________________
મેળવી શકાય નહિ.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે ઈશ્વર સાથેનો આ પ્રણય-સંબંધ બીજે જોડવાથી, બીજાના શરણાગત બનવાથી, એની પાછળ ઘેલા બનવાથી શું આવું સુખ અનુભવી ન શકાય ?
આ પ્રશ્નનો ઉત્તર સાફ નકારમાં આપી શકાય. એનું કારણ એ છે કે “ઈશ્વર' સિવાય જયાં ક્યાંય પણ જોડાણ થવાનું તે નશ્વરનું જ જોડાણ હશે. નશ્વરનો પ્રણય-સંબંધ થયા પછી જ્યારે એમાં તડો પડશે, તિરાડો પડશે અને એ સંબંધ તૂટી જશે, વેરવિખેર થઈ જશે ત્યારે એ જ પ્રણય રોકકળા મચાવશે, કાગારોળ કરી મૂકશે.
નશ્વર સઘળું ય નાશવંત. ઈશ્વર છે અવિનાશી.
સંબંધ તો અવિનાશી સાથે બાંધ્યો કામનો કે જે ભવોભવની પ્રીતમાં પરિણમી જાય, અતૂટ પ્રીત તો આનું જ નામ.
એક ભવની પ્રીત અનેક ભવો સુધી રોવડાવે, રખડાવે અને રઝળાવે એ પ્રણય શા કામનો ?
તો શું માનવમાત્ર શરણ્યને શરણે જઈ શકે ખરો? અંતિમ શ્વાસ સુધી શરણ્યના ચરણો ચૂમતો જ રહે એવી સિદ્ધિ અને વરી શકે ખરી ? શરણ્યના ભાનમાં બધું ભૂલી જાય તેમ પણ બને ખરું ?
હા, જરૂર બને પણ તે માટે માનવે સમગ્ર સંસારને પર્યાયાર્થિક નયની આંખોથી નિહાળવો પડશે, સઘળું ય નાશવંત છે એ વાત આત્મસાત્ કરી દેવી પડશે.
સંસાર ગમે તેટલો સારો મજાનો દેખાય છતાં મણિધર સર્પની જેમ અત્યંત ભયંકર છે. રામા અને રમાને એકાએક છોડીને અહીંથી ચાલી જવાનું છે અને તેથી જ આ સાધનો ચિરંજીવ સુખ આપી શકે તેમ નથી જ. આમાં કાંઈક ખૂટે છે; ક્યાંક, કશુંક ખોટવાય છે, ક્યાંક ભૂલ થતી હોય તેમ લાગે
છે.
આવી કેટલીક સૂત્રાત્મક બાબતો જો હૈયે કોતરાઈ જાય તો હારેલા, થાકેલા અને મુંઝાયેલાં એ મનમાં એકદમ એક પ્રશ્ન ઊભો થઈ જાય કે તો પછી સુખ ક્યાં ?
સંસાર ભયંકર લાગ્યા પછી ત્યાંથી નાસી છુટવા માટે તલપતો આ માનવ હાથમાં ઝાલ્યો ન રહે, વાર્યો વરે નહિ. નવા ઊભા થઈ ગયેલા પ્રશ્નની ખોજમાં એના જીવનની ખેતી કરી નાંખે અને તેમાં જ એને હાથ લાગી જાય તારક તીર્થાધિપતિનું તત્ત્વજ્ઞાન. જન્મથી જ મળી ગયું હોય તો હવે હૈયાથી સમજાઈ જાય એ તત્ત્વજ્ઞાનમાં ખીચોખીચ ભરેલું સત્ય
અને..એકદમ ઝૂકી પડે મસ્તક એ ત્રિભુવનપતિને : “પ્રભો ! આપે જ મારી સઘળી ગૂંચો ઉકેલી નાંખી. મારા રસ્તે પથરાયેલું ઘેરું ધુમ્મસ આજે આપે વિદારી નાંખ્યું. મારી દિશા સાફ થઈ ગઈ. મારું ચિત્ત સ્વસ્થ થઈ ગયું. મને અતીવ આશ્ચર્ય થાય છે એ બાબતનું કે આપે શી રીતે આ તત્ત્વજ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું? કોણે આપને બતાવ્યું? તદન અગમ્ય પ્રદેશોનું સફળ ખેડાણ આપે કેવી રીતે કરી નાંખ્યું ? મારા અનુભવની એકએક વાત આપના હિતવચનો સાથે મળી જાય છે.”
અહીં જ ભોગી ભક્ત બને છે અને યોગીશ્વર એના ભગવાન બને છે. પછી તો સંસાર ભૂલી જવાય, ક્યારેક યાદ આવે તો ય ખટકે, ભોગવાય તો ય આકરો લાગે, એમાં ભરમાય તો ય પાછા સવેળા જાગી જાય, ક્યાંક ભૂલે તો ત્યાંથી ભાગી છૂટે.
અને આ બધુંય કદાચ જાણતાં કે અજાણતાં એનાથી બની ગયું તો ય તે માત્ર કાયાથી ! ચિત્ત તો શરણ્યના ચરણોમાં જ બહુધા આળોટતું રહ્યું. ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૧૫ર
