Samyaktva Rahasya Prakaranam

SR No.: 005776
Original Sutra Author: N/A
Author: Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 194
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 5 MB

Page 67

६६
એક, ઉપશમશ્રેણિ માંડનારા જીવોને ઉપશમસમ્યક્ત્વ અવશ્ય હોય છે.
બે, અનાદિ મિથ્યાદૃષ્ટિ આત્મા પહેલીવાર સમ્યક્ત્વને પામે ત્યારે અપૂર્વકરણના કાળ દરમિયાન જો દર્શન મોહનીય કર્મના ત્રણ પુંજો કરી શકે નહિ તો તે પછી અનિવૃત્તિકરણના સમયમાં ઉદયમાં નહિ આવેલાં મિથ્યાત્વના પુદ્ગલોના ઉદયને તે રોકી દે છે તેમજ ઉદયમાં આવેલાં મિથ્યાત્વનાં પુદ્ગલોનો ક્ષય કરી દે છે અને ઉપશમ સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ કરે છે.
વિશેષાવશ્યમાષ્ય માં પૂ. પૂર્વધર આચાર્ય શ્રી જિનભદ્રગણી ક્ષમાશ્રમણે ફરમાવ્યું છે કે–
उवसमसेढिगयस्स होइ उवसामियं तु सम्मत्तं ।
जो वा अकयतिपुंजो अखयमिच्छो लहइ सम्मं ॥ ५२९॥
खीणम्मि उइणम्मिय अणुदिज्जंते य सेस मिच्छत्ते । अंतमुत्तमेत्तं उवसम सम्मं लहइ जीवो ॥ ५३० ॥
સારાર્થ : ઉપશમ શ્રેણિ માંડનારાને ઉપશમસમ્યક્ત્વ હોય છે તેમજ જેણે ત્રણ પુંજ કર્યા નથી અને મિથ્યાત્વ મોહનીયનો સંપૂર્ણ ક્ષય પણ કર્યો નથી એવા (અનાદિ મિથ્યાત્વી) આત્માને ઉદયમાં રહેલાં મિથ્યાત્વનો ક્ષય થાય ત્યારે તથા ઉદયમાં નહીં આવેલાં મિથ્યાત્વનો ઉદય રોકવામાં આવે ત્યારે એક અંતર્મુહૂર્ત માટે ઉપશમસમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે.
પહેલી વખત સમ્યક્ત્વ પામનારો આત્મા જો ઉપશમસમ્યક્ત્વને પામૃતો હોય તો તે અવશ્ય અંતરકરણ કરે, અંતરકરણના પહેલાં જ સમયથી ઉપશમસમ્યક્ત્વની અનુભૂતિ કરે અને એક અંતર્મુહૂર્ત સુધી ટકનારાં આ અંતરકરણ દરમિયાન જ કવચિત્ કોક પાંચમું ગુણસ્થાનક પણ પામી જાય, ક્યારેક ત્યાંથી આગળ વધીને છઠ્ઠાં ગુણસ્થાનકને પણ સ્પર્શી જાય અને કવચિત્ સાતમા ગુણસ્થાનક સુધી પણ પહોંચી જાય.
આ બધું અંતરકરણના એક અંતર્મુહૂર્ત દરમિયાન જ બની જતું હોવાથી આ સમયે ઉપશમ સમ્યક્ત્વની જ તેને અનુભૂતિ થતી હોય છે.
‘સોધપ્રર’ માં પૂ. પૂર્વાચાર્ય શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે ઉપરોક્ત વિષયની નીચે મુજબ પ્રરૂપણા કરી છે–
उवसमसम्म दिट्ठी अंतरकरणे ठिओ वि जइ को वि ।
देसवर पि लहइ के वि पमत्तापमत्तं पि ॥
સારાર્થ : અંતરકરણમાં રહેલો ઉપશમ સમ્યગ્દષ્ટિ, દેશવિરતિની, સર્વવિરતિની અને ક્યારેક સાતમા ગુણસ્થાનકની પણ સ્પર્શના કરી લે છે.
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं