________________
બીમારીese
પ્રસ્તાવના + સમ્યકત્વ એટલે ભાવતીર્થ :
રત્નત્રયીમાં જેનું પ્રથમ સ્થાન છે તે શ્રી સમ્યગ્દર્શન સાક્ષાત તીર્થ સમાન છે. વીતરાગે સ્થાપેલાં ધર્મતીર્થનું એક અંગ એવું નથી જેની સાથે સમ્યગ્દર્શન જોડાયેલું ન હોય. સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યફચારિત્ર સ્વરૂપ રત્નત્રયીને આપણે ભાવતીર્થ કહીએ છીએ. અપેક્ષાએ એમ પણ કહી શકાય કે સંપૂર્ણ કક્ષાનું ભાવતીર્થ શ્રી સમ્યગ્દર્શન છે કેમકે સમ્યગ્દર્શનમાં સમ્યજ્ઞાનનો અંશ અવશ્ય રહેલો છે અને સમ્યફચારિત્રનો અંશ પણ અવશ્ય ઉપસ્થિત છે. જ્ઞાન અને ચારિત્રની સંપૂર્ણ ગેરહાજરી જ્યાં છે ત્યાં સમ્યગ્દર્શનનું અસ્તિત્વ હોતું નથી. સમ્યગ્દર્શનની સંપૂર્ણ ગેરહાજરી જ્યાં છે ત્યાં જ્ઞાન અને ચારિત્રનું અસ્તિત્વ હોતું નથી.
આમ, સમ્યગ્દર્શનના અનુભવમાં જ્ઞાન અને ચારિત્રનું સંવેદન પણ સમાયેલું હોવાથી સમ્યગ્દર્શનમાં સંપૂર્ણ રત્નત્રયીનો સમાવેશ થાય છે તેમ સાપેક્ષપણે કહી શકાશે. સંપૂર્ણ રત્નત્રયી સમ્યગ્દર્શનમાં અવતરેલી છે એવું નિશ્ચિત થતું હોવાથી સમ્યગ્દર્શન એ સંપૂર્ણ કક્ષાનું ભાવતીર્થ છે એવું પ્રતિપાદન પણ યોગ્ય ગણાશે.
શ્રી શત્રુંજય - ગિરનાર વિગેરે તીર્થો સ્થાવર તીર્થો છે અને અષ્ટ પ્રવચનમાતાનો ધારક સાધુ જંગમ તીર્થ છે. સ્થાવર અને જંગમ તીર્થોની તારકતા જે ભાવતીર્થને આધીન છે એવું વંદનીય કક્ષાનું ભાવતીર્થ એટલે શ્રી સમ્યગ્દર્શન.
આગળ વધો ! સમ્યગ્દર્શનને ધારણ કરનારાં સમ્યગ્દષ્ટિ જીવો પણ અપેક્ષાએ જંગમ તીર્થ છે કેમકે તેમનામાં આંશિક જ્ઞાન અને આંશિક વિરતિ નિયતરૂપે વિદ્યમાન છે.
જે સ્વયં તીર્થંતુલ્ય છે, જેને ધારણ કરનારાં જીવો તીર્થતુલ્ય છે, જેનો ઉપદેશ પણ તીર્થ છે અને એ ઉપદેશને ઝીલનારાં ગ્રંથો પણ તીર્થ છે એવું સમ્યકૃત્વ કેટકેટલું મહાન છે એની કલ્પના કરી જૂઓ ! વંદન છે, સમ્યગ્દર્શનને. વંદન છે, સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોને.. સત્વરચરણ:
જે ગ્રંથના શબ્દ શબ્દમાં આવાં ભાવતીર્થ સ્વરૂપ સમ્યકત્વની સ્પર્શના કરાવવાનું બળ સમાયેલું છે એવો મહાન ગ્રંથ આજે અનાવૃત્ત કાળની લાંબી મજલ પૂરી કરીને સંઘ સમક્ષ પ્રકાશિત થઈ રહ્યો છે.
સચબ્રુત્વરહયારા નામનો આ ગ્રંથ અદ્યાવધિ અપ્રકાશિત જ રહ્યો છે. પહેલ વહેલી વખત તેનું સંશોધન થયું છે અને પહેલ વહેલી વખત તેનું પ્રકાશન થઇ રહ્યું છે. છેલ્લાં દોઢસો
૧૪
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं