________________
ભાવ આપો : સદ્ભાવ પામો કોઈને કેમ મારી ઉપર સદ્ભાવ જાગતો નથી? આટલા બધા હું કામ કરું, દરેકને માટે હું મરી પડું છતાં આ બધા લોકોને મારી ઉપર તિરસ્કાર કેમ લાગે છે? ખરેખર એમ લાગે છે કે આ દુનિયામાં કોઈને કોઈની પડી નથી. બધા સ્વાર્થે શૂરા છે. ગમે તેટલો ઉપકાર કરવામાં આવે તો ય તેને ભૂલી જતાં એક ક્ષણની પણ વાર લાગતી નથી. હાય, કેટલું બધું સ્વાર્થી આ જગત છે?”
આ ઉદ્ગારો કયા કુટુંબના કયા માણસના નહિ હોય? સહુની જાણે કે આ ફરિયાદ છે કે, “આ દુનિયાને કોઈની પડી નથી. બધા સ્વાર્થના સગાં છે. આવા લોકો માટે આપણે તૂટી મરવું એ મુર્ખાઈનું કામ છે. અમે બધી વાતે સાચા છતાં એની કદરબૂઝ ક્યાંય જોવા મળતી નથી.”
હા, મને પણ આ વાતમાં તથ્થાંશ જણાય છે. ઉપકારી જનો પ્રત્યે જેવો કૃતજ્ઞતાભાવ દેખાડવો જોઈએ તેવો ભાવ પ્રાયઃ દેખાડાતો નથી
પણ આ રોગનું મૂળ તો તપાસવું જ પડશે. કદાચ એનું મૂળ આપણામાં જ કેમ ન હોય ? આપણી જ ભૂલના કારણે આમ બનતું હોય તે શું સંભવિત નથી ?
આપણી પાસે ખૂબ શાન્તિ હોય, સારો એવો સમય હોય, મનને સઘળી જીદથી અને સઘળા પૂર્વગ્રહોથી મુક્ત કરી દેવાની પૂરી તૈયારી હોય તો આ પ્રશ્નનો ઉકેલ જડી જાય તેમ છે. મેં તેનો ઉકેલ શોધ્યો છે અને મને આ દુઃખદ પરિસ્થિતિની વહી જતી નદીના વહેળાનું ઉદ્ગમસ્થાન આપણામાં જ જણાયું છે. અહીં થોડીક રજૂઆત કરું :
આ જગતનો નિયમ છે કે તમે જે આપો તેનાથી સવાયું, બમણું, દશ ગણું કે તેથી પણ વધુ
પામો.
એકવાર કોઈને મોત આપનાર ભવચક્રમાં અનેક વાર મર્યો હોય તેવા અનેક દૃષ્ટાન્તો ધર્મશાસ્ત્રમાં સાંભળવા મળે છે.
કુદરતમાં ય “લઈને ઘણું આપવાનો નિયમ જોવા મળે છે. ખેતરમાં બીજ પડે છે કેટલા? અને તેના બદલામાં મળી જાય છે કેટલા? વાદળો પાણી લે છે કેટલું ? અને છેવટે દે છે કેટલું ?
ગાય ઘાસ કેટલું ખાય છે? અને ચોવીસ જ કલાકમાં દે છે કેટલું દૂધ, કેટલું છાણ? અને થોડા થોડા સમયે કેટલા વાછરડાં ?
ગરીબને ધન કેટલું અપાય છે ? અને આંતરડીની દુવા તથા જન્માન્તરનું પુણ્ય તત્ક્ષણ કેટલા મળી જાય છે ?
આ જ નિયમ પ્રસ્તુત વિષયમાં આપણે લગાડીએ.
આપણી જાતને પૂછીએ કે, “તને સામેથી દુર્ભાવ મળે છે? તો જરૂર સામી વ્યક્તિને દુર્ભાવ જ અપાતો હશે. તારા હૈયે ક્યાંય દુર્ભાવ ન હોય અને તે સામેથી સભાવ ન પામે એ સામાન્યતઃ સંભવિત નથી. તું ભાવ આપ, તને સદ્ભાવ જરૂર મળશે.”
જો ખૂબ ઊંડું ચિંતન કરવામાં આવશે તો જ આ વાત સમજાશે કે આપણામાં પડેલા સામી વ્યક્તિના દુર્ભાવને કારણે જ આપણને સામી વ્યક્તિ તરફથી સદ્ભાવ મળતો નથી. એમાં વળી આપણે પર વ્યક્તિ ઉપર કાંઈ ને કાંઈ ઉપકાર કર્યો હોય તો આ માનસિક ત્રાસને બદલે ‘મને તેના તરફથી સદૂભાવ કેમ મળતો નથી ?” તે અંગેનો ત્રાસ એકદમ વધી જાય છે.
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૨૧૦
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
