Page Text
________________
* શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ કોને કહેવાય ?
જો કે આગમગ્રંથોમાં યથાપ્રવૃત્તિકરણના શુદ્ધ અને અશુદ્ધ એવા વિભાગ પાડવામાં આવ્યાં નથી પરંતુ આગમરચના પછીના સમયમાં પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજા જેવા ગીતાર્થ અને આગમધર મહાપુરુષોએ જે યોગગ્રંથોની રચના કરી તેમાં યથાપ્રવૃત્તિકરણના શુદ્ધ અને અશુદ્ધ એવા વિભાગો ઉપસ્થિત કર્યાં છે.
ભલે, આ વિભાગો આગમગ્રંથોમાં લખાયેલાં નથી છતાં તે આગમ અવિરુદ્ધ છે, આગમપ્રણીત તત્ત્વને વધુ સરળ બનાવીને સમજાવનારાં છે માટે સ્વીકાર્ય છે.
યથાપ્રવૃત્તિકરણ વડે કર્મસ્થિતિનો જે રીતે હ્રાસ થાય છે તે જ રીતે શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ વડે પણ થાય છે છતાં યથાપ્રવૃત્તિકરણ અને શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ વચ્ચે અંતર છે.
ગ્રંથિભેદ કરાવ્યાં વિના જે પતન પામતું નથી તેવું યથાપ્રવૃત્તિકરણ શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ છે અને ગ્રંથિભેદ કરાવ્યાં વિના જ જે પતન પામી જાય છે તે અશુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ છે.
અશુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ આત્મા અનંતીવાર કરે છે. જ્યારે શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ એક જ વખત કરવું પડે છે. અચરમાવર્તમાં રહેલાં જીવો જ્યારે યથાપ્રવૃત્તિકરણ કરે છે ત્યારે તે અવશ્ય અશુદ્ધ જ હોય છે. ચ૨માવર્તમાં આવેલાં જીવોનું યથાપ્રવૃત્તિકરણ અશુદ્ધ પણ હોઇ શકે અને શુદ્ધ પણ..
•
પૂર્વે અનંતી વખત જે કર્યું છે અને કાળક્રમે ગુમાવ્યું છે, ફરી ફરી વાર કરીને દરેકવાર ગુમાવ્યું છે એ જ યથાપ્રવૃત્તિકરણ જ્યારે છેલ્લી વખત કરવામાં આવે ત્યારે તેને શુદ્ધ કહેવાય. આવું શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ એક અંતર્મુહૂર્તમાં ગ્રંથિભેદ કરાવીને રહે છે.
શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ અસંશી અને અપૂર્ણ પંચેન્દ્રિય જીવો નથી કરી શકતાં. સંશી તેમજ પૂર્ણ પંચેન્દ્રિય જીવો જ શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ કરી શકે છે. એ પણ આગામી ભવનું આયુષ્ય બાંધ્યું ન હોય તેવી અવસ્થામાં. અશુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ અસંશી એકેન્દ્રિયો પણ કરી જાણે છે. - અશુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ અસંખ્ય કાળ સુધી પણ ટકે :
શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ જેને પ્રાપ્ત થયું છે તે એક અંતર્મુહૂર્તમાં જ અપૂર્વકરણને પ્રાપ્ત કરી લે છે અને અપૂર્વકરણ દરમિયાન ગ્રંથિનો ભેદ કરે છે. આમ, શુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણની સ્થિતિ અંતર્મુહૂર્ત જેટલી જ છે.
જ્યારે અશુદ્ધ યથાપ્રવૃત્તિકરણ કરનારો આત્મા યથાપ્રવૃત્તિકરણની અવસ્થામાં સંખ્યાત અને અસંખ્યાતકાળ સુધી પણ ટકી શકે છે. આ સમયે તે એક તરફ ગ્રંથિભેદની નજીક પહોંચ્યો છે પણ ગ્રંથિભેદ કરી શકતો નથી અને બીજી તરફ કર્મની સ્થિતિને એક કોટાકોટી સાગરોપમથી વધુ લાંબી પણ બનવા દેતો નથી. તેથી તેના યથાપ્રવૃત્તિકરણનો ભ્રંશ થતો નથી.
‘સમ્વોધપ્રર’ માં પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે કહ્યું છે—
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-४
४७
| SR No. | 005776 |
| Book Title | Samyaktva Rahasya Prakaranam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Siddhasensuri, Hitvardhanvijay |
| Publisher | Kusum Amrut Trust |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 5 MB |