAbhAgA vIrA sammattadaMsiNo / suddhaM tesiM parakuMtaM saphalaM hoi savvaso // 23 // 53 // 154 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja TIkAno bhAvArtha : samyakatvanI avidyamAnatAmAM ane samyakatvanI abhimukha avasthAnI paNa avidyamAnatAmAM je kAMI dravyAnuSThAno/dharmanI bAhya pravRttio AcaravAmAM Ave te aMdhakAramAM racelAM dehanA zaNagAra jevI che, viphaLa che. bAhya anuSThAnomAM keTalAMka namUnA joie. (1) gurukuLavAsanuM sevana. (2) ugra vihAracaryA. (3) pAMca praharano svAdhyAya. (4) kaThIna tapazcaryAnuM sevana. (5) melAM vastro dhAraNa karavAM. A ane AvI anya bAhya kriyAo samyakatvanA abhAvamAM sadaMtara nakAmI che. mithyAtvano aMdhakAra jyAM sudhI manamAM phelAyelo che tyAM sudhI sevelI uparokta bAhya dharmakriyAo icchita phaLane ApI zakatI nathI. paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmIjI bhagavaMte sUtratA nAmanA AgamamAM pharamAvyuM che keje yA'buddhA mahAbhAgA vIrA asammattadaMsiNo / asuddhaM tesiM parakUtaM aphalaM hoi savvaso // 22 // je ya buddhA mahAbhAgA vIrA sammattadaMsiNo / suddhaM tesiM parabUtaM saphalaM hoi savyaso // 23 // sArArtha : jeo samyaktvadhara nathI teo sAcA vairAgI nathI ane tethI temanuM saMyamapAlana mATenuM saghaLuM ya parAkrama azuddha banI jAya che. aMte temanAM saMyama ane tapa saMpUrNa viphaLa nIvaDe che. jeo samyakatvadhara che teo mahAnubhAva che, vairAgI che, temanuM tapa ane saMyama mATenuM parAkrama zuddha kakSAnuM bane che ane saMpUrNa saphaLa thAya che. " viSayanizilyA : - punaravAptidaurlabhyAt tatraiva sarvataH prayatno vidheya ityupadezayannAha* bhAvArtha : samyaktvanI punaH prApti khUba durlabha che mATe samyakatva prAptino badho ja prayatna karI lo evo upadeza ApatAM kahe che ke mUktam : tA ittheva payatto kAyavvo savvahA puNo eyaM / daMsaNarayaNaM rayaNaM va dullahaM maMdapunassa // 54 // samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-53-54
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ * chAyA : tasmAdatraiva prayalaH kartavyaH sarvathA puna etat / darzanarataM ralamiva durlabhammandapunyAya / / 54 / / * gAthArtha: tethI ahIM (samyaphamATe) ja puruSArtha karavA jevo che. alpa pucaka jIvo mATe A samyaktvarupI . ratna ratnanI jema sarvathA durlabha che.pajA * 'bodhipatAkA' vRttiH : tA iti / 'savvahA' sampadi vipadi vA, divA nizi vA, tapasyapratyAkhyAte vA, subhikSe durbhikSe vA, yazasyapayazasi vA, sAnukUlye prAtikUlye vA / 'ittheva' samyaktvA'vAptyai . prAptena tatsthairyAya / 'payatto kAyavyo' puruSArtho vidheyaH kathaJcedudIrayati / 'maMdapuNNassa' puNo eyaM saNarayaNaM rayaNaM va dullahaM' jIrNapunyAya nidhAnasyA'vAptivadidaM samyaktvaratnasya prAptiH punaravAptizca paramadurlabhA, yadAkhyAtaM ratnakaraNDe digambarAcAryaH sAmantabhadrairapi, na samyakatvasamaM kiJcit traikAlye trijagatyapi / . zreyo'zreyazca mithyAtvasamannA'nyattanubhRtAm // 54 // idamatra tAtparyam / samyaktvasya punaravA''ptedaurlabhyantasya parimItasthititvAd / bhinnagranthikAnAmbhavabhramaNamutkarSato'nantaM sambhavi parantatra samyaktvasya kAlamAnamasaGkhyAtameva / 1. aupazamikadarzanaM samagrabhavacakre paJcavAraM labhyeta, pratyekavArasya ,sarvavArasya ca jaghanyata utkarSatazca kAlamAnamantarmuhUrtameva / 2. sAsvAdanaM darzanaM SaDAvalimAnamutkarSato jadhanyataH punaH samayaikamAnam, upazama tazcyavataivaitallabhyate'to'dhikataH paJcavAramidamavApyate / 3. kSAyopazamikamutkarSato'saGkhyeyavAramAsAdyate tasyaikavArasya jadhanyato'nta__rmuhUrtamutkarSataH sAdhikaM SaTSaSTisAgaropamaM sarvavArasya punaH parato'saGkhyAtaM kAlamAnam / 4. vedakamekavAramekasamayamAtramAnamavApyate / 5. kSAyikaM sAdyanantam / evaMsamyaktvavatobhavasthiteH samyaktvakAlamAnato'titama- . sambhavatvAdetad durlabham / / 54 / / 156 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ * TIkAno bhAvArtha : saMpatti maLe tyAre ane vipatti gherI vaLe tyAre, tapasyA cAlu hoya to paNa ane paccakkhANa vinAnI avasthA hoya to paNa, yazanI vRddhi thAya to paNa ane apayaza maLe to paNa, sukALa pravarte tyAre ane dukALa AvI caDhe tyAre paNa, anukULatAmAM ke pratikULatAmAM ane divase ke rAtre samyaktvanI prApti mATe ja prayatna karavo joie. jemane samyaktva nathI maLyuM temaNe te meLavavA mATe ane jemane samyaktva maLyuM che temaNe tenI sthiratA mATe satata puruSArthazIla banavuM joie. kamanasIba jIvone nidhAnanI prApti durlabha che tema alpapunyaka jIvone samyagdarzananI pharI pharIne prApti 52ma durlabha che. digaMbarAcArya zrI sAmaMtabhadrasUrie ratnaravDa nAmanA graMthamAM lakhyuM che ke- na samyaktvasamaM kiJcit traikAlye trijagatyapi / zreyo'zreyazca mithyAtvasamannA'nyattanubhRtAm // 54 // sArArtha : traNa lokamAM ane traNa kALamAM samyaktva samAna zreyaskArI bIjuM kazuM nathI ane mithyAtva samAna azreya bIjuM koi nathI. samyaktvanI durlabhatAnuM tAtparya : ahIM eka prazna udbhave che. eka tarapha samyaktvanI punaH prAptine puSkaLa durlabha kahevAmAM AvI che ane bIjI tarapha samyaktvadhara AtmAno mokSa nizcita che tevuM vidhAna thayuM che. A paraspara virodhI vAta nathI ? nA, be paikI eka paNa vidhAna aghaTita nathI ane paraspara virodhI paNa nathI. bannevidhAnonuM tAtparya samajavAnI jarurache. samyaktvadhara AtmAno mokSa nakkI chetepaNasAcuMcheane samyaktvanIpunaHprApti durlabha che te paNa sAcuM che. have A be vAtonuM parasparanuM saMtulana ahIM ApaNe vicArI laie. samyaktva pAmyAM pachI AtmA utkRSTathI anaMtakALa sudhI saMsAra bhramaNa karI zake che jyAre A anaMtakALamAM samyaktvanI vidyamAnatA mAtra asaMkhyAta kALa mATe rahI zake che. samagra saMsAra bhramaNa daramyAna samyaktvanI hAjarI mAtra asaMkhyAtakALa mATe che jyAre samyaktva pAmyAM pachInuM saMsAra bhramaNa anaMtu paNa saMbhavI zake che. Ama, samyaktvanI vidyamAnatAvALo kALa bahu ocho che mATe samyaktvanI punaH prAptine khUba durlabha kahevAmAM AvI che. anaMtAkALa sAme asaMkhyAto kALa to sAgaranI sAmenA TIpAM jevo che. ahIM, pAMce prakAranA samyaktvanA kALamAna upara daSTipAta karIe. (1) aupazamika samyaktva samagra saMsAra bhramaNa daramyAna pAMca vAra maLI zake. A samyaktvanA eka vakhatanuM samayamAna paNa aMtarmuhUrtanuM che ane pAMce vakhatanuM sAmUhika samayamAna paNa aMtarmuhUrtanuM che. eka vakhata ane pAMce vakhatano jaghanyathI samayakALa paNa aMtarmuhUrtano che ane utkRSTa samayakALa paNa aMtarmuhUrtano che. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-53-54 157
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) sAsvAdana samyakatva upazama samyakatvathI patita thatI veLAMe ja maLatuM hoya che tethI te vadhumAM vadhu pAMca vAra meLavI zakAya. utkRSTathI AvalikA sudhI sAsvAdana samyaktvane anubhavI zakAya. ethI vadhu samaya mATe nahi. A samyaktvano jaghanya samayakALa eka samayano che. (3) kSAyopathamika samyaktva samagra bhavabhramaNa daramyAna utkRSTathI asaMkhyAtI vAra maLI zake ane asaMkhyavAra maLelAM kSAyopathamika samyaktvano badho maLIne samayakALa paNa asaMkhyAto che. jyAre eka vakhata maLeluM lAyopathamika samyakatva jaghanyathI aMtarmuhUrta sudhI Take ane utkRSTathI sAdhika chAsaTha sAgaropama sudhI Take. (4) vedaka samyaktva eka vAra ja maLe ane e paNa eka samaya mATe ja maLe. (5) sAyika samyakatva AvyAM pachI kadI jatuM nathI. teno kALa sAdi-anaMta che. eka viSayanazI : tduussnnvishuddhyrthmdhikRtyogytvmaasaadyaitdaaraadhniiymityupdishnnaahbhAvArtha : samyaktvanA dUSaNone TALavA mATe samyaktvanI prApti mATenI yogyatA meLavavI joie ane e pachI samyaktvane ArAdhavuM joie evo upadeza karatAM kahe che ke* mUlam : tA [tat] tubbhehiM vi pattaM pubajjiyasukayakammajoeNaM / . saMkAidosarahiaM kAyavvaM appamatteNaM // 55 // cheka chAyA : tad yuSmAbhirapi prAptaM pUrvA'rjitasukRtakarmayogena / zaGkAdidoSarahitaM kartavyamapramattena / / 5 / / * gAthArtha : pUrvakRta punyanA yoge tamane paNa te (samyaktva) prApta thayuM che. apramatta banIne zaMkA vigere doSo TALIne tenuM ArAdhana karo. //papo 158 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'bodhipatAkA' vRttiH : ___tA iti / 'tA' mandapunyenA'syA'vApterdulabhatvAd / 'puvvajjiyasukayakammajoeNa' janmAntareSvArAdhitAnAM gurusevAdiyogAnAmparipAkena / 'tubbhehiM vi pattaM' yuSmAbhirapyetatsamyaktvamavAptam / 'saMkAidosarahiaM' arthatasya zaGkA - kAGkSAdidUSaNannirmUlanIyam, tannirmUlanAya samyaktvAyocitAM yogyatAmAsAdanIyam, vivakSitayogyatvaM guNAnAmaSTakeSu trayodazeSu vA pUrvAcAyairadhikRtam, aSTakantu pUrvAcAryazcandraprabhasUribhiH samyaktvaprakaraNe'bhihitam, bhAsAmai - buddhi - vivega - viNaya- kusalo jiyakkha-gaMbhIro / uvasamaguNehiM jutto nicchaya - vavahAra naya niuNo // 44 // jiNa - guru - suyabhattirao hiya - miya - piyavayaNapiro dhIro / saMkAIdosarahio ariho sammattarayaNassa // 45 // trayodazakampunaH prabhAnandasUribhirhitopadezamAlAyAmevamuktam, daDhadhammArAyaratA kammesu anidiesu ya pasattA / vasaNesu asaMkhuddA kutitthiridhdhIsu vi amuddA // 12 // akhuddA ya akiviNA adurArAhA adINavittI ya / hiya - miya - piya bhAsillA saMtoSaparA amAilA // 13 // dhammapaDikUlakulagaNa-jaNavayanivajaNayasayaNaakkhobhA / jaNasammayA ya purisA sammattAhigAriNo huMti // 14 // 'appamatteNa kAyav' dattamanaskatayA santatamupAsanIyampunaH sadarzanambhavavirahamantram ||55 / / * TIno lAvArtha : alpapucaka jIvone samyaktvanI prApti durlabha che ethI jo A samyaktvanI tamane prApti thaI che to eTaluM nizcita thaI jAya che ke pUrva janmomAM gurusevA vigere prazastayogonuM tame Asevana karyuM haze. yoganA AsevananA phaLarUpe ahIM samyakatvanuM upArjana thayuM che. A samyakatvane zaMkA samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-55 159
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMkSA vigere dUSaNono tyAga karIne ArAdhavuM joie. samyaktvane dUSita karanArAM zaMkA-kAMkSA vigere dUSaNonuM nirmUlana karavuM che temaNe samyaktva mATenI apekSita yogyatA meLavavI joie. samyaktva mATenI apekSita yogyatA kone gaNI zakAya ? A praznano uttara pUrvAcAryonA abhiprAyamAM samAyelo che. pUrvAcAryonA abhiprAya anusAra ATha guNo dharAvanAramAM ke pachI tera guNo dharAvanAramAM samyaktvanI ArAdhanA mATenI yogyatA khIlI cUkI che. pU. pUrvAcArya zrI candraprabhasUri mahArAje samyaktvapraraLa mAM samyaktva prAptinI yogyatAnA ATha guNo nIce mujaba darzAvyAM che... 1 bhAsAmai - buddhi - vivega - viNaya- kusalo jiyakha gaMbhIro uvasamaguNehiM jutto nicchya - babahAra naya niuNoM // 44 // 1 jiNa - guru - suyabhattirao hiya - miya - piyavayaNa jaMpaiiro dhI M saMkAIdosarahio ariho sammattarayaNassa // 45 // sArArtha : 1. jenI pAse bhASA, buddhi, viveka ane vinayanuM kauzalya che... 2. indriyo upara aMkuza maLyo hovAthI je gaMbhIra che. 3. upazama vigere guNo jenAmAM pragaTyAM che... 4. nizcayadRSTi ane vyavahAradaSTino yogyasthAne yogya upayoga je kare che... 5. deva, guru ane zAstrono je bhakta che... 6. je parimIta ane priya vANI bolanAra che. 7. jenAmAM svAbhAvika dhIraja rahelI che... 8. zaMkA-kAMkSA vigere dUSaNono je tyAga kare che... te samyaktvanI ArAdhanA mATe pAtra che. pU. pUrvAcArya zrI prabhAnaMdasUri mahArAje hitopavezamAnA mAM samyaktvanI prApti mATe tera guNone apekSita gaNyAM che... daDhadhammArAyarattA kammesu aniMdie ya sattA / vasaNesu asaMkhuddA kutitthiridhdhIsu vi amuddA ||12|| 5 akirviNA adurArAhA aNavittIya / diya - miya - piya mAsinA saMtoSaparA jhamAnA ||1rU| 10 11 dhammapaDikUlakulagaNajaNavayanivajaNayasayaNaakkhobhA / 13 jaNasammayA ya purisA sammattAhigAriNo huMti // 14 // 160 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArArtha H samyakatva mATe te adhikArI che jenI pAse nimnAMkita tera guNo che. / (1) dhanI her3ha mA62, (2) anihita vanazailI, (3) bhayAhAyuta 532veza, (4) mithyaatvaan| mA52ne na vikSobha na yevo, (5) akSudra svabhAva, (6) 2d, (7) satvazIlatA, (8) saratA, (8) hitarI, madhu2 ane satyavI , (10) saMtoSa, (11) nimatA, (12) dharma virodhAmo sAmanIratA bhane (13) do'priyatA... A rIte samyakatva prApti mATenI yogyatAnA guNo khIlavavAnI koziSa karavI joIe. A prayatna apramattapaNe upayogapUrvaka ane satata thavo joie. * viSayanirdezikA : samyaktvA'pagAmasya baliSThanimittau mithyAtva-pramAdAviti saMvadannAha* bhAvArtha: sabhyaityane patita 42nA pani 25o o hoya to techa. meDa, mithyAtva., pramAda - A rItano abhiprAya ApatAM kahe che ke* mUlam : sammattaM pattaM vi roreNa nihANagaM va dullahaM / * pAvehiM aMtarijjai micchatta-pamAya joehiM // 56 // * chAyA : samyaktvaM prAptamapi roreNa nidhAnakamiva durlabham / pApairantarIyate mithyAtva-pramAdayogaiH / / 56 / / * gAthArtha : daridrane nidhAna jema durlabha che tema prApta thayeluM samyatva paNa mithyAtva ane pramAda yoga jevA pApo dvArA pUMyavA sevAyacha. // 56|| * 'bodhipatAkA' vRttiH : sammattamiti / 'roreNa nihANagaM va dulahaM sammattaM pattaM vi' kSudrabuddhinA nidhAnopArjanamivA'tyantadurlabhamidaM samyaktvantacca prAptamapi / 'micchattapamAyajoehiM pAvehiM aMtarijjai' mithyAtvaM vastuviparyAsarUpam, pramAdo viSaya-kaSAyarasaH, ubhe'pi mahApApe samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-56 161
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ tayoH prAbalyAt samyaktvamantarIyate cet punaH prAptiH paramadurlabhA, pazyantu samyaktvasyA''karSasaGkhyAm, saikabhave utkarSataH sahastrapRthaktvamitA samagrabhavacakraJcopalakSyA'saGkhyasahastramitA, yadudgINa sambodhaprakaraNe haribhadrasUribhiH, sAmAiM ghauththA suya - sana - resa - sadhyameTiM!. nANabhave AgarisA egabhavaM pappa bhaNiyavvA // 892 // tihaM sahasapuhuttaM sayappahuttaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA evaiyA huMti nAyavvA // 893 // tihamasaMkhasahassA sahassapuhuttaM ca hoi viraIe / nANa bhave AgarisA evaiyA huMti nAyavyA // 894 // 56 // ka TIkAno bhAvArtha : mudra ane tuccha mana dharAvanArAM daridrane nidhAnanuM upArjana jema durlabha che tema yuddha sattvazALI jIvo mATe samyakatvanuM upArjana durlabha che. AvuM samyakatva kavacit maLI paNa jAya che to paNa mithyAtva ane pramAda nAmanA mahApApo baLavAna banIne samyaktvane AMtarI le che. vastu jevI nathI tevI ja samajavI tenuM nAma mithyAtva ane viSaya-kaSAyanA spaMdano eTale pramAda - A baMne khUba baLavAna pApo che. temanuM baLa vadhI jAya che tyAre AveluM samyakatva paNa patita thaI jAya che. patita thayelAM samyakatvanI punaH prApti pUrvathI paNa vadhu durlabha che. samyaktvanA AkarSonI saMkhyAne joIe chIe tyAre uparokta varNananI khAtrI thaI jAya che. AkarSa eTale patana, utthAna. cAlI gayelAM samyaktvanuM pharI-pharIne prApta thayuM. eka bhavamAM utkRSTathI be hajAra thI nava hajAra vAra samyaktvanI prApti thAya che. ethI vadhAre nahi. tAtparya e che ke eka bhavamAM AtmA vAraMvAra samyakatva gumAvIne mithyAtvI bane to pharI-pharIne be hajArathI nava hajAra vAra samyaktvanI prApti thaI zake. e pachI nahIM. e pachI yA to samyaktva TakI gayuM hoya ke pachI mithyAtvanI ja sthiratA thaI gaI hoya. samagra bhavacakrano vicAra karIe to utkRSTathI samyaktvanI prApti asaMkhyAta - hajAra vAra thaI zake. ethI vadhAre nahIM. anAdi mithyAdaSTine pahelI vAra samyakatva maLe e pachI utkRSTathI anaMtakALa sudhI te bhavabhramaNa kare paraMtu temAM samyaktvanI vidyamAnatA sAtheno kALa to asaMkhyAto ja hoya kemake samyakatvanA utkRSTa AkarSo upara jaNAvyuM te mujaba asaMkhyAta hajAra che. sakhyodha prajara mAM pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje lakhyuM che ke 162 "bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAiyaM caudhdhA suya - daMsaNa - desa - savvabheehiM / nANabhave AgarisA egabhavaM pappa bhaNiyavvA // 892 // tiNhaM sahasapuhuttaM sayappahuttaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA evaiyA huMti nAyavvA // 893 // tihamasaMkhasahassA sahassapuhuttaM ca hoi viraIe / nANa bhave AgarisA evaiyA huMti nAyavvA // 894 // sArArtha zrata sAmAyika, samyaktva sAmAyika, dezavirati sAmAyika ane sarvavirati sAmAyika ema cAra prakAranI sAmAyika che. eka bhavamAM pahelI traNa sAmAyikanI vadhumAM vadhu be hajArathI nava hajAra vAra prApti thAya che ane aMtima sAmAyika = bhAvasaMyamanI prApti basothI navaso vakhata ja thAya. samagra bhavabhramaNa daramyAna pahelI traNa sAmAyika vadhumAM vadhu asaMkhyAta hajAra vAra maLe ane bhAvasaMyama be hajArathI nava hajAra vAra ja prApta thAya. ll892-893-894ll * viSayanirdezikA : tadvat taddharasyA'pi mAhAtmyanirvacanIyamiti nirdezayannAha* lAvArtha : samyakatvanI jema samyakatvadhArIno mahimA paNa vacanAtIta che evuM sUcana karatAM kahe che ke . * mUlam : te dhannA tANa namo tecciya cirajIviNo du [bu] hA te ya / je niraiArameaM dharati sammattavararayaNaM // 57 // * chAyA : te dhanyAstebhyo namaste caiva cirajIvino budhAste ca / ye niraticArametad dadhati samyaktvavararatnam / / 57 / / samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-57 163
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ *gAthArtha: teo dhanya che, ciraMjIvI che, catura che ane temane namaskAra ho, jeo aticAra rahitapaNe samyatvaratnane dhAraNa kare che. pachI * 'bodhipatAkA' vRttiH : te iti / eaMsammattavararayaNaM' vivakSitasvarUpaM samyaktvaM ratnamadbhirapyArAdhyatvena vararatnaM, yaduktaM digambarAcAryaH kundakundai: 'rayaNasAra' granthe, kiM bahuNA bho ! deviMdA - hiMda - NariMda - gaNahariMdehiM / pujjA paramappA je taM jANa pahANa sammaguNaM // 147 / / 'je niraiAraM dharaMti' guNamatikramya caryate'trA'ticArastantyaktvaitadArAdhayanti ye / 'te dhannA' te mahAnubhAvatvasamprAptitvAduttamAH / tecciya cirajIviNo' nikaTabhavAntatvAdupacaritavyavahAranayadRSTyate'kSayasthitimantaH, paratIrthikagranthe manusmRtAvapyuktam, samyagdarzanasampannaH karmaNA na hi vadhyate / darzanena vihInastu saMsAramupapadyate / / 'te ya vuhA' pravacanamAtRmAtravodhavanto'pi ta eva jJAnino na tu, pUrvazrutavanto mithyAtvinastatra sajjJAnasyA'bhAvAt / 'tANanamo' samyaktvadharabhyo namaskriyA'stu / / 57 / / * mAno bhAvArtha : 1. ratnonA svAmI paNa samyakatvaratnane talase che, ArAdhe che, temanA mATe sabhyatva ArAdhya che mATe samyaktva to ratnomAM paNa pradhAna che. digaMbarAcArya kuMdakuMde rayAsAra graMthamAM lakhyuM che ke kiM bahuNA bho ! deviMdA - hiMda - NariMda - gaNahariMdehiM / pujjA paramappA je taM jANa pahANa sammaguNaM / / 147 // sArArtha : vadhu to zuM kahIe? devendro, nAgendro, narendro ane gaNadhareMdro mATe paNa je pUjya che te arihaMtomAM paNa prAdhAnya samyaktvanuM che. 2. guNanI maryAdAnI bahAra jaine je kriyA karavAmAM Ave tene aticAra kahevAya. samyaktva saMbaMdhI aticArone tyajIne je samyaktvane ArAdhe che teo dhanya che kemake temane mahAnubhAva avasthA sAMpaDe che. teo TuMka samayamAM saMsArano aMta karanArA che tethI upacarita vyavahAranayanI . daSTimAM temane akSayasthiti maLI cUkI che. ethI ja teo ciraMjIvI che. 164 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. manusmRti nAmanA hiMdu graMthamA 59 samAyuM cha samyagdarzanasampannaH karmaNA na hi badhyate / darzanena vihInastu saMsAramupapadyate // sArArtha : samyaktvavALo AtmA karmathI baMdhAto nathI ane samyagdarzana vinAno AtmA saMsAramAM rakhaDe che. 3. mAtra aSTapravacanamAtAnuM jJAna hoya to paNa samyaktvadhArI AtmA sAco jJAnI che, catura che. mithyAdaSTi kadAca pUrvazrutane paNa bhaNI le to paNa te jJAnI nathI kemake mithyAtvanI hAjarImAM samyajJAnanI ja gerahAjarI che. AvA samyagdaSTi jIvone namaskAra thAo... * viSayanirdezikA : ___ granthibhedata upapannaM pravacanapratyayameva samyaktvamityabhiprINayannAha* bhAvArtha : - graMthibheda dvArA pragaTelo dvAdazAMgIno vizvAsa e ja samyakatva che evo abhiprAya ApatAM kahe che ke* mUlam : mannaha tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM pannattaM / suhapariNAmo sam rAgAivisuttiyArahio // 58 // * chAyA : manyasva tadeva satyaM niHzaLe yad jinaiH prajJaptam / zubhapariNAmaH samyaktvaM rAgAdivisUtrikArahitaH / / 58 / / * gAthArtha : je jinezvare pharamAvyuM che te zaMkAthI para che, satya che. tuM evo pakSapAta kara. A prakAranA rAgavaiSanI daDha gAMThathI rahita cittanA zubha pariNAmane samyakta kahevAya. //58ll. * 'bodhipatAkA' vRttiH : ___ mannaheti / 'jiNehiM jaM pannattaM' vedyamAnatIrthaMkaranAmakarmodayairarhadibharyadarthato bhApitantada gaNadharaiH sUtrato gumphitam / tameva nIsaMkaM saccaM mannaha' tadeva zaGkAtItaM satyamiti pakSapAtaM dAyena dhAraya, etadeva samyaktvasya pratItijanakaM lakSaNaM, samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-58 165
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadudgIrNamuttarAdhyayanasUtrasya niryuktau zrutakevalibhadrabAhusUribhiH, sammaddiTThI jIvo uvaiTTha pavayaNaM tu saddai / sahai asabbhAvaM aNAbhogA guruNiogA vA / / etadevoktaM digambaragranthe dhavalA'bhidhe digambarAcAryaiH puSpadantabhUtabalibhiH daMsaNa attAgamapatthesu ruI paccao sA ||6|1|| 'rAgAi visuttiyA rahio suhapariNAmo sammaM' uparyuktalakSaNaM cittavRttervizuddhimayaM sA ca zuddhi rAga - dveSa gauravodbhUtAbhyo durdhyAnagranthibhyo'pagatA, saiva samyaktvam // 58 // * TIkAno bhAvArtha : 1. tIrthaMkara nAmakarmano udaya jeo bhogavI rahyAM che teo arihaMta che AvA bhAva arihaMte arthathI jenI dezanA ApI tene ja gaNadhara bhagavaMte sUtrarUpe guMcyuM. AthI te paNa jinavacana rUpa banyuM. AvuM jinavacana zaMkAthI para che, satya che evI dRDha zraddhA dhAraNa karavI joie. A prakAranI zraddhA ja samyaktvanuM pratItijanaka lakSaNa che. uttarAdhyayana sUtra - nivRtti mAM pU. zrutakevaLI zrI bhadrabAhusUri mahArAje uccAryuM che ke-- sammaddiTTI jIvo uvaiTTha pavayaNaM tu saddahai / saddahai asabbhAvaM aNAbhogA guruNiogA vA / / sArArtha : te samyagdaSTi che je vidyamAna dvAdazAMgInI to zraddhA kare che,. avidyamAna dvAdazAMgInI paNa guruvacananA mAdhyamathI ke pachI svAbhAvika paNe zraddhA kare che. dhavanA nAmanA digaMbara graMthamAM digaMbarAcArya puSpadaMta bhUtabali dvArA paNa lakhAyuM che ke-- daMsaNa attAgama patthesu ruI paccao sA || 6 |1 // sArArtha : Ame kahelAM Agamano vizvAsa eTale ja samyakatva. samyaktvanuM uparyukta lakSaNa cittanI viziSTa prakAranI vizuddhimAM samAyeluM che. cittanI AvI vizuddhi tyAre maLe jyAre rAga-dveSanI gADha graMthinA kaLaNamAMthI cittanI mukti thAya. rAga-dveSanI gADha graMthithI rahita cittanI ukta prakAranI vizuddhine samyaktva kahevAya. * viSayanirdeziA : jinoktipakSapAto'pi jinoktastadvatazca bhavAnto nikaTavartIti nigadannAha-- 166 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhAvArtha: jinavacanano A prakArano pakSapAta khuda jinarAje saMmata karyo che ane A pakSapAta dhAraNa karanAranAM saMsArano zIgha aMta thAya che evo upadeza karatAM kahe che ke* mUlam : evaMvihapariNAmo sammadiTThI jiNehiM pannatto / eso u bhavasamuhaM laMghai thoveNa kAleNa // 59 // * chAyA : evaMvidhapariNAmaH samyagdRSTirjinaiH prajJaptaH / eSastu bhavasamudraM laGghayati stokena kAlena / / 59 / * gAthArtha : . A prakArano cittapariNAma e ja samyakatva che evuM arihaMte kahyuM che. Avo samyagdaSTi AtmA TUMka samayamAM saMsAra samudrane oLaMgI jAya che. pA. * 'bodhipatAkA' vRttiH / evaMviheti / 'evaMvihapariNAmo sammadiTThI' yajjinoktantatzakAparaM satyamiti pratyayavAn samyagdRSTiH syAd / 'jiNehiM pannattaM' evaM sAkSAtsarvajJairdharmanAthairupadiSTam, yaduktampuSpamAlAyAmmaladhAribhirhemacandrasUribhiH, arihaM devo gurUNo susAhuNo jiNamayaM mahapamANaM / iccAisuho bhAvo sammattaM biMti jagagurUNo // 10 // etadeva bhadrabAhUsUripramukhaiH prakarSato vyAkhyAtaGgacchAcAraprakIrNake, jai vi na sakA kAuM sammaM jiNabhAsiaM aNuTThANaM / to sammaM bhAsijjA jaha bhaNiyaM khINarAgehiM // osanno vi vihAre kammaM sohei sulahabohI a / caraNa - karaNa visuddhaM avahito parUvito // 'eso u thoveNa kAleNa bhavasamudaM laMdhai' etAdRzo darzanadharaH parimItakAlavyayenaivA'rthAdutkarSato'rdhapudgalaparA'vartena jadhanyatazco'ntarmuhUrtena saMsArA'rNavaM laGghayati samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-59 167
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadabhihitampuSpamAlAyAm, aMtomuhuttamittaMpi phAsi hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapoggala pariyaTTo ceva saMsAro // 104 // idamatra viziSTam, prApte tu kSAyike bahuto'pi tri-catubhirjanmabhirbhavAntaH sampadyate, .. yadudgIrNampaJcasaMgrahe, taiya cautthe tammiva bhavaMmi sijhaMti saNe khINe / jaM deva niraya saMkhAu caramadehesu te haMti // iti // 59 // * zAno lAvArtha : 1. aThThAvanamI gAthAmAM varNavyo te prakArano zubha pariNAma jene sAMpaDyo che te samyagdaSTi che. tAtparya e che ke jinezvare prarUpelI dvAdazAMgI zakAtIta satya che evuM mAnanAro AtmA samyagdaSTi che evuM sAkSAt arihaMte upadezya che. puSpamAlA - upadezamAlA 5729mA 5. pUyArya bharApArI zrI mayaMdrasUri mahArA4 32bhAvyuM cha arihaM devo gurUNo susAhuNo jiNamayaM mahapamANaM / iccAi suho bhAvo sammattaM biMti jagagurUNo // 10 // sArArtha devatarIke arihaMta, gurutarIke susAdhuo ane dharma tarIke jinavANI ane pramANa che A prakArano zubha Azaya ja samyakatva che evuM vitarAge bhAkhyuM che. A ja upadezane chAvara pannA sUtramAM zrutakevalI pU. bhadrabAhu svAmIjI vigeree vadhu prakRSTa rIte guMthyo che ke jai vi na sakA kAuM sammaM jiNabhAsiaM aNuTThANaM / to sammaM bhAsijjA jaha bhaNiyaM khINa rAgehiM // osanno vi vihAre kammaM sohei sulahabohI a / caraNa - karaNa visuddhaM avabUhiMto parUvito // sArArtha: tame kadAca cAritranA anuSThAno utkRSTa rIte ArAdhI zakatAM nathI to paNa evI zuddha prarUpaNAne dhAraNa karo jevI jinezvare prarUpI che. cAritramAM je zithila che chatAM zuddha prarUpaNAmAM je zithila nathI evo sAdhu zakya karmano kSaya kare che ane sulabhabodhi bane che. 168 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. . Avo samyagdaSTi AtmA parimItakALamAM saMsAra sAgarane oLaMgI jAya che. utkRSTathI ardha pudgalaparAvarta jeTalo kALa te saMsArabhramaNa kare che je anAdi saMsAranI apekSAe alpakALa kahevAya. jadhanyathI to te aMtarmuhUrtamAM ja mokSane pAmI jAya che. puSpamAna prajara mAM lakhyuM che keaNtomuhuttmittNpi phAsiaM hujja jehiM sammattaM / tesiM avaDDapoggala pariyaTTo ceva saMsAro // 104 // sArArtha : eka aMtarmuhUrta mATe paNa jeNe samyakatvanI sparzanA karI che teno saMsAra ardha pudgalaparAvarta jeTalo parimita thaI jAya che. ahIM viziSTatA e che ke samyakatvanI prApti thayA pachI paNa jene kSAyika samyakatvanuM pragaTIkaraNa thaI jAya che te traNa-cArathI vadhu bhavo karato nathI. pasaMda graMthamAM lakhyuM che ke taiya cautthe tambhiva bhavaMmi sijhaMti daMsaNe khINe / jaM deva niraya saMkhAu caramadehesu te haMti // 9 // sArArtha : kSAyika samyagdaSTi te ja bhavamAM, trIjA bhavamAM ke pachI cothA bhavamAM mokSamAM jAya che. te ja bhavamAM mokSamAM janAro carama zarIrI hoya che ane traNa ke cAra bhava karanAro devagati ane narakagatinA asaMkhya varSonA eka athavA be bhavo kare che ane saMkhyAta varSanA AyuSyavALA manuSyagatinA eka athavA be bhavo kare che. viSayanirdezA : - samyaktvavatAM sulabhabodhitvena bhavAntA'vadhisadgatisaulabhyaM syAditi kathayannAha bhAvArtha : samyakatvadhara AtmAne bhavAMtaramAM paNa bodhinI sulabhatA hovAthI mokSa sudhI sadgatinI sulabhatA rahe che evuM pratipAdana karatAM kahe che keja mUnAmuM : sammattammi u laddhe ThaviAI naraya-tiriya-dArAI / divvANi mANusANi ya mukkhasuhAI sahINAiM // 60 // * samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-60 169
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ sammattammi uddhe vimANavajjaM na baMdhae AuM / jai na vigayasammatto ahava na baddhAuo puvviM // 61 // * chAyA : samyaktve tu labdhe sthagitAni naraka-tiryagdvArANi divyAni mAnuSAni ca mokSasukhAni svAdhInAni ||60|| samyaktve tu labdhe vimAnavarjjanna badhnAtyAyuH / yadi na vigatasamyaktvo'thavA na badhdhAyuH pUrvam || 61 // * gAthArtha : samyagdarzana prApta thAya che eTale naraka ane tiryaMcanA dvAra sthagita thai jAya che temaja devalokanA sukho, mAnavagatinA sukho ane aMte mokSasukha svAdhIna thai jAya che. IIFI samyaktva prApta thAya che eTale vaimAnika devaloka sivAyanI gatinuM AyuSya baMdhAtuM nathI. hA, te samakItIe samyaktvanI prApti pUrve parabhavanuM AyuSya bAMdhI lIdheluM na hovuM joie ane tenuM samyaktvathI patana thavuM joie nahi. ||61mAM * 'bodhipatAkA' vRtti: : sammattammIti / 'laddhe sammattammi' samprApte tadanantarampunaH sthitimati samyagdarzane turyaguNasthAne / 'naraya tiriya dArAiM ThaviAI' tadvatAmanidAnakaratvena sthirazubhalezyatvena ca zeSabhavaparamparAyAmapi bodhisulabhatvantaddhInAnAJca nidAnaparatvena dRDhAzubhalezyatvena ca dIrghasaMsArabhramaNato'pi bodhirdorlabhyaM, yaduktamAturapratyAkhyAnasUtre vIrabhadrA''cAryaiH, micchad daMsaNarattA saniyANA kiNhalesamogADhA / iya je maraMti jIvA tesiM dulahA bhave bohI ||40|| sammad daMsaNarattA aniyANA sukulesamogADhA / iya je maraMti jIvA tesiM sulahA bhave bohI // 41 // yAvad bhavAntaM bodhisaulabhyAdete samyagdRzo naraka tirazcorAyurna badhnanti / 'divvANi mANusANi ya mukkhasuhAI sahINAiM' vaikriyakAyasulabhA audArikasulabhAzcottamAH kAmabhogAH kramazo mokSA'vAptireteSAM svAdhInA vartante svopAdAnasya gurutarakarmalAghavAt / 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 170
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vimANavajjaM AuM na baMdhae' eSaH samyagdRSTinivastiryag vA vaimAnikadevAyurvana~ zeSA''yuSyabandhaM na hi vidadhAti, evametasya paudgalikaM sukhamapi svAbhAvikasukhA'dhikatvena mithyAgbhyo'dhikameva, yadupadiSTamupadezarahasye mahopAdhyAyayazovijayaiH, sAbhAviaM khalu suhaM AyasabhAvassa daMsaNe'puvvaM / aNahINamapaDivakhaM sammaddihissa pasamavao // 69 // svopajJavRttyAmpunaratra, "na caitat AbhyantaraM sukhammithyAdRzAntathA kSayopazamA'bhAvAt, tenA'bhyantarasukhA'bhAvena tattulyaM - samyagdRSTibAhyasukhatulyaM bAhyamapi na" "jai na vigaya sammatto ahava puTviM na baddhAuo' atrA'mU pratibhvau, eSo darzanadharaH samyaktvAdapatitaH pUrvA'baddhAyuSkazca bhavatu / / 60-61 / / . * TIno lAvArtha : 1. sakhyatva jemanAmAM pragaTa thayuM che ane e pachI sthiratApUrvaka TakI zakyuM che tevA jIvo niyANuM karatAM nathI. temanI zubhalezyAo satata sthira rahe che ane tethI ja bhavAMtaramAM paNa teo sulabhabodhi bane che. Avo mahAna lAbha mokSa prApta na thAya tyAM sudhI teo pAmatAM rahe che. jeo samyakatvahIna che, mithyAtvI che temanI azubha lezyAo khUba daDha banI jAya che. teo avasara upasthita thatAM ja niyANuM karI bese che ane tethI bhavAMtaramAM durlabhabodhi bane cha. pU. pUrva52 marSi zrI vIrabhadrAyAphai AurapaccakkhANapayannA sUtramA lajyu cha - micchad daMsaNarattA saniyANA kiNhalesamogADhA / . . iya je maraMti jIvA tesiM dulahA bhave bohI // 40 // sammad daMsaNarattA aniyANA sukUlesamogADhA / iya je maraMti jIvA tesiM sulahA bhave bohI // 41 // sArArtha jeo mithyAtvamAM rakta che, azubha legyAthI vAsita che, niyANuM karanArAM che, A ja sthitimAM mRtyu pAme che teo bhavAMtaramAM durlabhabodhi bane che. jeo samyakatvamAM rakta che, zubha lezyAthI vAsita che, niyANuM karatAM nathI. A ja sthitimAM mRtyu pAme che teo bhavAMtaramAM sulabhabodhi bane che. 2. upara varNana karyuM te mujaba samyagdaSTi jIvone bhavAMtaramAM ane kyAreka samagra bhavaparaMparAmAM bodhinI prApti sulabha hovAthI temanA mATe naraka ane tiryaMcagatinA dvAra baMdha samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-61 171
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ thai cUkyAM che tema kahI zakAya kemake eka vAra samyakatvane pAmyAM pachI tene satata TakAvI rAkhanAro AtmA narakAyuSyano ane tiryaMcanA AyuSyano baMdha karato nathI. 3. samyagdaSTi AtmA mAnava athavA tiryaMcagatimAM vidyamAna hoya to devalokanuM ja AyuSya | upArjita kare che. temAM ya vaimAnika devalokanuM ja AyuSya bAMdhe che. hA, A samakiti samyaktvathI patita thayelo na hovo joIe temaja samyaktvanI prApti thaI te pahelAM teNe bhavAMtaranA AyuSyano baMdha karelo na hovo joIe. 4. samyagdaSTi manuSya athavA tiryaMca vaimAnika devalokanuM ja AyuSya bAMdhe che A prakAranA zAstrokta niyama dvArA e siddha thaI jAya che ke samyagdaSTi AtmA mithyASTijIvonI tulanAmAM paudgalika sukho | bAhya sukhonI prApti paNa ghaNI adhika mAtrAmAM kare che. mithyAdaSTi pAse jevuM svAbhAvika aMtaraMga sukha nathI tevuM svAbhAvika aMtaraMga sukha samyagdaSTi pAse che ane tethI ja te samyagdaSTi pautralika sukho paNa mithyAdRSTi karatAM vadhu : * pramANamAM meLave che, bhogave che kemake aMtaraMga sukha jenI pAse vadhu che teo punyabaMdha paNa vizeSa karaze. pu baMdha vadhu pramANamAM thaze eTale paudgalika sukho paNa eTalAM ja adhika maLaze. upavezaradacapraverA mAM pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje pharamAvyuM che kesaabhaaviaN khalu suhaM AyasabhAvassa daMsaNe'puvvaM / dIna-parivarva sampaTTisa simavaso I6 . svopajJavRttyAmpunaratra, "na caitat AbhyantaraM sukhammithyAdRzAntathA kSayopazamA'bhAvAt, tenA'bhyantara sukhA'bhAvena tattulyaM - samyagdRSTibAhyasukhatulyaM bAhAmapi na" sArArtha : AtmasaMvedanathI janya evuM svAbhAvika sukha samyagdaSTi pAse apUrva koTInuM hoya che. te prakArano kSayopazama ja pragaTyo na hovAthI AvA aMtaraMga sukhane mithyASTi sparzI zakato nathI. samyagdaSTi pAse che tevuM aMtaraMga sukha na hovAthI mithyASTine, samyagdaSTine maLe che tevA bahiraMga sukha paNa maLatAM nathI. * viSayanizivA : tadvAn tIrthaMkarapadavImapi labheteti bhASamANa Aha* bhAvArtha : samyagdaSTi AtmA tIrthaMkara padane paNa pAmI zake che evuM kathana karatAM kahe che ke 172 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mUlam : sammattaM sammaM khalu aciMtaciMtAmaNivva [jo] lahai / sivasaggamaNuasuhaM [so] pAvai dhaNasatthavAhavva // 6 // * chAyA : samyaktvaM samyak khalu acintyacintAmaNivad yo labhate / ___ziva - svarga - manuja sukhaM saH prApnoti dhanasArthavAhavat / / 62 / / * gAthArtha : aciMtya ciMtAmaNiratna jevA samyatvane je suMdara rIte ArAdhechete dhanAsArthavAhanI jemasvargIya sukho, mAnavIya sukho ane (aMte) mokSa sukhane pAme che. /darA * 'bodhipatAkA' vRttiH : __sammattamiti / 'aciMtaciMtAmaNivva sammattaM' raleSu cintAmaNivad dharmeSvetasya prAdhAnyAt samyaktvamacintyacintAmaNisamaM, yadupamItaM pUrvAcAryaharSasUribhiH ratnasaJcayaprakaraNe, jaha girivarANa merU surANa iMdo gahANa jaha caMdo / devANaM jiNacaMdo taha dhammANaM ca sammattaM // 500 // 'jo sammaM lahai' samyaktvametad yo mahAnubhAvaH samyak-zAstrA'pratikUlena manobhAvena dhArayati / 'so dhaNasatthavAhavva siva-sagga-maNuasuhaM pAvai' pazcAnupUya'tAni paribhAvyAni, . . samyaktvadharo'sau mokSAvadhivodhisaulabhyasahAyAnmanuSyabhavopapannaM svargasambhavaJca sukhaM paramparAvaddhatayA'vApnoti, ced viziSTaM tathAbhavyatvantIrthakRtpadavImapi labhate, yadudgIrNaM yogazAstravRttau kalikAlasarvajJaiH jJAna - cAritrahIno'pi zrUyate zreNikaH kila / samyagdarzanamAhAtmyAt tIrthakRttvaM prapatsyate // iti // 62 // * TIDAnI lAvArtha : 1. ratnomAM jema ciMtAmaNi ratnanuM prAdhAnya raheluM che tema sakaLa dharmAnuSThAnomAM samyagdarzananI pradhAnatA rahelI che tethI ja samyagdarzanane aciMtyaciMtAmaNi ratna kahI daIe to te atizayokti nathI. pU. pUrvAcArya zrI harSasUri mahArAje racaya prakaraNamAM lakhyuM che ke samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-62 173
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. jaha girivarANa merU surANa iMdo gahANa jaha caMdo / devANaM jiNacaMdo taha dhammANaM ca sammattaM // 500 // sArArtha : jema parvatomAM meru, grahomAM caMdra, devomAM iMdra, pUjya puruSomAM jinezvara pradhAnabhUta che tema dharmomAM samyaktvanuM prAdhAnya che. 500nA AvA samyaktvane je mahAnubhAva zAstra - apratikULa manobhAvo dvArA dhAraNa kare che te dhanasArthavAhanI jema bodhisulabhatAno sahakAra prApta karI manuSya lokanA ane svargalokanA sukho zRMkhalAbaddha rIte pAmato rahe che. jo tathAbhavyatva sAnukULa hoya to samyaktvanA baLe AtmA tIrthaMkarapadane paNa sparzI jAya che. kalikAlasarvajJa zrI hemacandra sU. mahArAje 'yoLazAstra-vRtti' mAM pharamAvyuM che ke- jJAna - cAritrahIno'pi zrUyate zreNikaH kila / samyagdarzanamAhAtmyAt tIrthakRttvaM prapatsyate // sArArtha H saMbhaLAya che ke jJAna ane cAritrathI hIna evo paNa zreNika rAjA samyaktvanA prabhAve tIrthaMkara padane pAmaze. * viSayanirdeziA : labdhisampattayaH surasadmAdhipatitvaJcaitasmAdeveti nirdezayannAha - * bhAvArtha : sakaLa labdhio temaja devavimAnonuM svAmIpada samyaktvathI ja maLe evo niyama sUcavatAM kahe che ke-- * mULam H jehiM laddhA hissaMti pulAgAiyasaMpayA / saddhi - surariddhiDa, sammattADa na bannA ddarU|| * chAyA : yairlabdhA lapsyante pulAkAdikasampadaH / zakrendrasurarddhayaH samyaktvAnnA'nyathA / / 63 / / 174 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ * gAthArtha: | pulAka vigere labdhio temaja zandra vigere devI Rddhio jemane maLI che ane maLaze te samyaktvanA prabhAvathI ja. anya rIte nahIM. //6all * 'bodhipatAkA' vRttiH : jehimiti / 'jehiM pulAgAiya saMpayA sakkiMdu suraridiu laddhA lahissaMti' yaistapodhanaiH pulAkAdilabdhisampattayaH suraloke zakrendrAdimaharddhika-Rddhayo'rthAjjyotiSkAdArabhyavaimAnikAnteSu surasadmasu devendratvaM vimAnAdhipatitvaJca labdhA lapsyante ca / 'sammattAu' tAH samyaktvabalAdeva, yaduktampratimAzatakavRttyAM saMvegamunigambhIravijayaiH, "atra devAnAM jyotiSkavimAnAdhipatiparyantAnAM vimAnAdhipatInAM sarveSAM samyaktvaM dravyasamyaktvAdikaM bhavatyeva, xx mithyAdRSTinAM tu vimAnAdhipatitcannAstyevetyAdi xx" 'na annahA', tAstvApnunnAlammithyAtvino mithyAtvabalAd / / 63 / / * jAno lAvArtha : jemane jemane pulAka vigere labdhio prApta thaI che ane prApta thaze te samyakatvanA prabhAve. mithyAtvanI hAjarImAM labdhio pragaTatI nathI. devalokamAM paNa jayotiSa nikAyathI AraMbhIne vaimAnika devalokanA aMta sudhI sarvatra devendranuM pada temaja vimAnapati indranuM pada samyagdaSTine ja maLe che. mithyAtvIne maLatuM nathI. pratimAzataka nI vRttimA saMveNImuni zrI. mI2vi45 mA nodhyu cha - . . "atra devAnAM jyotiSkavimAnAdhipatiparyantAnAM vimAnAdhipatInAM sarveSAM samyaktvaM dravyasamyaktvAdikaM bhavatyeva, xx mithyAdRSTinAM tu vimAnAdhipatitvannAstyevetyAdi xx" sArArtha : jyotiSkathI laIne badhA ja vimAnapati indrone samyaktva dravyasamyaktvAdika hoya che. mithyASTio vimAnapati Indra tarIke paNa pedA thaI zakatAM nathI. * viSayanirdezikA : varaM prANAntaH, na samyaktvAnta ityutsAhayannAha* bhAvArtha : prANano aMta sAro paraMtu samyakatvano aMta sAro nahIM evo utsAha pedA karAvatAM kahe che ke 'samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-63 175
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mUlam : micchattakAraNAiM karaMti no kAraNe vi te dhannA / iha ciMtijjA maimaM kattiyaseTTI udAharaNaM // 64 // * chAyA : mithyAtvakAraNAni kurvanti na kAraNe'pi te dhanyAH / iha cintayatu matimAn, kArtikazreSThina udAharaNam / / 64 / / * gAthArtha : kAraNa upasthita thai jAya che to paNa jeo mithyAtvanuM sevana nathI karatAM teo dhanya che. A viSayamAM buddhizALIe kArtika zeThanA daSTAMtanuM ciMtana karavuM. II64o. * 'bodhipatAkA' vRttiH : micchattetti / 'kAraNe vi' prApte vipatsamUhe prAtikUlye cA'pi prANAntamavagaNayya / 'micchattakAraNAiM no karaMti' ye mithyAtvasevananna hi vidadhate / 'te dhannA' tIrthakRdigagaNadharendrairmaharSibhirapi te zlAdhyAH, yAvad narakavAse'pi ye samyaktvavantaste puNya-zlokA divi cA'pi taddhInA niSpuNyakAste, yadabhihitaM digambarAcAryaH kulabhadraiH 'sArasamuccaya' granthe, varaM narakavAso'pi samyaktvena hi saMyutaH / na tu samyakatvahInasya nivAso divi rAjate // 38 // . 'iha maimaM' atra buddhimAn - kSIra nIra vibhAjanaparaH / kattiyaseThThI udAharaNaM ciMtijjA' mithyAtvatyAgaviSayakaM kArtikazreSThina udantaJcintayatu / idamatra hArdam, mithyAtvaM kadannavadakuzalakaram, yathA kadannaM dravyA''mayAnAM sarveSAM bhAvA''mayAnAM janakatvaM mithyAtvasya / bhuktamapi vamanIyaM yathA kadannaM pratijJAtamapi mithyAtvaM samyaktvauSadhAsevanena parihartavyam, zAstropadezacayasya sAramidam, yadAkhyAtaM vivekamaJjaryAm, AmayakAri visAyaM micchattaM kayasaNaM va jaM bhuttaM / taM vamasu vivegosahamuva/jiya jIva ! kusalakae // 136 // evaM nimittAn vijitya mithyAtvasevAmatikramantu / / 64 / / 176 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja TIkAno bhAvArtha : 1. jeo vipattinI paraMparA vacce ke pratikULatAthI gherAyAM pachI paNa mithyAtvanuM sevana nathI karatAM, prANano aMta thaI jAya to ya mithyAtvane svIkAratA nathI teo tIrthakara bhagavaMto dvArA stuti pAme che, gaNadhara dvArA prazaMsA pAme che, pUrvAcAryo dvArA zlAghA pAme che... narakamAM rahelAM paNa samyagdaSTio dhanya che ane devalokamAM vilasanArAM paNa mithyAdeSTio kamanasIba che. digaMbarAcArya kulabhadra saramuSya graMthamAM lakhyuM che kevrN narakavAso'pi samyaktvena hi saMyutaH / na tu samyaktvahInasya nivAso divi rAjate // 38 // sArArtha samyaktva sAtheno narakavAsa paNa zreSTha che paraMtu samyakatva vinAno svarga nivAsa zubha nathI. mithyAtvano tyAga kevA sattvapUrvaka karavo joie e samajavA mATe kArtika zreSThInA dAMtanuM adhyayana karavuM joIe. jemanI prajJA kSIra-nIrano viveka karI zake che tevA dhImaMto A dRSTAMta dvArA mithyAtva tyAganI jarUrIyAta samajI zakaze... 2. A aMtima upadeza gAthA che ane tenuM hArda kaIka AvuM che. mithyAtva to kadanna jevuM che je ekAMte AtmAnuM akuzaLa ja kare che. kadanna khAnAranI kAyAnuM kuzaLa te peTamAM che tyAM sudhI thatuM nathI tema jayAM sudhI mithyAtvanuM astitva AtmapradezomAM che tyAM sudhI AtmAnuM paNa kuzaLa thatuM nathI. jema peTamAM gayeluM kadanna saghaLA zArIrika rogonuM janetA bane che tema A mithyAtva nAmanuM pApa sakaLa bhAvarogonuM janetA bane che. icchApUrvaka ArogeluM paNa kadanna jema vamana karAvanArAM auSadho laIne vamI daie temAM ja hita samAyeluM che tema kyAreka ajJAnatAne vaza paraMparAthI svIkAreluM ane pratijJAbaddha kareluM paNa mithyAtva tyajI daIe temAM ja svayaMnuM hita che. mithyAtvane tyajavA mATe samyakatva nAmanuM auSadha levuM joIe. saghaLA ya zAstronA upadezano A sAra che. vivemarI mAM kahyuM che keaamykaari visAyaM, micchattaM kayasaNaM va jaM bhuttaM / taM vamasu vivegosahamuva/jiya jIva ! kusalakae // 136 // sArArtha kadannanI jema (Atmika) rogonI utpattinA kAraNa samAna je mithyAtvanuM tame sevana karyuM che tene viveka nAmanuM auSadha svIkArIne ramI do ! to ja kuzaLatA prApta thaze. // A rIte mithyAtvasevananA nimittone jItIne mithyAtvano tyAga karavo joie. samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA-64 177
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ * viSayanirdezikA : granthamupasaMharatastatprAmANyammAhAtmyaJca nirdeSayannAha - * bhAvArtha : graMthano upasaMhAra karatAM graMthanI prAmANikatAnI ane mAhAtmyanI ghoSaNA karI rahyAM che. * mUlam : iya [i] sammattarahassaM sAsaya sivasukkhasAhagaM rammaM / kahiya miNaM bhavvANaM sammattarahassa nAma tu [ nAmeNaM] // 65 // uddhariaM samayAo saMkhittaM siddhaseNasUrIhiM / je pAlaMti NiyamA te sigghaM jaMti nivvANaM // 66 // * chAyA : iti samyaktvaM rahasyaM zAzvatazivasukhasAdhakaM ramyam / kathitamidambhavyebhyaH 'samyaktvarahasya' nAmnA || 65 // uddhRtaM samayebhyaH saMkSiptaM siddhasenasUribhiH / ye pAlayanti niyamAt te zIghraM yAnti nirvANam || 66 // * gAthArtha : zAzvatA mokSasukhane ApanAra ane adbhUta evA samyaktva guNanA rahasyane siddhasenasUrie zAstra rAzimAMthI uddhRta karIne 'samyaktva rahasya' evA nAma vaDe bhavya jIvo mATeprakAzita karyuM che.jeo tenuM pAsana ure che. tekho zIghra nirvAzane pAme che. // 66 // * 'bodhipatAkA' vRttiH : iIti / 'siddhaseNa sUrIhiM' zAstrajJa - gItArthaiH siddhasenasUribhiH / 'samayAo uddharia' zAstrarAzibhyaH samuddhRtanna tu navaracitammatikalpanAvilAsamAtram, evamatroktAnAmAgama vacana - pUrvadharavacanatvena paramamprAmANyaM saMsiddham / 'sAsaya sivasukkhasAhagaM' mokSa eva paramasukhaM zAzvatakAlInantatprApakametad / 'rammaM' bhavasiddhikAnAmmanoharam / 'ii sammattarahassaM' atra grathitA samyagdarzanaguNasya pratipattiH / 'sammattarahassa nAmeNaM' 'sammaktvarahasya' miti granthanAmA'bhiyojya / ' bhavvANaMkahiyaM' bhavyebhya upadiSTam / 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM 178
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'te' sigghaM niyamA nivvANaM jaMti' ete tu niyamena tUrNameva nirvANaM bhavAntasvarUpaM samvadyate, - yaduktaM samyaktvasaptatyAmbhagavadbhirharibhadrA''cAryaiH, ' suddhamidaMsaNammi karapallavasaMThio mukkho' ke punarete ? 'je iNaM pAlaMti' ye mumukSava upadiSTaM samyaktvamArAdhayanti / / 65-66 / / * TIkAno bhAvArtha : A upadeza pUrvAcArya zrI siddhasenasUri mahArAje Apyo che. jeo zAstravedI hatAM ane gItArtha hatA. A mahApuruSe zAsrarAzimAMthI judI-judI gAthAone uddhRta karIne A graMtha racyo che. ethI A graMthamAM apAyelI moTA bhAganI gAthAo Agamavacana che ke pachI pUrvadharanI vANI che ane tethI ja A graMthanI prAmANikatA niHzaMka pUravAra thai rahI che. ahIM matikalpanAone koi sthAna nathI. ahIM evA samyaktva guNanuM rahasya kahevAyuM che je zAzvatakAlIna mokSa sukhanI prApti karAvanAruM che temaja Asanna bhavya jIvonA manane raMjita karanAruM che. A prakAranA samyaktvanA rahasyanuM 'samyaktva rahasya prakaraNa' evuM nAmakaraNa karIne bhavya jIvone teno upadeza apAyo che. jeo A samyaktva guNanuM suMdara ArAdhana kare che te mumukSuo vinA vilaMbe saMsAranA aMta svarUpa nirvANapadane pAme che. samyaktvajJAti graMthamAM pU. pUrvAcArya zrI haribhadrasUri mahArAje paNa kahyuM che ke-- 'suddhamidaMsaNammi karapallavasaMThio mukkho' sArArtha H samyaktvanI nirmaLatA thAya eTale mokSa to jANe hatheLImAM AvI pahoMce che. * prazasti : [panAti:] yAtena gacchasya tapo'bhidhasya, saMvigna nirgrantha paramparAyAm / udAhRtA'sau hitavardhanena bodhervilAsaM vidadhIta vRttiH // sArArtha : tapAgacchanI saMvegI paraMparAmAM AvelAM muni hitavardhana vijaye racelI A 'vodhipatAjA' vRtti samyagdarzananAM vilAsane phelAvo ! // samyaktvarahasyaprakaraNam, gAthA- 65-66 179
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 sAkSI pAThonI sUci AMMAMMAMAAVAIMAAAAAAMRAAMAHAMAMAMANAKAMANAMAMMMMMMMMMAAMKAMAAMANA MANORAMANAKARMAGARMANANORMALAMABAndlaAAAAAAAAAMANAM saMdarbha graMthanuM nAma sAkSI pAThonA Adi pada prastuta graMthano | gujarAtI bhAvAnuvAdamAM gAthA naMbara | pRSTha kramAMka upadezamAlA - . 33 - paJcavastuka prakaraNa - - - or mummy - | gurUtattvavinizcaya |- - uttarAdhyayana sUtra (1) paDirUo teassI xx (2) aparissAvI somo xx (1) pavvajjA jogga guNehiM xx (2) sammaM ahIa sutto xx (3) satta hiarao xx (4) taha pavayaNatthavattA xx (5) jiNavayaNameva tattaM xx (6) sammaM annAya guNo xx | (1) vavahAraM jANaMto xx | (1) kusagge jaha osa xx (2) bhUattheNAhigayA xx (3) jo jiNadiDhe bhAve xx (4) ee ceva u bhAve xx (5) rAgo doso moho xx (6) jo suttamahijjaMto xx (7) egeNa aNegAiM xx (8) so hoi xx (9) davvANaM savvabhAvA xx (10) daMsaNa nANa caritte xx (11) aNabhiggahIa xx (12) jo atthikAyadhammaM xx 6 6 6 6 6 6 B3 3 3 3385833 6 6 6 6 6 180 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtI saMdarbha graMthanuM sAkSI pAThonA Adi pada prastuta graMthano gAthA naMbara nAma bhAvAnuvAdamAM pRSTha kramAMka sambodhaprakaraNa 44 YO 6 da 97 98 (1) aMtamuhutteNa vi koi xx (2) bhavvo vA'bhavyo vA xx (3) davvasuyassa lAho xx (4) evaM bhavvANaM ciya xx (5). gaMThitti sudubbheo xx (6) uvasamasammadiTThI xx (7) puvamapUvvakaraNeNaM xx (8) micchattaM jamuiNNaM xx (9) micchattaM tatthaduhA xx (10) bhavvANa bhinnagaMThINa xx (11) egatiya saMsaiya xx (12) aha aTThamamicchattaM xx (13) sAmAiyaM caudhdhA xx (14) tiNhaM sahasapuhuttaM xx (15) tiNhamasaMkhasahassA xx (1) girisariyapattharehiM xx (2) jA gaMThi tA paDhamaM xx (3) uvasammA paDamANatto xx (4) AsAdeuM va gulaM xx (5) jo carama poggale xx (6) daMsaNamohe khINe xx (1) micchattamohaegUNa xx (2) evaM girisiri0 xx (3) tatto apuvvaviriya xx 163 5 5 mmmm < < |GGG OM OM OM OM m mm <<<< 163 163 bRhat kalpa-bhASya dharmavidhiprakaraNa samyaktvarahasyaprakaraNam, pariziSTa-1, sAkSIpAThonI sUci 181
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha graMthanuM nAma sAkSI pAThonA Adi pada prastuta graMthano gAthA naMbara gujarAtI bhAvAnuvAdamAM pRSTha kramAMka 52 | vizeSAvazyakabhASya-vRtti (1) kArmagranthikAstvidameva xx | (2) anAdimithyAdRSTi xx 54 6 navatattvaprakaraNa 64 64 | bRhat kalpa bhASya-vRtti / (1) kodravadRSTAntena xx upadezaprAsAda | (1) samyaktvacaikadhA jIvaH xx tattvArthAdhigama sUtra (1) tattvArtha zraddhAnaM xx siri sirivAlakahA (1) savvannupaNIyAgama xx (1) savvAiM jiNesara bhAsiyAI xx samyaktvastavaprakaraNa | (1) nicchayao sammattaM xx yogazAstra (1) rUcirjinoktatattveSu xx (2) adeve devabuddhiryA xx | triSaSTizalAkApuruSacaritra (1) samyagdarzanametacca xx (2) tatra zrutoktatattveSu xx (3) dIpakantad xx samyaktvasaptati (1) daMsaNamihasammattaM xx (2) bhAvijjamUlabhUyaM xx (3) dei lahu mukkhaphalaM xx (4) naMdai vayapAsAo xx (5) sammattamahAdharaNI xx (6) sudhdhammi daMsaNammi xx pravacana sAroddhAra | (1) khaiyAI sAsAyaNa xx (2) veyayasaMjuttaM xx Cw 182 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbhagraMthanuM nAma sAkSI pAThonA Adi pada gujarAtI prastuta graMthano "| bhAvAnuvAdamAM gAthA naMbara | pRSTha kramAMka vizeSAvazyakabhASya | (1) uvasamaseDhigayassa xx (2) khINammi uiNNammi xx MM bhaktaparijJA paiNNayaM 81 adhyAtmaupaniSad | SoDazakaprakaraNa upadezakalpavalli 84 navapadaprakaraNa samyaktvaprakaraNa-vRtti sthAnAGgasUtra mithyAtvazalyasajjhAya | (1) daMsaNabhaTTho bhaTTho xx (2) daMsaNabhaTTho bhaTTho xx | (1) * kSAyopazamike bhAve xx | (1) vacanArAdhanayA khalu xx | (1) mithyAtvaM vastu xx | (1) maibheyA pUvbuggaha xx (2) abhiggahiyamaNAbhiga0 xx | (1) lokA jinamatabahirvartinaH xx | (1) dasavidhaM micchatte pannattA xx (1) dhamme adhamma adhamme xx (2) abhigrahika nija xx (3) loka lokottara bhede xx (4) ema ekavIzamithyAtva xx (1) micchatta paDala saMcchanna xx (2) tA miccha paDicchaMda xx (3) daDhadhammArAyaratA xx (4) akhuddA ya akiviNo xx (5) dhamma paDikUlakulagaNa xx | (1) yastu zAsanamAlinye xx (1) karmaNAM tApanAt xx 100 100 hitopadezamAlA 102 102 160 160 160 aSTakaprakaraNa 114 jJAnasAra prakaraNa 37 taH 40 136 . samyaktvarahasyaprakaraNam, pariziSTa-1, sAkSIpAThonI sUci 183
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha graMthanuM nAma ratnasaJcayaprakaraNa adhyAtmasAra yogazAstra-svopajJavRtti (1) yama-prazamajIvAtu xx (2) jJAnacAritrahIno'pi xx darzanazuddhiprakaraNa jJAnArNava (di. graM.) bhagavatI ArAdhanA (di.graM.) (1) (2) | samyaktvakaumudI vivekamaJjarI prajJApanAsUtra upadezapada adhyAtmasAra-vRtti oghaniryukti AdipurANa (di. graM.) 184 sAkSI pAThonA Adi pada (1) visa- vesAnara - visahara xx (2) labbhai sura sAmittaM xx (3) jaha girivarANa merU xx (1) kanInikeva netrasya xx (2) samyaktvasahitA eva xx ( 1 ) egaviha duviha tivihaM xx (2) kuNamANo vi nivittiM xx (3) bhAsAmai-buddhi xx (4) jiNagurusuyabhattirao xx nagarassa jaha duvAraM xx sammattassa ya laMbho xx (1) saddarzanamahAralaM xx (2) sulabhamihasamastaM xx (1) samyaktvaratnAnnaxx (1) (2) (1) ( 1 ) (1) (1) (1) rakkhejjasu jIva ! tumaM xx AmayakAri visAyaM xx jassa puNa micchAdaMsaNa xx NANassa hoi bhAgI xx samyagdarzanahIno0 xx nANaM va daMsaNaM vA xx cAritraM darzanajJAna xx prastuta graMthano gAthA naMbara 22 43 62 37 thI 40 62 37 thI 40 44 thI 51 37 thI 40 44 thI 51 55 .55 37 thI 40 42 37 thI 40 41 37 thI 40 43 64 44 thI 51 44 thI 51 44 thI 51 44 thI 51 44 thI 51 gujarAtI bhAvAnuvAdamAM pRSTha kramAMka 120 143 174 134 174 106 150 135 149 160 160 135 141 136 140 138 144 177 149 150 150 151 151 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMdarbha graMthanuM sAkSI pAThonA Adi pada nAma gujarAtI prastuta graMthano bhAvAnuvAdamAM gAthA naMbara pRSTha kramAMka 44 thI 51 151 153 164 52 153 3 155 155 ralA 54 157 165 166 166 darzanaprAbhRta (1) daMsaNamUlo dhammo xx rayaNasAra (di.graM.) (1) sammaM viNA saNNANaM xx (2) kiM bahuNA bho ! xx yogazataka | (1) saNNANaM vatthugao xx sUyagaDAMgasUtra (1) je yA'budhdhA xx (2) je ya budhdhA xx | (1) na samyaktvasamaM kiJcita xx | manusmRti (hindugraMtha) / (1) samyagdarzanasampannaH xx uttarAdhyayana-niyukti | (1) sammadiTThijIvo xx dhavalA (di.pra.) (1) daMsaNa attAgama xx puSpamAlA prakaraNa (1) arihaM devo guruNo xx (2) aMtomuhuttamittaMpi xx gacchAcAra payannA | (1) jai vi na sakkA xx (2) osanno vi vihAre xx paJcasaGgraha | (1) taiya cautthe tammi va xx AurapaJcakkhANapayannA / (1) micchadasaNaratA xx (2) sammadasaNaratA xx upadezarahasya | (1) sAhAviaM khalu suhaM xx | upadezarahasya-svopajJavRtti | (1) na caitadAbhyantara sukhaM xx | pratimAzataka-vRtti (1) atra devAnAM jyoti0 xx | sArasamuccaya (di.graM.) / (1) varaM narakavAso'pi xx 59 168 169 59 168 168 59 169 171 171 61 172 61 172 .| 63 175 64 177 - 4 - 4- --+ - + samyakRtvarahasyaprakaraNam, pariziSTa-1, sAkSIpAThonI saci 185
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 saMdarbha graMtho ane graMthakAronI sUci saMdarbha graMthanuM nAma graMthakArazrI * upadezamAlA - avadhijJAnI pU. dharmadAsagaNI * paMcavastuka prakaraNa - pU.A.de zrI haribhadra sU.ma. + gurutattva vinizcaya - mahopAdhyAya pU. yazo vi.ma. * uttarAdhyayana sUtra :- pUrvadharAdi sthavira munio - saMbodha prakaraNa - pU.A. zrI haribhadra sU.ma. + bRhat kalpa-bhASya :- pUrvadhara A. saMghadAsagaNI kSamAzramaNa dharmavidhi prakaraNa - pU.A.zrI zrIprabha sU.ma. * vizeSAvazyakabhASyavRtti :- pU.A.zrI koTi sU.ma. * bRhat kalpa bhASyavRtti :- pU.A.zrI malayagiri sU.ma. upadezaprAsAda :- pU.A.zrI lakSmI sU.ma. * tattvArtha sUtra :- pUrvadhara A.zrI umAsvAti sU.ma.. * siri sirivAla kahA :- pU.A.de.zrI ratnazekhara sU.ma. + navatattva prakaraNa :- pU.A.zrI bhAvadeva sU.ma.' samyakatva stava prakaraNa :- pU. nyAyasAgarajI ma. * yogazAstra :- kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya - triSaSTi za.pu. caritra :- kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya + samyakatva saptati :- pU.A.zrI haribhadra sU.ma. pravacana sAroddhAra :- pU.A.zrI nemicandra sU.ma. * vizeSAvazyaka bhASya :- pU.A.zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNa je bhaktaparijJA sUtra :- pU.A.zrI vIrabhadragaNI kSamAzramaNa + adhyAtma upaniSad :- mahopAdhyAya pU. yazo vi.ma. + SoDazaka prakaraNa :- pU.A.zrI haribhadra sU.ma. + upadezakalpavalli - pU. IndrAMgaNI navapada prakaraNa - pU.A.zrI devagupta sU.ma. samyakatva prakaraNa-vRtti :- pU.A.zrI tilaka sU.ma. * sthAnAMga sUtra :- paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmI ja mithyAtva zalyanI sajajhAya - pU. mahopAdhyAya yazo vi.ma. 186 . 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ * hitopadezamAlA :- pU.A.zrI prabhAcandra sU.ma. che aSTaka prakaraNa :- pU.A.zrI haribhadra sU.ma. 1 ratnasaMcaya prakaraNa :- pU.A.zrI harSa su.ma. * yogazAstra-svopallavRtti :- kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya + adhyAtmasAra :- mahopAdhyAya pU. yazo vi.ma. darzanazuddhi prakaraNa - pU.A.zrI candraprabhasU.ma. * bhagavatIArAdhanA (di.graM.) :- digaMbarAcArya zivakoTI + jJAnArNava (di.graM.) :- digaMbarAcArya zubhacandra 1 samyakatva kaumudI :- pU. jinaharSagaNI - jJAnasAra :- pU. maho0 yazo vi.ma. - vivekamaMjarI :- mahAkavi AyaDa * prajJApanA sUtra - pU. pUrvadhara A. zyAma sU.ma. upadezapada :- pU.A.zrI haribhadra sU.ma. + adhyAtmasAra-vRtti - pU. gaMbhIravijayagaNI + ogha niyukti :- pU. zrutakevalI zrI bhadrabAhu sU.ma. * AdipurANa (di.graM.) :- digaMbarAcArya jinasena + yogazataka :- pU.A.zrI haribhadra sU.ma. rayaNasAra (di.graM.) - digaMbarAcArya kuMdakuMda * darzanaprAbhRta * sUyagaDAMgasUtra - pU. paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmI * ratnakaraMDa (di.graM.) :- digaMbarAcArya sAmaMtabhadra manusmRti (hindugraMtha) :- manuRSi * uttarAdhyayana-niryukti :- pU. zrutakevalI bhadrabAhu sU.ma. - dhavalA (di.graM.) :- digaMbarAcArya puSpadanta bhUtabali * puSpamAlA prakaraNa :- maladhArI pU. hemacandra sU.ma. ja gacchAcAra pannA :- zrutakevalI pUrvAcAryo * paMca saMgraha - caMdramahattarAcArya (pUrvadhara) Aura paccakhANa payagrA :- pU. pUrvadhara A. vIrabhadragaNI kSamAzramaNa ja upadeza rahasya - maho0 pU. yazo vi.ma. upadeza rahasya-svopajJavRtti :- maho0 pU. yazo vi.ma. A pratimA zataka-vRtti :- pU. gaMbhIravijayagaNI - + sAra samuccaya (di.graM.) :- digaMbarAcArya kulabhadrA :- - samyaktvarahasyaprakaraNam, pariziSTa-2, saMdarbha graMtho ane graMthakAronI sUci 187
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tattvaci' TIkA ane bhAvAnuvAda dvArA samalaMkRta gUrjarezvara kumArapALa praNIta AtmaniMdA dvAmi~zikSa -: TIkA racanA :pU. munirAja zrI hitavardhanavijayajI mahArAja
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhiprAya patro zrA.va.10, dillI AtmanindrAdvAtriMziA nuM suMdara najarANuM hamaNAM ja maLyuM. prabhuzAsanane tamArAM taraphathI AvuM suMdara najarANuM maLyuM che e badala to AnaMda anubhavAya ja che paraMtu pratyeka zloka 52 'tattvavi' TIkA tame lakhI che e badala vizeSa AnaMda anubhavAya che. - ratnasuMdarasUri bhA.su.10, vApI tamArA dvArA racita 'tatvaci' TIkA ane bhAvAnuvAda dvArA samalaMkRta 'AtmanindAdvAtriMzikA' maLela che. vizeSa anumodanIya che. vividha TIkAracanAnI pravRttimAM AgaLa vadho e ja abhilASA. - A. kulacaMdrasUri 1-10-2008, muMbai tamArI racelIsaMskRta TIkA sAthenuM 'AtmaniMdAdvAtriMzikA' pustaka maLyuM. vAMcIne khUba-khUba AnaMda thayo che. saMskRta bhASAmAM TIkA racIne je maMgala zaruAta karI che tene AgaLa vadhAro ane 'ratnAkara paccIzI' jevI be-traNa kRtio para TIkAnI racanA karo to te eka atIva upayogI kRtio banaze. - ratnabhUSaNasUri koimbatUra, Aso suda-5 JAtmanindrAdvAtriMziA graMtha maLyo. saMskRta vRtti dvArA eka navatara kSetre padArpaNa karyuM. khUba AnaMda. TAiTala naM.-4 nuM lakhANa aMda2nuM lakhANa vAMcavA prere tevuM che. hAla to upadhAnasthaLe javAnI pUrva taiyArImAM vyastatA vaza 'tattvavi' no abhyAsa nathI thai zakyo paraMtu anukULatAe tenuM vAMcana karavAnI icchA che. samyaktvarahasyaprakaraNam, abhiprAya patro mokSarativijaya - tattvadarzanavijaya 189
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aso vada-5, pUnA rAjarSi kumArapALa racita sAdhAraNa jina stavanA (AtmaniMdA dvAtriMzikA) maLI. mana pulakita banyuM. kevaLa pravacana, prasaMga ane pracAranA A yugamAM prAcIna mahApuruSonA aMtaraMga bhAvone TIkA dvArA abhivyakta karI zAzvatImAM sthAna ApavAno prayAsa abhinaMdanane pAtra che. tamArI racanAthI zAsanane samudAyane ane tamArI guruparaMparAne gaurava prApta thayuM che. tamArI sazakta kalame nita navI racanA thatI rahe e ja maMgala kAmanA. zrA.va.5, gAMdhInagara graMtha maLyo. tattvavi TIkA racavA badala abhinaMdana ! abhyAsIone vizeSa upayogI banaze. * A. municandrasUri 22-10-08, udayapura 'AtmaniMdAdvAtriMzikA' maLI. saTIvjha vAMcI. ghaNo AnaMda thayo. AjanA kALamAM AvA pustakonI khAsa jarura che. A pustaka vAMcIne je koi AtmaniMdA karaze tenuM avazya AtmakalyANa thaze. - muniratnatrayavijaya gUrjarezvara - jIvadayApratipAlaka tasyAzca TIkA dRSTe paThite ca / harSojAtaH / paramArhatakumArapAlamahArAjapraNItA AtmanindAdvAtriMzikA prAyaH viSayasyaitasyopari TIkeyaM prathamA syAditi matirme / bhavataH prayAso'yaM prazaMsanIyo'sti / . grantho'yaM saMskRtapAThinAM bAlAdijIvAnAmupakArakobhUyAditi kAmaye'ham / - vairAgyarativijaya 190 - li. : harezasya natitatayaH pArvattiptapurAt (pAlItANA), gAdhina zu. pratiSavA 2064 - 'vodhivatAvA' TIyA vibhUSita
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ lagabhaga 900 varSa pUrve thai gayelAM kumArapALa bhUpALanA nAma, kAma Aje paNa bhUMsAyAM nathI, rAjavI tarIke emaNe saMskRtamAM sarjelI stavanA 'bAtmanindrA dvAtriMziA' bhAvikone duSkRtaga| - AtmaniMdA karavA mATe adbhuta AlaMbana puruM pADe che. AnI upara pahela vahelI 'tattvavi' nAmaka saMskRta TIkAnuM sarjana pU. vidvAnamunizrI dvArA thavA pAmyuM che ane gujarAtI bhAvAnuvAda sAthe tenuM prakAzana thayuM che. . saMskRta bhASAmAM TIkA-vRtti AdinI racanAno pravAha Aje luptaprAyaH jevo ja banI gayo che tyAre A prakAzana A kSetre AzAspada bhAvinA eMdhANa samuM banI rahe tema che. paramAtmAnI bhaktinA ane AtmAnI AlocanAnA je adbhuta bhAvo ahiM bharyAM che emAM bhIMjAi javA jevuM che. AvuM bhAvasnAna karavA mATe A prakAzana khUba upayogI - upakAraka nIvaDaze ema niHzaMka kahI zakAya. svaccha, sughaDa, zuddha mudraNa ane AkarSaka geTa apanI dRSTie paNa prastuta pustaka anokhuM tarI Ave che. - * 'kalyANa' mAsika sapTembara-2008, bhAdrapada, vi.saM. 2064 'AtmaniMdA dvAtriMzikA' pustaka maLyuM. ekI beThake joi gayo. khUba ja gamyuM. AnaMda thayo. A graMtha upara pahela vahelI TIkA banI che tethI vadhu Adara maLaze. 32 zloko upara jema TIkA lakhI che tevI rIte ciMtanAtmaka vivecana paNa thAya to sonAmAM sugaMdha... - paMnyAsa raviratnavijayanI vaMdanA (DahelAvALA) AtmaniMdA batrIzI upara lakhela 'tattvarUci' TIkAnuM pustaka maLyuM. thoDuM vAMcatA kalpanA thai ke tamArA bhavyapuruSArtha dvArA A nirmANa pAmela che. khUba-khUba anumodanA. gaNI nayabhadravijayanI anuvaMdanA samyaktvarahasyaprakaraNam, abhiprAya patro 191
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ * likhita : - nahi joie, 2600nI rASTrIya ujavaNI . siddhAMtonA dhanurdhArI 2600nuM jherIluM AkramaNa mArI bAra pratijJAo (traNa AvRtti) (zrAvakanA 12 vratanI TUMkI ane saraLa samaja) " hAMkI kADho, giranAra ropa-vene . 6 mAsathI adhika upavAsa jaina zAsanane mAnya kharAM ? - bhAvAcArya vaMdanA (be AvRtti) - japo nAma, sUrirAma ..... = zraddhAMjali * sImaMdhara svAmInI bhAvayAtrA (traNa AvRtti) - keTalAMka pUrvajanmo 1 sametazikharanI bhAvayAtrA nUtana arihaMta vaMdanAvalI pUrva puruSonI aMtima ArAdhanA . - keTalAMka pUrvajanmo-2 - keTalAMka pUrvajanmo-3 * prAcIna graMtha + nUtana TIkA : - AtmanivAdAtriMziyA + tatvavi TIjA + anvaya + zabdArtha + bhAvArtha aSTApadatIrthanI bhAvayAtrA * anuvAdita : 192 ratnApaviMzatiSThA + mar3atamAnA TILA + anvaya + zabdArtha + bhAvArtha samyaktvarajJasyapraraLam + cothipatAjA TIvA + saTIkagUrjarAnuvAda tapA-kharatara bheda * saMpAdita : pU. munirAjazrI dvArA sarjita sAhitya stutinaMdinI - gAyuM, mAnatuMga sUrie... dhacaritram (gadya) prata. vAvamnarI - 1 ane 2 (saMskRta volyuma) zobhana stuti (anvaya-anuvAda sAthe) - zomanastuti-vRttimAnA khaMDa-1 ane 2 (5 TIkA + 1 avasUri sahita) aprApya aprApya aprApya aprApya ....rU. 10/ aprApya rU. 10/ rU. 5/ rU. 60/ sAdara... rU. 15/ rU. 5/ sAdara... ' sAdara... rU. 10/ rU. 25/ sAdara... rU. 50/ rU. 65/ aprApya rU. 100/rU. 365/ rU. 200/ rU. 400/ * sUcanA : prApya pustako/graMtho pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone temaja jJAnabhaMDArane bheTa ApavAmAM Ave che. . jemane khapa hoya temaNe eka P.C. kusuma-amRta TrasTa, vApInA saranAme lakhI pustaka maMgAvI levA. 'bodhipatAkA' TIkayA vibhUSitaM samyaktvarahasyaprakaraNam
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'mithyAmatinA maMdira-maTha vigere sthAnomAM janAro zrAvaka kuliMgio ane temanA anuyAyIonuM mithyAtva vadhArI de che. 'temanA bodhibIjanI hatyA kare che. sacavatvaracakavaram - 17 mI gAthA zrAvake mithyAtvInA maMdira vigere sthAnomAM gamanAgamana zaru karyuM ethI mithyAtvIono mithyAbhiniveza vadhyo. e vadhyo eTale temanuM bhAvamithyAtva vadhyuM. bhAvamithyAtva vadhyuM eTale 'bhAvaprANonI hiMsAnI paraMparA zaru thai gai. bhAvaprANonI hiMsAnI paraMparA pravartI eTale bodhibIjanI hatyAnI paraMparA pravartI. bhAvaprANonI hatyA ane bodhibIjanI hatyA apekSAe eka che, judAM nathI. A rIte A zrAvakane temanA bodhibIjanI hatyAno doSa lAgyo. samyakatva bhAvaprANonA sAmUhikakaraNa samAna che. mithyAtva bhAvaprANonI sAmUhika hiMsA samAna che. - vothipatA' TIvA (17mI gAthAnA vivaraNamAM) Tejas Printers AHMEDABAD N. 99251 47029