________________
પૂર્વભવના સંબંધે એક મૃગ જાતિસ્મરણ પામીને અતિ સંવેગવાળો થઈને તેમનો સદાનો સહચર થયો. બળદેવ મુનિની નિરંતર ઉપાસના કરનારો તે મૃગ વનમાં ભમતો અને કાષ્ઠાદિકને લેવા આવનારાઓની શોધ કરતો. તેઓને શોધ્યા પછી તે બળદેવ મુનિની પાસે આવતો. ત્યાં બળદેવ મુનિને ધ્યાન ધરતા જોતો એટલે તે તેમના ચરણમાં મસ્તક નમાવી નમાવીને ‘ભિક્ષા આપનાર અહીં છે એમ જણાવતો. બળદેવ મુનિ તેના આગ્રહથી તરત જ ધ્યાન મૂકીને તે હરણને આગળ કરીને તેની સાથે ભિક્ષા માંગવા નીકળતા.
અન્યદા કેટલાક રથકારો ઉત્તમ કાષ્ઠો લેવાને માટે તે વનમાં આવ્યા. તેઓએ ઘણાં સરળ વૃક્ષો છેદ્યા. તેમને જોઈને તે મૃગે બળદેવ મુનિને જણાવ્યું એટલે તેના આગ્રહથી તે મહામુનિ ધ્યાનમાંથી જાગ્રત થયા. તે રથકારો ભોજન કરવા બેઠા હતા તે વખતે તે મુનિ તે મૃગને આગળ કરીને મા ખમણના પારણાને માટે ભિક્ષા લેવા ત્યાં ગયા.
તે રથકારોનો જે અગ્રેસર હતો તે બળદેવ મુનિને જોઈને ઘણો હર્ષ પામ્યો અને વિચારવા લાગ્યો કે, “આ અરણ્યમાં સાક્ષાત્ કલ્પવૃક્ષ જેવા આ કોઈ મુનિ છે. કેવું એમનું રૂપ ! કેવું તેજ ! અને કેવી મહાન સમતા! આ મુનિરૂપ અતિથિ મળવાથી હું તો કૃતાર્થ થયો.”
આ પ્રમાણે ચિંતવીને તે રથકાર પાંચે અંગે ભૂમિનો સ્પર્શ કરીને (પંચાગ પ્રણામ કરી) તેમને ભાત પાણી આપવા આવ્યો.
તે વખતે બળદેવ મુનિએ વિચાર્યું કે, “કોઈ આ શુદ્ધ બુદ્ધિવાળો શ્રાવક છે તેથી જ જે કાર્ય વડે સ્વર્ગનું ફળ ઉપાર્જન થઈ શકે એવી આ ભિક્ષા મને આપવાને ઉત્સુક થયો છે. તેથી જો હું આ ભિક્ષા નહિ લઉં તો તેની સદ્ગતિમાં મેં અંતરાય કરેલો ગણાશે, માટે હું આ ભિક્ષા ગ્રહણ કરું.”
આ પ્રમાણે વિચારીને કરુણાના સાગર એવા તે મુનિ જો કે પોતાના શરીરમાં પણ નિરપેક્ષ હતા તો પણ તેમણે તેની પાસેથી ભિક્ષા ગ્રહણ કરી. પેલો મૃગ મુનિને અને વનને છેદનાર રથકારને જોઈને મુખ ઊંચું કરીને નેત્રમાં અશ્રુ લાવીને વિચારવા લાગ્યો કે, “અહો તપના એક આશ્રયભૂત અને શરીરને વિશે પણ નિઃસ્પૃહ એવા આ મહામુનિ ખરેખરા કૃપાનિધિ છે કે જેમણે આ રથકારની ઉપર અનુગ્રહ કર્યો. અને અહો ! આ વનને છેદનાર રથકારને પણ ધન્ય છે કે જેણે આ મહામુનિને અન્નપાનથી પ્રતિલાભિત કરીને પોતાના મનુષ્યજન્મનું મહાફળ પ્રાપ્ત કર્યું. માત્ર હું જ એક મંદભાગી છું કે જે આવો મહાતપ કરવાનું કે આવા મુનિને પ્રતિલાભિત કરવાને સમર્થ નથી. તેથી તિર્યચપણાથી દૂષિત એવા મને ધિક્કાર છે.”
આવી રીતે તે ત્રણે જણાં ધર્મધ્યાનમાં તત્પર થઈને રહ્યા તેવામાં તેઓ જે વૃક્ષ નીચે ઊભા હતા તે વૃક્ષનો અડધો ભાગ છેદેલો હોવાથી મોટા પવનથી બાકીનો ભાગ ભાંગી જઈને તે વૃક્ષ તેમના ઉપર પડ્યું. તે પડવાથી તે ત્રણે તત્કાળ મૃત્યુ પામ્યા અને બ્રહ્મદેવલોકને વિષે પદ્મોત્તર નામના વિમાનમાં ત્રણે દેવ થયા.
પરગુણપ્રમોદ અને સ્વદોષદર્શન આપણે પૂર્વે જ જોયા છે; દુષ્કતોની ગહનો મહિમા અને સુકૃતોની અનુમોદનાના ચમકારાઓ. ધર્મની શરૂઆત જ સ્વદોષદર્શનથી અને પરગુણપ્રમોદથી થાય છે.
માત્ર સ્વદોષદર્શન એવો ધર્મ છે જે આત્માને સર્વકર્મથી મુક્ત કરીને મોક્ષ અપાવી શકે, પરલોકમાં સદ્ગતિ અપાવી શકે, આ લોકમાં મૃત્યુ વખતે સમાધિ અપાવી શકે અને જીવનકાળમાં મનસા, વાચા, કર્મણા બ્રહ્મચર્યની શુદ્ધિ અપાવી શકે.
પેલા રડતા સંતની એક વાત છે. એણે ગૃહસ્થજીવનમાં સગી બહેન સાથે એક વખત પાપ કરી
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૨૧૨
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
