________________
જીવતા જ તમારી પાસેથી લઈને સુલતાને આપ્યા હતા. પછી ત્યાં એ છ સાધુઓને જોઈને દેવકીને સ્તનમાંથી પય ઝરવા લાગ્યું. તેણે છએ મુનિને પ્રેમથી વંદના કરીને કહ્યું કે, “હે પુત્રો ! તમારા દર્શન થયા તે બહુ સારું થયું. મારા ઉદરમાંથી જન્મ લેનાર પૈકી એકને ઉત્કૃષ્ટ રાજય મળ્યું અને તમને છને દીક્ષા પ્રાપ્ત થઈ તે તો બહુ સારી વાત થઈ, પણ મને એમાં એટલો જ ખેદ છે કે તમારામાંથી મેં કોઈને રમાડ્યા કે ઉછેર્યા નહીં.”
ભગવાન નેમિનાથ બોલ્યા, “દેવકી ! વૃથા ખેદ શા માટે કરો છો ? પૂર્વજન્મના કૃત્યનું ફળ આ જન્મને વિશે પ્રાપ્ત થયું છે, કેમકે પૂર્વભવમાં તમારી સપત્નીના સાત રત્નો ચોર્યા હતા, પછી જયારે તે રોવા લાગી ત્યારે તમે તેમાંથી માત્ર એક રત્ન પાછું આપ્યું હતું.” આ પ્રમાણે સાંભળીને દેવકી પોતાના પૂર્વભવનું દુષ્કૃત નિંદતી ઘેર ગઈ અને પુત્રજન્મની ઈચ્છાથી ખેદયુક્ત રહેવા લાગી. તેવામાં શ્રીકૃષ્ણે આવીને પૂછ્યું કે, “હે માતા ! તમે ખેદ કેમ કરો છો?” દેવકી બોલ્યા, “હે વત્સ! મારું બધું જીવિત નિષ્ફળ ગયું છે, કેમકે તમે બાળપણમાં નંદને ઘેર મોટા થયા અને તમારા અંગ્રેજ છે સહોદર નાગ સાર્થવાહને ઘેર ઉછર્યા. મેં તો સાતમાંથી એકેય પુત્રને બાલ્યવયમાં પ્રેમ કર્યો નહીં. તેથી હે વત્સ ! બાળકનું લાલન-પાલન કરવાની ઈચ્છાવાળી હું પુત્રને ઈચ્છું છું. તે પશુઓને પણ ધન્ય છે કે જેઓ પોતાના બચ્ચાને વહાલ કરે છે.”
ગજસુકુમાલા માતાના આવા વચન સાંભળીને હું તમારો મનોરથ પૂરો કરીશ' એમ કહીને શ્રીકૃષ્ણ સૌધર્મ ઈન્દ્રના સેનાપતિ નૈગમેથી દેવની આરાધના કરી. દેવ પ્રત્યક્ષ થઈને બોલ્યા, “હે ભદ્ર ! તમારી માતાને આઠમો પુત્ર થશે, પણ જયારે તે બુદ્ધિમાન યુવાવસ્થા પામશે ત્યારે દીક્ષા લેશે.”
તેના આ પ્રમાણેના કથન પછી સ્વલ્પ વખતમાં એક મહદ્ધિક દેવ સ્વર્ગથી આવીને દેવકીના ઉદરમાં ઉત્પન્ન થયો અને સમય આવતા પુત્રરૂપે અવતર્યો. તેનું ગજસુકુમાલ નામ પાડ્યું. બીજા શ્રીકૃષ્ણ હોય તેવા એ દેવ સમાન પુત્રનું દેવકી લાલનપાલન કરવા લાગ્યા. માતાને અતિ વહાલો અને ભ્રાતાને પ્રાણ સમાન કુમાર બંનેના નેત્રરૂપી કુમુદને ચંદ્રરૂપ થયો. અનુકૂળ યુવાન વયને પામ્યો, પિતાની આજ્ઞાથી દ્રમ રાજાની પુત્રી પ્રભાવતીને પરણ્યો. વળી તે બ્રાહ્મણની ક્ષત્રિયાણી સ્ત્રીથી ઉત્પન્ન થયેલી સોમા નામની કન્યાને પણ જો કે ઈચ્છતો હતો, છતાં ય માતા અને ભ્રાતાની આજ્ઞાથી પરણ્યો. તેવામાં શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ ત્યાં સમોસર્યા. તેમની પાસે સ્ત્રીઓ સહિત જઈને ગજસુકુમાલે સાવધાનપણે ધર્મ સાંભળ્યો. તેથી અપૂર્વ વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થતાં બન્ને પત્નીઓ સહિત માતા-પિતાની આજ્ઞા મેળવીને તેણે પ્રભુની પાસે દીક્ષા લીધી. જ્યારે ગજસુકુમાલે દીક્ષા લીધી ત્યારે તેના વિયોગને સહન ન કરી શકતા એવા તેના માતાપિતાએ, શ્રીકૃષ્ણ પ્રમુખ ભાઈઓએ ઊંચે સ્વરે રુદન કર્યું.
જે દિવસે દીક્ષા લીધી તે જ દિવસે ગજસુકુમાલ મુનિ પ્રભુની આજ્ઞા લઈને સાયંકાળે સ્મશાનમાં જઈને કાયોત્સર્ગધ્યાને રહ્યા. તેવામાં કંઈક કારણે બહાર ગયેલા સોમશર્મા બ્રાહ્મણે તેમને જોયા. તેમને જોઈને તે સોમશર્માએ ચિંતવ્યું કે, “આ ગજસુકુમાળ ખરેખરો પાખંડી છે. વિડંબના કરવા માટે જ એ મારી પુત્રીને પરણ્યો હતો.” આમ વિચારીને એ મહાવિરોધી બુદ્ધિવાળા સોમશર્માએ અતિ ક્રોધાયમાન થઈને બળતી ચિતાના અંગારાથી ભરેલી એક ઘડાની ઠીબ તેના માથા પર મૂકી. તેનાથી અત્યંત દહન થયા છતાં તેમણે ખૂબ સમાધિપૂર્વક સર્વ સહન કર્યું. તેથી ગજસુકુમાળ મુનિના કર્મરૂપી સર્વ ઈંધન બળીને ભસ્મ થઈ ગયા અને તત્કાળ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરીને આયુષ્ય પૂર્ણ થવાથી
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૮૧
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
