________________
ભીષ્મને માત્ર ઘાયલ કરવાનો ઉપાય પૂછતાં યુધિષ્ઠિર
યુધિષ્ઠિરે કહ્યું, “શ્રીકૃષ્ણ ! આપના સામર્થ્યની તો કોઈ વાત ન થાય. અમને એમાં લગીરે શંકા નથી, પરન્તુ અર્જુને આપને જણાવેલી વાત વિચારણીય તો છે જ.
વળી જેમના ખોળામાં ભીમ, અર્જુન વગેરે અમે સહુ રમ્યા છીએ, જે અમારા પિતામહ છે એમને હણી નાંખવા માટે અમે ખૂબ લાચાર અને નાહિંમત બની જતા હોઈએ તો તે ખૂબ સ્વાભાવિક બાબત છે. આપ અમને બીજો કોઈ ઉપાય બતાવો, જેમાં તે ઘાયલ થઈ જાય અને અમારા હાથે હણાય નહિ.”
શ્રીકૃષ્ણે કહ્યું, “એ ઉપાય તો આખા જગતમાં પ્રસિદ્ધ થયેલો છે. સહુ જાણે છે કે પિતામહ નિઃશસ્ર, સ્ત્રી, ભયભીત, નપુંસક અને ગરીબની સામે શસ્ત્ર નહિ છોડવાની પ્રતિજ્ઞાવાળા છે. તમે એક કામ કરો. દ્રુપદ રાજાનો પુત્ર નપુંસક છે. તેનું નામ શિખંડી છે. તેના દ્વારા કાલે પિતામહની સામે બાણોની વર્ષા કરાવો. પિતામહ તેને હણવા માટે બાણ નહિ છોડે. એટલે એકપક્ષી બાણવર્ષાથી પિતામહ ઘાયલ થઈને પડી જશે.”
શિખંડીની સામે શસ્ત્ર મૂકી દેતાં ભીષ્મ સહુને આ વાત પસંદ પડી ગઈ. દસમા દિવસનું પ્રભાત ઊગ્યું. યુદ્ધનો આરંભ થયો. ભયાનક સંઘર્ષ ચાલ્યો. ધીમે રહીને પાંડવોએ અર્જુનના રથમાં અર્જુનને પાછળ કરીને શિખંડીને આગળ કર્યો. તેણે બાણવર્ષા શરૂ કરતાં જ પિતામહે ધનુષ્ય હેઠું મૂકી દીધું. પિતામહની રક્ષાર્થે બાજુમાં ઊભા રહેલા દુર્યોધનાદિએ શિખંડીની બાણવર્ષાને નિષ્ફળ કરવા માટે બાણોનો વળતો સફળ હુમલો કર્યો. શિખંડીના બાણો અધવચમાં તૂટી પડવા લાગ્યા. દુર્યોધનાદિએ શિખંડી ઉપર જોરદાર બાણવર્ષા શરૂ કરી પણ ભીમ અને અર્જુન વગેરેએ શિખંડીનું આબાદ રીતે રક્ષણ કર્યું.
અંતે... ના-છૂટકે ભીષ્મને ઘાયલ કરતો અર્જુન શ્રીકૃષ્ણે અર્જુનને કહ્યું, “ભાઈ ! ભીષ્મને એક પણ બાણ લાગતું નથી. હવે તું જ શિખંડીની પાછળ ઊભો રહીને જોરદાર બાણવર્ષા કરીને પિતામહને ઘાયલ કર. આ કપરી કામગીરી બજાવ્યા વિના છૂટકો નથી. ‘પિતામહ ! પિતામહ !' કરીને વેવલો થા મા. હવે તો પરાક્રમી પાંડુના ઓ પુત્ર ! ઓ ક્ષત્રિય વીર ! ઊઠ, ઊભો થા અને દુષ્ટોના હાથમાંથી પ્રજાનું રક્ષણ કરવા માટે દુષ્ટોને અને દુષ્ટોના પક્ષકારોને સત્વર કાં જાનથી દૂર કર, કાં રણમેદાનમાંથી દૂર કર.”
અને...અર્જુન શિખંડીની પાછળ ગોઠવાઈ ગયો. તેણે જોરદાર બાણવર્ષા ચાલુ કરી. તે વખતે દુર્યોધનાદિ પણ તે બાણવર્ષાને નિવારી ન શક્યા. પિતામહ સખત રીતે ઘાયલ થવા લાગ્યા. આગળ શિખંડી દેખાતો હતો એટલે પિતામહ બાણનો પ્રતિ-મારો કરી શકતા ન હતા.
ભીષ્મના ગુણ-દર્શનની પરાકાષ્ટા
એ વખતે પિતામહે પોતાના સારથિને કહ્યું, “શું અદ્ભુત રીતે પ્રત્યેક બાણ આવી રહ્યું છે ! શું આ બાણાવલીની કલા છે ! સારથિ, મને તો લાગે છે કે અર્જુન સિવાય આવા અમોઘ બાણ બીજો કોઈ છોડી શકે નહિ. ધન્ય છે અર્જુન ! તને લાખ લાખ ધન્યવાદ છે કે તું આવી અજોડ કલાનો સ્વામી છે. મેં તો આજે જ તારી આ અનુપમ, અવર્ણનીય કલાનું દર્શન કર્યું. ભલે મારું મોત નજીક આવતું. મને તેના અફસોસ કરતાં અર્જુનની આ કલા જોવાનો આનંદ સવિશેષ છે.”
કેવી કમાલ છે પિતામહના યુદ્ધભૂમિના ગુણદર્શનની !
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
દોષમાં ય ગુણદર્શનની કલાના પ્રસંગો જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૧૩૨
