________________
સુકૃત્યોની અનુમોદના કરવામાં આપણે સદા કાયર બની રહ્યા છીએ.
લાખનું દાન જરૂર દીધું છે પણ કોઈના દસ લાખ રૂપિયાના દાનની અનુમોદના તો ભૂલથી સ્વપ્નમાં ન થઈ જાય તેની ભારે કાળજી રાખી છે.
ધર્મના બે પાયા છે તમારા પોતાના પાપોની તમે નિંદા કરો. પાપો ભલે કદાચ ન પણ ત્યાગી શકાય.
બીજાઓના સુકૃત્યોની અનુમોદના (હાર્દિક અને યથાયોગ્ય જાહેર પ્રશંસા) કરો. ભલે કદાચ તમે સુકૃતો ન પણ આચરી શકો.
વસ્તુતઃ આપણા પાપો છોડવા કરતાં ય એ પાપોની નિંદા કરવી તે જ ખૂબ મુશ્કેલ છે. એ જ રીતે સુકૃત્યો સેવવા કરતાં બીજાના સુકૃત્યોની અનુમોદના કરવી તે ખૂબ મુશ્કેલ છે.
જીવને સામાન્ય રીતે કર્મવશાત્ પોતાના ઉપર રાગ હોય છે અને બીજા ઉપર દ્વેષ હોય છે. પોતાની ઉપરના રાગને લીધે પોતાના દુષ્કૃત્યોની નિંદા ઝટ કરી શકતો નથી. બીજાની ઉપરના દ્વેષને લીધે બીજાના સત્કાર્યોની અનુમોદના (યથાયોગ્ય પ્રશંસા) પણ કરી શકતો નથી.
બીજા જીવો ઉપર રાગ ત્યારે જ થાય છે જ્યારે તે બીજા જીવો આપણી જાત ઉપર રાગ કરે છે. જો તે આપણી ઉપર રાગ ન કરે તો તરત તેની ઉપર દ્વેષ પેદા થઈ જાય છે.
આ સ્વ-રાગ અને પર-દ્વેષ એ જ જીવના ભવભ્રમણનું મૂળ છે.
આ ગહ અને અનુમોદનાને સ્વ અને પર શબ્દ સાથે યોગ્ય રીતે એકદમ ફીટ કરી દેવા જોઈએ, અર્થાત્ પોતાના જ દુષ્કૃત્યોની ગર્તા કરવી જોઈએ. એ જ રીતે બીજાના જ સુકૃત્યોની અનુમોદના કરવી જોઈએ.
જેમ સાચો ગયો પોતાની સાથેના બીજા ઉસ્તાદોને “વાહ વાહ કમાલ !' કહીને કેવો ઉત્તેજિત કરતો હોય છે. - જો સ્વ-દુષ્કૃતગહ ન કરાય તો “સ્વના અનેક ગુણોનું નિકંદન નીકળી જાય અને જો પરસુકૃતની યોગ્ય રીતે અનુમોદના ન થાય તો અનેક પર-જીવોનો વિકાસ સ્થગિત થઈ જાય. જીવમાત્ર ઉપબૃહણા- અનુમોદના યોગ્ય રીતની પ્રશંસાથી ઉલ્લાસ પામીને વધુ જોરથી તે ગુણને વિકસાવવા માટે પ્રોત્સાહિત બને છે. જો તે રીતે યોગ્ય સમયે તેના કરેલા કામની અનુમોદના ન થાય તો તેનો ઉત્સાહ મરી જાય. જે કાળમાં સત્કાર્યો કરનારાઓની સંખ્યા સાવ ઘટવા લાગી છે તે કાળમાં જે થોડા આત્માઓ જે થોડા પણ સત્કાર્યો કરતા હોય તેમની યોગ્ય રીતે અનુમોદના કરીને તેમને પ્રોત્સાહિત કરતાં રહેવાનું કાર્ય વડીલોએ પૂરતી સભાનતા સાથે કરતાં રહેવું જોઈએ.
વીરપ્રભુના પરમભક્ત મગધરાજ શ્રેણિકે શિકારના પોતાના દુષ્કતની ગ જ કરવી જોઈતી હતી પણ તેણે તો તેની જોરદાર અનુમોદના કરી નાંખી તો તેમને નરકમાં જવું પડ્યું અને વીરપ્રભુના કટ્ટર શત્રુ તરીકે પંકાયેલા ગોશાલકે જીવનના છેલ્લા કલાકોમાં જ પોતે કરેલા કાળા દુષ્કતોની જોરદાર ગહ કરી તો મરીને તે દેવલોકમાં ચાલ્યો ગયો.
ભક્ત નરકે અને શત્રુ દેવલોકે ! આવા છે; ગહ અને અનુમોદનાના ગણિત. હવે આવું ગણિત અનુમોદનાના સંબંધમાં જોઈએ.
ભીમા કુંડલીયાએ દાનેશ્વરીઓના પર-સુકૃતોની ભારોભાર અનુમોદના કરી તો તે કેવો ફાવી ગયો ? તેનું દારિદ્રય ફેડાઈ ગયું. અને પેલા ઘોર તપસ્વી સિંહગુફાવાસી મુનિ ? એમનાથી
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૨૧૪
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
