________________
यदभिहितं दिगम्बराचार्यैः कुन्द कुन्दैः रयणसारेऽपि,
समं विणा साणं सच्चरित्तं ण होइ नियमेण । तारयणत्तयमज्झे सम्मगुणुक्कडं जिणुट्ठेि ||४६ ॥ ५२॥
* ટીકાનો ભાવાર્થ :
૧..
સમ્યક્ત્વ એટલે તત્ત્વ પ્રાપ્તિની અભિલાષા. ઊંડાણથી વિચારતાં સમજાય છે કે સમ્યક્ત્વ પ્રગટે છે ત્યારે તત્ત્વ તરફનો અરમાન ઉમટ્યાં વિના રહેતો નથી. આથી તત્ત્વ પ્રાપ્તિની અભિલાષાને સમ્યક્ત્વ કહીએ તેમાં બાધ નથી. હવે તત્ત્વ એટલે શું ? એ પ્રશ્ન ઉભો થાય. તેનો જવાબ છે, વસ્તુનો યથાર્થ બોધ એટલે તત્ત્વ.
યોગશતળ ગ્રંથમાં પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે લખ્યું છે કે–
सणाणं वत्थुगओ बोहो सदंसणं तु तत्थ रूई ।
सच्चरणमणुट्ठाणं विहि-पडिहाणुगं तत्थ ॥
સારાર્થ : વસ્તુનો વસ્તુલક્ષી બોધ એટલે સમ્યજ્ઞાન. સમ્યજ્ઞાનની અભિલાષા એટલે સમ્યક્ત્વ અને જ્ઞાન અને દર્શનનું વિધિ - નિષેધપૂર્વકનું આચરણ એટલે સમ્યક્ ચારિત્ર... આવા સમ્યક્ત્વનું માહાત્મ્ય પૂર્વ ગાથાઓમાં નવ-નવ ઉપનયો વડે દર્શાવ્યું છે. આ સમ્યક્ત્વવિનાની શેષરત્નત્રયી એટલી બધી નિષ્ફળ છે કે એની નિષ્ફળતામાં ક્યાંય અપવાદ મળે તેમ નથી. શેષરત્નત્રયી એટલે જ્ઞાન અને ચારિત્ર. સમ્યક્ત્વ વિનાના જ્ઞાન અને ચારિત્ર કેવા ? ૧. રાખમાં આહુતિ આપવા જેવા...
૨. બહેરાના કાનમાં મંત્ર ભણવા જેવા...
૩. ફીકા તુષને ખાંડવાની પ્રવૃત્તિ જેવા...
ત્રણેય પ્રવૃત્તિ જેમ સંપૂર્ણ વ્યર્થ છે તેમ સમ્યક્ત્વ વિનાનાં જ્ઞાન, ચારિત્ર પણ વ્યર્થ છે. દિગંબરાચાર્ય શ્રી કુંદકુંદે પણ થળસાર નામના ગ્રંથમાં લખ્યું છે કે—
सम्मं विणा सण्णाणं सच्चरित्तं ण होइ नियमेण ।
तारणत्त मज्झे सम्मगुणुक्कट्टं जिणुट्टिं ॥४६॥
સારાર્થ : : સમ્યક્ત્વ વિના સજ્ઞાન અને સચ્ચારિત્ર કદાપિ હોઇ શકતાં નથી તેથી રત્નત્રયીમાં જિનેશ્વરે સમ્યક્ત્વગુણની ઉત્કૃષ્ટતા દર્શાવી છે.
✡
✡
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-५२
१५३
