________________
' બે ય સ્વભાવની પરાકાષ્ટાએ
એક દિવસ દુર્યોધનની પત્ની ભાનુમતી વૈતવનમાં પાંડવોની પાસે આવી. પોતાના શત્રુની પત્ની હોવા છતાં પોતાના ભાઈની પત્ની તરીકે જ તેને પાંડવોએ ભારે આદરથી વધાવી. દ્રૌપદીએ તેનું જબરું આતિથ્ય કર્યું. કુન્તીએ વહાલ દેખાડવામાં પાછીપાની ન કરી.
ભાનુમતીની આંખમાં વારંવાર દડદડ આંસુ વહી જતાં જોઈને તમામના મન ખિન્ન બની ગયા. આતિથ્ય પૂરું કર્યા બાદ યુધિષ્ઠિરે તેને રુદનનું કારણ પૂછ્યું. ભાનુમતીએ વિસ્તારથી આ પ્રમાણે વાત કરી.
દુર્યોધનને મુક્ત કરવા ભાનુમતીની વિનંતિ તમારા ભાઈ (દુર્યોધન) વનના ગોકુળોને જોવા માટે આ વનમાં આવ્યા હતા. તેમની સાથે કર્ણ, જયદ્રથ વગેરે અનેક વીર યોદ્ધાઓ અને મોટું સૈન્ય પણ હતું. તેમને વનમાં ક્યાંક ઉતારો કરીને વિશ્રાન્તિ અર્થે રહેવું હતું. તપાસ કરતાં એક સુંદર મહેલ મળી ગયો. મહેલના ચોકીદારોએ મહેલ આપવાની ના પાડતાં સૈનિકોએ તેમની સાથે ઝપાઝપી કરી. તમારા ભાઈ ખૂબ ગુસ્સે ભરાયા. તેમણે બધા ચોકીદારોને ભગાડી મૂકીને મહેલનો કબજો લીધો, તેમાં રહેવા લાગ્યા, આસપાસમાં જે કાંઈ સુંદર હતું તેને ઉજ્જડ કરી નાંખ્યું. મહેલના માલિકના બાગ, બગીચા, સરોવર વગેરે તમામ ખેદાનમેદાન કરી નાંખ્યા.
એ મહેલનો માલિક વિદ્યાધરોનો રાજા હતો. તેનું નામ ચિત્રાંગદ હતું. તેને ચોકીદારોએ સમાચાર આપ્યા. વિરાટ સૈન્ય લઈને તે આકાશમાર્ગે આવી ગયો. તમારા ભાઈએ એનો મુકાબલો કરવાનું જબરું સાહસ કર્યું. જો કે તેમણે પરાક્રમ દાખવવામાં કશી કમીના રાખી ન હતી, પણ તેમણે ભૂમિ ઉપર રહીને લડવાનું હતું, જ્યારે વિદ્યાધરો આકાશમાં રહીને લડત આપતા હતા. આથી અન્ને તો તમારા ભાઈનો પરાજય થયો. કર્ણ ફૂંફાડા મારીને લડાઈમાં ઉતર્યો પણ થોડી જ વારમાં પરાજય પામતો ક્યાંય ભાગી છૂટ્યો હતો. તમારા ભાઈ વગેરે તમામના પગમાં વિદ્યાધરેશ્વરે લોખંડની બેડીઓ નાંખી. દરેકના ગળામાં પણ સાંકળો નાંખવામાં આવી.
વિદ્યાધરેશ્વરે તેમને ચલાવીને પોતાના મહેલમાં લાવીને કેદ કરી દીધા છે. આથી હું મોટેથી રૂદન કરતી હતી.
આ બધા દુ:ખદ સમાચારો જાણીને હસ્તિનાપુરથી ભીષ્મ પિતામહ, દ્રોણાચાર્ય અને કૃપાચાર્ય આ દ્વૈતવનમાં આવી ગયા. મારી પાસેથી સઘળી વિગત જાણી અને મારું કરૂણ કલ્પાંત સાંભળીને તેઓ ખૂબ દુઃખી થયા. ‘હવે શું કરવું ?' તેના વિચારમાં સહુ પડી ગયા.
થોડી વારે પિતામહે મને કહ્યું, “દીકરી ! તું રોઈશ નહિ. હવે તારે જ એક કામ કરવું જોઈએ. આ જ વનમાં પાંડવો છે. હું તેમની પાસે જા અને દુર્યોધનને કેદમાંથી મુક્ત કરવા માટે વિનંતી કર. મને પૂરી ખાતરી છે કે યુધિષ્ઠિર ધર્મરાજા છે. એ ભૂતકાળ ભૂલી જઈને પોતાના ભાઈ તરીકેના વહાલથી દુર્યોધનની મદદે દોડી આવશે. એના જેવો બીજો ઉત્તમ માણસ મેં આ જગતમાં કદી જોયો નથી. પરોપકારનું તો એને વ્યસન છે. અપકારી ઉપર પણ ઉપકાર કરવામાં એ હંમેશ આતુર હોય
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૩૯
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
