________________
ક્યારેક ક્યારેક શ્રીકૃષ્ણ અર્જુનને કહેતા કે, “અર્જુન! ભીષ્મ જબ્બર પરાક્રમી છે. એની તોલે કોઈ ન આવે.” પરંતુ અર્જુનના મનમાં એમ જ થતું કે, “એ બૂઢામાં શું તાકાત હશે ?'
જ્યારે ભીષ્મ પિતામહે કૌરવ-સૈન્યનું નેતૃત્વ લીધું ત્યારે એક દિવસ સંધ્યા સમયે યુદ્ધવિરામ થયા પછી પાંડવોની છાવણીમાં શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુન આવતી કાલના યુદ્ધ અંગે યૂહ ગોઠવતા વાતો કરતા હતા. દિવસના યુદ્ધની ચર્ચા કરતા અર્જુન શ્રીકૃષ્ણને કહે છે, “આપ તો એમ કહેતા હતા કે ભીષ્મ પિતામહમાં અપૂર્વ પરાક્રમ છે. એમનામાં બહુ તાકાત છે. પરંતુ આજે મેં જોયું તે હિસાબે તો મને તેમનામાં કશું જ પાણી દેખાયું નહિ. આપ કહો છો કે તેમનામાં બહુ પરાક્રમ છે તે વાત કદાચ તેમના યૌવન-કાળમાં જરૂર સાચી હશે. આજે તો મને તેમનામાં વાર્ધક્યની નિર્બળતા જ જોવા મળી.”
એ વખતે એકદમ જ અર્જુનના મોં ઉપર હાથ મૂકી દેતાં કૃષ્ણ કહે છે, “અલ્યા મૂરખ અર્જુન ! બોલ મા. કો'ક સાંભળી જશે તો કાલે યુદ્ધ કરવું ભારે પડી જશે.”
અર્જુન કહે છે, “આપ એમનો ખોટો પક્ષ લો છો. આજે તો હું યુદ્ધમાં રમત કરતો હતો, નહિ તો એક જ બાણ મારીને પિતામહને કદાચ પરલોકમાં પહોંચાડી દેત.”
કૃષ્ણ અર્જુનને કહે છે, “અર્જુન ! તું ગાંડપણ કર મા, ચૂપ રહે. જો તારી વાત કૌરવોનો કોઈ ગુપ્તચર સાંભળી જશે તો આપણે ભારે મુશ્કેલીમાં મુકાઈ જઈશું, કાલે ભોં ભારે પડી જશે.”
થોડી વારે ચર્ચા બંધ થાય છે અને સહુ ઊંઘી જાય છે.
સવારના પરોઢિયે પાંચ વાગ્યા ત્યાં જ યુદ્ધ માટેની નોબતો બજી ઊઠી. પૂર્વના કાળમાં શત્રુઓને ભ્રમમાં રાખીને યુદ્ધ લડાતાં નહિ. યુદ્ધમાં પણ ન્યાય અને નીતિના આધારપૂર્વક જ સહુ ચાલતા હતા. આજની જેમ અચાનક બૉમ્બાર્ડિંગ કરવાની અનીતિઓ ત્યારે ન હતી.
અજબ હતા; નોબતના એ પડછંદા આજે બજતી નોબતોના પડછંદા કોઈ જુદા હતા. ધડડડડડડ ઢીમ..ધડડડડડડ ઢીમ...ધડડડડડડ
ઢીમ...
નોબતના પડછંદાઓ સાંભળીને જ શ્રીકૃષ્ણ અર્જુનને તરત ઊઠાડ્યો ! “અલ્યા અર્જુન ! ઊઠ...ઊઠ. જો આ પડછંદાઓ સાંભળ તો ખરો. આવો જોરદાર અવાજ આજ પહેલાં કદી સાંભળેલો ખરો ?”
અર્જુન ઊઠતાંની સાથે કહે છે, “ના, આજનો અવાજ તો બાપ રે ! કાન ફાડી નાંખે એવો છે. કેવા છે આજના અવાજના પડછંદાઓ ! આજે આ નોબત કોણ વગાડતું હશે ?”
કૃષ્ણ કહે છે, “અર્જુન ! આ ચોક્કસ ભીષ્મ પિતામહનો ઝપાટો છે. આજે તેઓ જાતે જ નોબત બજાવી રહ્યા લાગે છે. અર્જુન ! હું કહેતો હતો તે તદ્દન સાચું પડ્યું છે. તું કાલે મને વાત કરતો હતો ત્યારે કૌરવોનો કોઈ ગુપ્તચર આપણો વાર્તાલાપ જરૂર સાંભળી ગયો લાગે છે અને એણે આપણી વાતચીત ભીખને પહોંચાડી લાગે છે. આથી જ આ નોબતો ઉપર ભીખ જાતે આવીને આપણને આહ્વાન કરે છે. અર્જુન ! યાદ રાખ, આજે આપણું આવી બન્યું છે.”
અર્જુન શ્રીકૃષ્ણની વાત સાંભળીને સ્તબ્ધ બની ગયો. સૂર્યોદય થયો અને બન્ને સેનાઓ સામસામી ગોઠવાઈ ગઈ.
ભીષ્મની હાકલ : શ્રીકૃષ્ણ ! સાવધાન ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે.
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૧૩૦
