________________
જે વરુને કોઈ જ કબજે કરી શક્યું ન હતુ એવા માણસખાઉં ઝનૂની વરુને જંગલમાં એકલા જઈને વહાલની બૂમો પાડતા, ભેટવા માટે હાથ પહોળા કરવાના અભિનય સાથે ફ્રાન્સીસ તેની સામે દોડ્યો. તેની પ્રેમ ઊભરાતી મુખમુદ્રા જોઈને જ વરુ ઠંડુંગાર થઈ ગયું. વરુને ખૂબ પંપાળવા સાથે ફ્રાન્સસે તોફાન કરવાની ના પાડી. શી ખબર? વરુ કાયમ માટે અહિંસક થઈ ગયું.
તાજેતરમાં જ કોઈ ગૌશાળામાં આવેલા અતિ ભયંકર સાંઢને કોઈ કબજે કરી ન શક્યું ત્યારે ચૌદ વર્ષના આદિવાસી કિશોરે માત્ર પંપાળીને તેને કબજે કરીને ઠંડોગાર કરી દીધો. કાર્યકરોએ તેનું રહસ્ય પૂછ્યું ત્યારે કિશોરે કહ્યું, ‘એમાં રહસ્ય જેવું કાંઈ જ નથી. પ્રેમ આપીએ તો પ્રેમ મળે જ !
યોગશાસ્ત્રમાં કલિકાલસર્વજ્ઞ ભગવંતે જે આત્મૌપજ્યભાવ જણાવ્યો છે તેનો જ આ પ્રભાવ છે. કે વૈરીઓ પણ વૈર ભૂલી જાય છે.
રામકૃષ્ણ પરમહંસને છેલ્લી અવસ્થામાં કેન્સર થયું ત્યારે છેલ્લે ખાવાનું પણ બંધ થઈ ગયું. તેમણે કાલિમાતાને કહ્યું, “બીજું કાંઈ નહીં પણ થોડું ખાઈ શકાય એટલું તો મા ! કરી આપ.”
કાલિએ જવાબ આપ્યો, “બેટા ! તું લાખો મોંએ ખાઈ જ રહ્યો છે. એમાં એકાદ મોંએ ખાવાનું બંધ થયું તેમાં અકળાયો કેમ ?”
અને... રામ ચૂપ થઈ ગયા !
વિશ્વમાત્રના સર્વ જીવો પ્રત્યે મૈત્રીભાવ, સમભાવ અને અભેદભાવ એ જ માનવજીવનની વાસ્તવિક આરાધના છે. જૈન શાસ્ત્રકારોએ તો માર્ગાનુસારી જીવનમાં ધર્મની સાવ પાયાની ભૂમિકામાં જીવમાત્ર પ્રત્યે દયાભાવ આવશ્યક જણાવ્યો છે. તે પછી ધર્મની વિકસિત અવસ્થારૂપ સમ્યગ્દર્શનની સાથે અનુકંપાને ગાઢ રીતે જોડેલ છે અને તે પછી ચારિત્રજીવનના ધર્મની સુ-વિકસિત અવસ્થામાં તો ચારિત્ર એટલે સર્વ જીવો સાથે સ્નેહપરિણામ, સર્વસત્ત્વહિતાશય વગેરે કહેલ છે.
જો ધર્મની જઘન્ય, મધ્યમ અને ઉત્કૃષ્ટ ત્રણેય અવસ્થાઓમાં જીવમાત્ર પ્રત્યે કરુણાભાવ આવશ્યક ગણાવાયો હોય ત્યારે તેનું મહત્ત્વ કેટલું બધું વધી જાય છે !
આથી જ પોતે ત્રિશૂળની વેદનાથી પીડાતા હતા છતાં પોતાના શરીરમાંથી પાણીમાં પડતી લોહીની ધારાથી નાશ પામતા અસંખ્ય જીવોની કરુણાથી અગ્નિકાપુત્ર આચાર્યનું હૈયું દુઃખાદ્રિ બની ગયું હતું.
આથી જ કડવી તુંબડીનું ઝેરી બનેલું શાક બીજા જીવોને ન મરવા દેવા માટે ધર્મરુચિ અણગારે પોતે વાપરી જઈને હાથે કરીને મોત બોલાવી લીધું હતું. - જો જીવમાત્ર સાથે સ્નેહપરિણામ એ જ કોઈ પણ કક્ષાના ધર્મ સાથે જોડાયેલો ગુણ હોય તો માતાપિતા સાથે, નોકરો સાથે, બાળકો સાથે, શિષ્યો સાથે, ગુરુજનો સાથે, સાધર્મિક બંધુઓ અને બહેનો સાથે સ્નેહપરિણામ તો કેવું જોઈએ ? શું નાની નાની વાતે એમની સાથે કટુ-પરિણામ પેદા કરનારને હવે ધર્મી કહી શકાય ખરો ?
જૈનોમાં જે પ્રભાવના (વસ્તુનું દાન) કરાય છે તે પ્રાયઃ મીઠી વસ્તુઓની જ કરાય છે. તેના દ્વારા એવું સૂચવવામાં આવે છે કે સહુને તમે વાણીની, હૈયાની મીઠાશ જ આપો, કડવાશ તો કદાપિ નહિ.
જે પરપીડન કરશે તે કદી નહિ કેળવી શકે; પરગુણાનુરાગ અને સ્વદોષદર્શન.
હાય, પરગુણાનુરાગ વિના અને સ્વદોષદર્શન વિના ઘણો બધો કરાતો ધર્મ કદી “ધર્મ કહી શકાય ખરો ? ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૨૦૯
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
