________________
આ પ્રમાણેના તેમના વચન સાંભળીને બળદેવે શ્રીકૃષ્ણને નિષેધ કરીને કહ્યું કે, “હે બાંધવ ! એ સંન્યાસીને વૃથા શા માટે મનાવવો છે ? જેમના મુખ, ચરણ, નાસિકા અને હાથ વાંકા હોય, જેમના હોઠ, દાંત અને નાસિકા પૂલ હોય, જેઓની ઈન્દ્રિયો વિલક્ષણ હોય અને જે હીન અંગવાળા હોય તેઓ કદી પણ શાંતિ પામતા નથી. આ વિષે એને બીજું કહેવાનું પણ શું છે? કારણ કે ભાવી વસ્તુનો નાશ કોઈ પણ રીતે થતો નથી અને સર્વજ્ઞનું વચન અન્યથા થતું નથી.”
પછી શ્રીકૃષ્ણ સશોક વદને ઘેર આવ્યા અને દ્વારકામાં તે દ્વૈપાયનના નિયાણાની વાત ફેલાઈ ગઈ.
બીજે દિવસે શ્રીકૃષ્ણ દ્વારકામાં ઘોષણા કરાવી કે, “હવેથી સર્વ લોકોએ ધર્મમાં વિશેષ રીતે તત્પર રહેવું.” પછી સર્વજનોએ તે પ્રમાણે આરંભ કર્યો, તેવામાં ભગવાન નેમિનાથ પણ રૈવતાચલ ઉપર આવીને સમોસર્યા. તે ખબર સાંભળીને શ્રીકૃષ્ણ ત્યાં ગયા અને જગતની મોહરૂપી મહાનિદ્રાને દૂર કરવામાં રવિની કાંતિ જેવી ધર્મદેશના સાંભળવા લાગ્યા. ધર્મદેશના સાંભળીને પ્રદ્યુમ્ન, શાબ, નિષેધ, ઉલ્થક અને સારણ વગેરે કેટલાય કુમારોએ દીક્ષા લીધી તેમજ રુકિમણી અને જાંબુવતી વગેરે ઘણી યાદવોની સ્ત્રીઓએ પણ સંસાર ઉપર ઉદ્વેગ પામીને પ્રભુની પાસે દીક્ષા લીધી.
પછી શ્રીકૃષ્ણના પૂછવાથી પ્રભુએ કહ્યું કે, “કૈપાયન આજથી બારમે વર્ષે દ્વારકાનું દહન કરશે.” તે સાંભળીને શ્રીકૃષ્ણ ચિંતા કરવા લાગ્યા કે, “તે સમુદ્રવિજય વગેરેને ધન્ય છે કે જેઓએ આગળથી જ દીક્ષા લીધી છે અને હું કે જે રાજ્યમાં લુબ્ધ થઈને દીક્ષા લીધા વિના પડ્યો રહ્યો છું. મને ધિક્કાર છે.”
દ્વૈપાયન મૃત્યુ પામીને અગ્નિકુમાર નિકાયમાં દેવપણે ઉત્પન્ન થયો. પૂર્વનું વૈર સંભારીને તત્કાળ દ્વારકામાં આવ્યો. ત્યાં સર્વ લોકો ચતુર્થ, છઠ્ઠ, અઠ્ઠમ વગેરે તપતત્પર અને દેવપૂજામાં આસક્ત તેના જોવામાં આવ્યા. તેથી ધર્મના પ્રભાવથી તે કાંઈ પણ ઉપસર્ગ કરવાને અશક્ત થયો. તેથી તેમના છિદ્ર જોતો જોતો તે અગિયાર વર્ષ સુધી રાહ જોતો રહ્યો.
ધર્મક્રિયાની પ્રચંડ તાકાત તપ, ત્યાગ, વ્રત, જપ વગેરે સ્વરૂપ ધર્મક્રિયાઓની તાકાત કેટલી જોરદાર હોય છે તે વાત દ્વારિકાદહનને અગિયાર વર્ષ સુધી અટકાવી દેતાં પ્રસંગ ઉપરથી આપણે સમજવી જોઈએ. જો કે અહીં તો ધર્મની પાછળ સાક્ષાત્ મોક્ષનો અભિલાષ નથી છતાં પણ જો તે(ધર્મક્રિયા)માં દૈવીબળોને પણ “રુક-જાઓનો આદેશ આપવાની તાકાત હોય તો મોક્ષના એકમાત્ર લક્ષવાળા, વિધિ અને શુદ્ધિવાળા શાસ્ત્રસાપેક્ષ ધર્મમાં તો કેટલું બધું બળ હોય ! એના દ્વારા સ્વાત્મા ઉપર ત્રાટકતાં કર્મના પ્રચંડ બળોને; દેશ, સમાજ કે કુટુંબ ઉપર ત્રાટકતાં બાહ્ય બળોને કે ધર્મસંસ્થાઓને છિન્નભિન્ન કરતાં આસુરી બળોને “ક-જાવનો આદેશ આપવાની શક્તિ ધરબાયેલી હોય તો તેમાં શી નવાઈ
મોક્ષલક્ષી સદ્ધર્મ દ્વારા આત્મામાં સૂક્ષ્મની પ્રચંડ તાકાત પેદા થાય છે. આવી તાકાતથી જ વર્તમાનકાલીન ધર્મનાશક સ્થળ, સ્થૂળતમ પરિબળોને હવે નાથી શકાશે. ધર્મના બાહ્ય સ્થળ બળોથી મુકાબલો કરવામાં સફળતા મળવાની શક્યતા ઘણી ઓછી લાગે છે.
જો દેવપ્રેરિત દ્વારિકાના દહનને ધર્મથી અટકાવી શકાયું છે તો માનવપ્રેરિત આર્યસંસ્કૃતિના દહનકાર્યને ધર્મબળે કેમ અટકાવી ન શકાય? હા, હવે આપણે તે કામ કરવું જોઈએ. તે માટે સૂક્ષ્મ ધર્મને આરાધવો જોઈએ. ધર્મોની ધૂળ ઉપાસના દ્વારા સૂક્ષ્મ ઉપાસનામાં પ્રવેશ કરવો જોઈએ, કેમકે
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૯૧
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
