________________
૭. જેમાં વાસ્તવિક સાધુતા નથી તેમને સાધુ તરીકે માનવા તે સાતમા નંબરનું “અસાધુમાં
સાધુસંજ્ઞા' નામનું મિથ્યાત્વ છે. જેઓમાં સાચી સાધુતા છે તેમને સાધુતા વિનાના માનવા તે આઠમા નંબરનું “સાધુમાં
અસાધુસંજ્ઞા' નામનું મિથ્યાત્વ છે. ૯. સંસારી આત્માઓને મુક્તાત્મા માનવા તે “અમુક્તમાં મુક્તસંજ્ઞા' નામનું મિથ્યાત્વ. અહીં
મુત્ત શબ્દના બે અર્થ થાય છે. એક તો, મુત્ત એટલે મુક્ત અને બે, મુત્ત એટલે મૂર્ત. બંને અર્થ આગમાનુકૂળ છે. બીજો અર્થ સ્વીકારીએ તો નવમો પ્રકાર આ રીતે થાય : અમૂર્ત
વસ્તુઓને મૂર્ત માનવી તે “અમૂર્તમાં મૂર્તસંજ્ઞા' નામનું મિથ્યાત્વ છે. ૧૦. મુક્તએટલે સિદ્ધ સિદ્ધભગવંતોને સંસારીમાનવાતેદશમું “મુક્તમાં અમુક્તસંજ્ઞા'નામનું મિથ્યાત્વઅથવા મૂર્તદ્રવ્યોને અમૂર્તમાનવાતેદશમું “મૂર્તમાં અમૂર્તસંજ્ઞા' નામનું મિથ્યાત્વ.
શ્રી સ્થાનાં સૂત્રના દશમા સ્થાનના સાતસોને ચોત્રીશમાં સૂત્રમાં દશ પ્રકારના મિથ્યાત્વનો ઉલ્લેખ મળે છે.
"दसविधे मिच्छत्ते पन्नत्ता, तं जहा - अधम्मे धम्मसण्णा, धम्मे अधम्मसण्णा, उमग्गे मग्गसण्णा, मग्गे उमग्गसण्णा, अजीवेसु जीवसण्णा, जीवेसु अजीवसण्णा, असाहुसु साहुसण्णा, साहुसु असाहुसण्णा, अमुत्तेसु मुत्तसण्णा, मुत्तेसु अमुत्तसण्णा ॥७३४॥ - સારાર્થ : દશ પ્રકારનું મિથ્યાત્વ વીતરાગે કહ્યું છે. તે આ પ્રમાણે... (૧) અધર્મમાં ધર્મસંજ્ઞા, (૨) ધર્મમાં અધર્મસંજ્ઞા, (૩) ઉન્માર્ગમાં માર્ગસંજ્ઞા, (૪) માર્ગમાં ઉન્માર્ગસંજ્ઞા, (૫) અજીવમાં જીવસંજ્ઞા, (૬) જીવમાં અજીવસંજ્ઞા, (૭) અસાધુમાં સાધુસંજ્ઞા, (૮) સાધુમાં
અસાધુસંજ્ઞા, (૯) અમુક્તમાં મુક્તસંજ્ઞા અને (૧૦) મુક્તમાં અમુક્તસંજ્ઞા. ૧ મિથ્યાત્વના એકવીશ પ્રકારઃ
મિથ્યાત્વના એકવીશ પ્રકારો પણ પૂર્વાચાર્યોએ સંકલિત કર્યા છે. પૂ. મહોપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મહારાજે મિથ્યાત્વશલ્યની સઝાય બનાવી છે અને તેમાં ૨૧ પ્રકારના મિથ્યાત્વનું સંકલન નીચે મુજબ કર્યું છે.
જુઓ, સઝાયની ઉપયોગી ગાથાઓને... ધમ્મ અધમ્મ અધમે ધર્મોહ, સન્ના મગ્ન ઉમગ્ગાજી, ઉન્માર્ગે મારગની સન્ના, સાધુ અસાધુ સંલગ્ગાજી; અસાધુમાં સાધુની સન્ના, જીવ અજીવ જીવ વેદોજી, મુત્તે અમુત્ત અમુત્તે મુસ્તહ, સન્ના એ દશ ભેદોજી llall અભિગ્રહિક નિજ નિજ મત, અભિગ્રહ અનભિગ્રહિક સહુ સરિખાજી અભિનિવેશી જાણતો કહે જૂઠું, કરે નહીં તત્ત્વ પરિબ્બાજી;
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-११