________________
૩. . આજ્ઞારૂચિ સમ્યક્ત્વઃ
કેવળજ્ઞાની ભગવંતની આશા એટલાં માટે સર્વોપરિ છે, તેમના રાગ, દ્વેષ અને મોહ વિનષ્ટ થયાં હતાં. આ ત્રણેય દોષો જેમનાં નષ્ટ થયાં છે તેમની જ આજ્ઞા સાચી હોઇ શકે. આ રીતે આજ્ઞા પ્રત્યેના રાગ દ્વારા જેમને જિનોક્ત તત્ત્વ પ્રત્યે શ્રદ્ધા થાય છે તેમનાં સમ્યક્ત્વને ‘આજ્ઞારૂચિ' કહેવાય.
જુઓ, ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં ‘મોક્ષમાર્ગગતિ’ અધ્યયનના ઉલ્લેખને...
रागो दोसो मोहो, अण्णाणं जस्स अवगयं होइ ।
आणाए रोअंतो, सो खलु आणारुइ नाम ||२०||
સારાર્થ : રાગ, દ્વેષ, મોહ અને અજ્ઞાન જેમનાં ચાલ્યાં ગયા છે તેમની આજ્ઞા (તે કારણથી) ગમે છે. આ રીતે આજ્ઞા રાગ દ્વારા જિનવચનને સ્વીકારનારના સમ્યક્ત્વને ‘આજ્ઞારૂચિ સમ્યક્ત્વ’ કહેવાય.
૪. સૂત્રરૂચિ સમ્યક્ત્વઃ
આગમસૂત્રોના બે વિભાગ છે. એક, અંગપ્રવિષ્ટ સૂત્રોનો. બીજો, અંગબાહ્યસૂત્રોનો. આવા બન્ને પ્રકારના અથવા બે પૈકી કોઇ પણ એક પ્રકારનાં સૂત્રોના અભ્યાસ દ્વારા જેમને સૂત્રો પ્રત્યે ભક્તિરાગ જન્મે અને એથી સૂત્રના વચનો સાચા લાગે તેમના સમ્યક્ત્વને ‘સૂત્રરૂચિ’ કહેવાય.
વાંચો, ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં મોક્ષમાર્ગગતિ અધ્યયનના વિધાનને...
जो सुत्तमहिज्जतो, सुएण ओगाहइ उ सम्मत्तं ।
अंगेण बाहिरेण व, सो सुत्तरुइत्ति नायव्वो ॥२१॥
સારાર્થ : અંગ પ્રવિષ્ટ અને અંગ બાહ્ય સૂત્રોને ભણતાં-ભણતાં જેમને શાસ્ત્રરાગ દ્વારા સમ્યક્ત્વ પ્રગટે તેમના સમ્યક્ત્વને ‘સૂત્રરૂચિ’ કહેવાય.
૫. બીજરૂચિ સમ્યક્ત્વ ઃ
આગમના એક પદનું ઊંડું ચિંતન કર્યું છે અને એથી એ યથાર્થ લાગ્યું છે. હવે સ્થિતિ એવી તૈયાર થઇ કે આગમના એક વચનની યથાર્થતા નક્કી થતાં તેના તમામ વિધાનો યથાર્થ લાગી રહ્યાં છે. આવા આત્માના સમ્યક્ત્વને ‘બીજરૂચિ’ કહેવાય. ધ્યાન આપો, ઉત્તરાધ્યયનની મોક્ષમાર્ગગતિ અધ્યયનની ગાથા ઉપર...
एगेण अणेगाई, पयाइं जो पसरई उ सम्मत्तं । उदयव्व तिल्लबिंदु, सो बीअरुइत्ति नायव्वो ||२२||
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-७
७५
