________________
નાના પાયે પણ કામ તો ચાલું કરવું જ પડશે. અતિ ગંભીર પરિસ્થિતિનું દર્શન કરીને ‘આભ ફાટ્યું છે, થીંગડું ક્યાં દેવું ?' એવા રાંડીરાંડ ડોશીના મરી ગયેલા મડદા જેવા ગંધાતા વિચારો આપણાથી કદી કરી શકાય નહિ.
જ્યારે કુરુક્ષેત્રની ભૂમિ ઉપર શત્રુપક્ષમાં પોતાના જ વડીલો અને પ્રિયજનોને જોઈને અર્જુન શસ્ત્ર ઊંચકવા માટે કાયર બની ગયો હતો ત્યારે તેને તેવા શ્રીકૃષ્ણ મળી ગયા હતા જેણે તેને ગર્જના કરીને કહ્યું હતું, “હે અર્જુન ! મનમાં ખરાબ વિચાર લાવ નહિ અને નબળાઈઓને ફગાવી ઊઠ, ઊભો થા. અફસોસ ન કર. તર્કની જાળમાં સપડાઈશ નહિ. વીરો અને વિદ્વાનો વીતી ગયેલી બાબતોનો અને પ્રસિદ્ધિ ન જ મળી શકે તેવી બાબતોનો કદી ખેદ કરતા નથી.’
આવા કોઈ શ્રીકૃષ્ણની શું અત્યારે જરૂર નથી ? કે જે ગંભીર પરિસ્થિતિના દર્શનમાંથી પેદા થયેલી હતાશાને ખંખેરી નાંખે તેવી એક ભીષણ રાડ પાડે અને આપણા ગાત્રોમાં થીજી ગયેલી હતાશા અને નિર્માલ્યતાને ધ્રુજાવી મૂકે ?
એવા શ્રીકૃષ્ણને ક્યાંથી લાવવા ? એકાએક આકાશમાંથી થોડા જ ઊતરી પડવાના છે ? રે ! એનો પાઠ પણ આપણામાંથી જ કોઈકે ભજવવાનો છે અને સત્તાવાહી સૂરમાં આદેશ આપવાનો છે, પાર્થને કહો ચડાવે બાણ, હવે તો યુદ્ધ એ જ કલ્યાણ.'
આર્યોની પેલી વાણીને યાદ કરીએ અને ઢંઢોળીએ આપણા મહાન આત્માને, “દતિજી ! ખાવ્રત ! પ્રાપ્યવાન્ નિયત !'
છેલ્લા પાંચસો વર્ષોમાં આપણી જ કેટલીક ભૂલોને કારણે આપણે ભલે યુદ્ધ હારી ગયા છીએ, ભારત દેશ(ધરતી) આબાદ થયો પણ આ યુદ્ધમાં આપણે ભારતીય પ્રજા, આર્યાવર્તની મોક્ષલક્ષી સંસ્કૃતિ, ધર્મો અને ધર્મશાસન-અસ્મિતા, તેજસ્વિતા અને પવિત્રતા-હારી ચૂક્યા છીએ એ કબૂલ છે, પણ સબૂર ! જો આપણે હિંમત નહિ હારીએ તો હારેલું યુદ્ધ પાછું જીતી લેવામાં બહુ વાર નહિ લાગે, બહુ મહેનત પણ નહિ પડે.
જે યુદ્ધ હાર્યો તે હાર્યો નથી, પણ જે હિંમત હાર્યો તે યુદ્ધ હાર્યો છે, બધું જ હારી ગયો છે. ચાલો, હિંમત ભરો હૈયે....અને પછી....
દે દોટ સમંદરમાં કે રામલો રાખણહાર.
કેવો હતો એ સ્વરાજપ્રાપ્તિનો જંગ !
કેવી જાનની બાજીઓ ખેલાઈ હતી !
કેવા લોહી રેડાયા હતા !
જાન અને જાનૈયાને પડતા મૂકીને કોક વરરાજા ક્રાન્તિના સરઘસમાં જોડાઈ જઈને તરત પકડાયા હતા અને હોંશે હોંશે જેલભેગા થયા હતા !
પેલા ગાંધી ડોસાએ એક દિ’ હાકલ કરી કે, ‘સ્વરાજ ન મળે ત્યાં સુધી દરેક સુખી રાષ્ટ્રપ્રેમીએ પણ ૨ોજના માત્ર ૨૪ પૈસામાં પોતાનું ગુજરાન ચલાવવાની પ્રતિજ્ઞા કરવી જોઈએ, કેમકે દેશના કરોડો ગરીબોની માથાદીઠ કમાણી સરેરાશ ૨૪ પૈસા છે.’
અને...કેટલાય યુવાનો, વકીલો, ડૉક્ટરોએ ધીકતી કમાણીના ધંધા સમેટી લઈને ગાંધીચીંધ્યા કઠોર માર્ગે ડગ માંડી દીધા હતા.
ગોવિંદસિંહના બે વહાલા દીકરાઓ ! મોગલો સામેના યુદ્ધમાં કેસરિયાં કરવાનો સમય આવ્યો ત્યારે પિતાએ મોટા દીકરાને આદેશ આપ્યો. અને તે વિરાટ મોગલસેના વચ્ચે ધસી ગયો, ન જાણે ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૨૨૦
