Page Text
________________
વિસ - વેસાનર - વિસદર - દૂરિ - રિ - ર્રિનો દતિ મવમેળ । मिच्छत्तं रताए हणइ अनंताउ भवकोडि || १७२॥
अनन्तभवयापनमेकेन्द्रियेष्वेव शक्यते तत्र पातयति स्व - परौ सः ॥ २२ ॥
* ટીકાનો ભાવાર્થ :
૧.
મિથ્યાત્વક્રિયાની અભિલાષા કરવી તે જ મૂઢતા છે. જેમને સમ્યક્ત્વ મળ્યું છે છતાં પણ મિથ્યાત્વક્રિયાની આકાંક્ષા કરી રહ્યાં છે તેઓ આવી મૂઢતાથી વાસિત છે.
૨.
દર્શનમોહનીય કર્મના ઉદયથી ઉત્પન્ન થયેલી ચિત્તની કલુષિત અવસ્થા એ ભાવ મિથ્યાત્વ છે અને ભાવ મિથ્યાત્વની ઉત્પત્તિમાં કારણભૂત બનનારી મિથ્યાત્વની પ્રવૃત્તિઓ એ દ્રવ્ય મિથ્યાત્વ છે. જેને મિથ્યાત્વ તરીકે અને મિથ્યાત્વના નિમિત્ત તરીકે પણ ઓળખી શકાય છે.
૩.
જે સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા, આવી દ્રવ્ય મિથ્યાત્વ સ્વરૂપ મિથ્યાત્વ ક્રિયાઓને છોડતો નથી તે પ્રથમ ભાવમૂઢતાથી વાસિત બને છે અને કાળક્રમે દ્રવ્યમૂઢતાથી વાસિત બને છે.
૪.
મિથ્યાત્વની આકાંક્ષા જ ભાવમૂઢતા છે. જેની ઉત્પત્તિ ઉપરોક્ત સમ્યગ્દષ્ટિમાં થઇ ચૂકી છે. ભાવમૂઢતા જ્યાં છે ત્યાં દ્રવ્યમૂઢતા અવશ્ય જન્મે છે કેમ કે દ્રવ્યમૂઢતાનો જન્મ ભાવમૂઢતાની યોનિ દ્વારા થાય છે.
દ્રવ્ય-ભાવમૂઢતાથી હણાયેલો આ આત્મા મિથ્યાત્વક્રિયાઓને નહીં ત્યજીને સ્વયંને અને અન્યને પણ દુસ્તર સંસારસાગરમાં ફેંકી દે છે. અહીં સંસાર માટે વપરાયેલો દુસ્તર શબ્દ સૂચક છે. જે યોનિઓમાં બોધિની પ્રાપ્તિ દુર્લભ છે તેવી યોનિઓને સાપેક્ષ એવો સંસાર પુત્તર છે એવું પ્રસ્તુત ટીકાનું કથન છે.
સમ્પૂર્ણિમની યોનિઓ, અસંશી અવસ્થા, એકેન્દ્રિયની યોનિઓ અને સૂક્ષ્મ નિગોદની યોનિઓ એવી છે જ્યાં ફેંકાઇ ગયેલાં આત્માને અસંખ્ય કાળ સુધી સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ સુલભ બનતી નથી. ક્યારેક બોધિદુર્લભતાનું આ ચક્ર અનંતકાળ સુધી લંબાઇ જાય છે. ત્યાં સુધી આત્મા આ જ યોનિઓમાં અસંખ્યાતા કે અનંતા જન્મ-મરણ કરતો રહે છે.
મિથ્યાત્વનું સેવન આવી એકેન્દ્રિય વિગેરે દુસ્તર યોનિઓમાં આત્માને ફેંકી દે છે. પૂ. પૂર્વાચાર્યશ્રી હર્ષસૂરિ મહારાજે રત્નસંયપ્રરળ માં કહ્યું છે કે—
વિસ - વેસાનર - વિસદર - ર - રિ - ર્રિનો દતિ મવમેળ | मिच्छतं रता हइ अणंताउ भवकोडि ।।१७२ ॥
સારાર્થ ઃ વૈશ્વાનરનો અગ્નિ, વિષ, નાગ, સિંહ, હાથી કે શત્રુ વધી-વધીને આપણાં એક . જન્મને હણી શકે છે. જ્યારે મિથ્યાત્વ તેનું સેવન કરનારાના કરોડો-અનંત ભવોને હણી નાંખે છે.
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं
१२०
| SR No. | 005776 |
| Book Title | Samyaktva Rahasya Prakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Siddhasensuri, Hitvardhanvijay |
| Publisher | Kusum Amrut Trust |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 5 MB |