________________
જળની જેમ દ્વારકાના લોકો પૂર્વે તૈયાર કરેલા બધી જાતના મદ્ય લાવી લાવીને નાંખવા લાગ્યા. સિદ્ધાર્થ સારથિની દીક્ષા
એ સમયે સિદ્ધાર્થ નામના સારથિએ શુભ ભાવ આવવાથી બળદેવને કહ્યું, “આ દ્વારકા નગરીની અને યાદવકુળની આવી દશાને હું શી રીતે જોઈ શકીશ ? માટે મને પ્રભુના ચરણને શરણે જવા દો કે જેથી હું ત્યાં જઈને હમણાં જ વ્રત ગ્રહણ કરું. હું જરા પણ કાળક્ષેપ સહન કરી શકું એમ નથી.”
બળદેવ નેત્રમાં આંસુ લાવીને બોલ્યા, “હે અનથ ! હે ભગત ! તું તો યુક્ત કહે છે પણ હું તને છોડવાને અસમર્થ છું, તથાપિ તને વિદાયગીરી આપું છું, પણ જો તું તપસ્યા કરીને દેવ થાય તે પછી જ્યારે મારો વિપત્તિનો સમય આવે ત્યારે તું ભ્રાતૃ-સ્નેહને સંભારીને મને પ્રતિબોધ કરજે.’ બળભદ્રના આ પ્રમાણેના વચનો સાંભળીને ‘બહુ સારું' એમ કહીને સિદ્ધાર્થે પ્રભુની પાસે દીક્ષા લીધી અને છ માસ સુધી તીવ્ર તપસ્યા કરીને સ્વર્ગે ગયો.
સિદ્ધાર્થને પરલોકમાં પોતાનું શું થશે ? એની કેવી જોરદાર ચિંતા હતી. વર્તમાનકાલીન દુનિયાને તો પુણ્યના ઉદય અને થોડાક પુરુષાર્થથી સુખ-ભરપૂર કદાચ બનાવી શકાય પરન્તુ એ રીતે બધા પુણ્ય પરવારેલા આત્માનું પરલોકમાં કોણ ?
સ્વપ્નની દુનિયા આંખ ઉઘડે નહિ ત્યાં સુધી. જીવનની દુનિયા આંખ મીંચાય નહિ ત્યાં સુધી.
એક સંન્યાસીએ કેટલાક શ્લોક બનાવ્યા છે. તેમાં આ જગતના ભોગસુખો અને તેની સામગ્રીઓનું દરેક શ્લોકના ત્રણ ત્રણ ચરણોમાં વર્ણન કર્યું અને કહ્યું છે કે મને આટલું આટલું આ જગતમાં પ્રાપ્ત થયું છે, પરંતુ એ દરેક શ્લોકના છેલ્લા ચરણમાં એક જ વાત મૂકી છે, ‘તતઃ પ્િ, તત: વિમ્, તતઃ વિમ્ ।’તેથી શું થઈ ગયું ? તેથી શું થઈ ગયું ? અથવા ‘ત્યાર પછી શું ? ત્યાર પછી શું ?
આ ચોથું ચરણ પ્રત્યેક ભોગરસિક આત્માને લપડાક મારીને જગાડવાની તાકાત ધરાવે છે. 'किमाश्चर्यमतः परम्
અજૈન મહાભારતમાં એક બોધક પ્રસંગ આવે છે. યુધિષ્ઠિર સિવાયના ચાર પાંડવો તૃષા છિપાવવા માટે વારાફરતી કોઈ જંગલની વાવમાં ઉતર્યા. વાવમાં યક્ષરાજે દરેકને પાણી પીતાં અટકાવીને કહ્યું કે, “પહેલાં મારા સવાલનો જવાબ આપો. તે પછી પાણી પીજો.”
પણ પાંડવો ન માન્યા અને સીધું પાણી પીવા ગયા એટલે કોપાયમાન થઈને યક્ષરાજે વિદ્યાબળથી ચારેયને બેભાન કરીને ત્યાં જ સુવડાવી દીધા. પછી ભાઈઓની શોધ કરતાં કરતાં યુધિષ્ઠિર તૃષાત્ત થઈને તે જ વાવમાં આવ્યા. તે જ પરિસ્થિતિનો તેમણે પણ મુકાબલો કરવો પડ્યો. પણ યુધિષ્ઠિરે પાણી ન પીતાં યક્ષરાજને વિનયભાવે સવાલ પૂછવા કહ્યું.
તેણે કહ્યું કે, “હું એક સમસ્યા આપું છું તેની તમે પૂર્તિ કરો. મારું આ ચોથું ચરણ છે ઃ કિમાશ્ચર્યમતઃ પરમ્ ! પહેલાં ત્રણ ચરણો તમે પૂરા કરી આપો.”
ચરણોની પૂર્તિ કરવાપૂર્વક યુધિષ્ઠિરે કહ્યું :
अहनि अहनि भूतानि, गच्छन्ति स्म यमालयम् ।
શેયા: સ્થાવર તિરુત્તિ, ાિશ્ચર્યમતઃ પરમ્ ॥
તેણે કહ્યું કે, “રોજ રોજ અનેક જીવો મરીને પરલોક જાય છે. આવું જોનાર જીવતા રહેલા ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૮૭
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
