________________
રાજાઓ અને પ્રજા બૌદ્ધ ધર્મનો ત્યાગ કરવા તૈયાર થતાં નથી.
અંતે કુમારિલ એક યુવાનની શોધમાં નીકળે છે કે જે એના ‘મિશન”ના દોરને આગળ ધપાવે, જે એના શુદ્ધ નિર્વાણની વિચારધારાને વિશ્વમાં પ્રસરાવીને વિકૃત નિર્વાણની વિચારધારાને તોડે.
કુમારિલને એકની જ જરૂર છે. એને ઘણા ખપતા નથી. એક પણ વીર સપૂત એને મળી જાય એટલે એ પોતે આત્મસંતોષ માણી લેવા તૈયાર છે.
જેને કેસરિયાં જ કરવા છે અને ઘણાંની જરૂર નથી. ઘણાંની જરૂર તો યુદ્ધમાં લડીને વિજય મેળવવાની ખેવનાવાળાઓને હોય. કેસરિયાં કરનારાઓ લઘુમતી કે બહુમતીનો વિચાર કરતા નથી. ધર્મની સંરક્ષા કાજે એ લોકો બહુમતીના કુખ્યાત તૂતનો વિચાર સુધ્ધાં કરતા નથી.
જેને બલિદાન જ દેવું છે, જેને જીવન અર્પણ જ કરવું છે અને ઘણાંની જરૂર શી? અમારે ત્યાં ધર્મસંતો પહેલાં ખૂબ જ સક્રિય બને, અથાગ પ્રયત્નો કરે, ધર્મરક્ષા કાજે તમારા જેવાઓને જગાડવા માટે રાડો પાડે, ધર્મસભાઓ યોજે અને ધર્મરક્ષા માટે કટિબદ્ધ બનવાનું એલાન પણ કરે તો ય જો તમે ન જ જાગો તો પછી અંતે, સંતો સક્રિયતામાંથી નિષ્ક્રિયતા તરફ વળે, પૂર્ણ નિષ્ક્રિય બની જાય. એમની એ નિષ્ક્રિયતામાંથી જ પછી સક્રિયતાનું પુનર્નિર્માણ થાય.
બલિદાન દેવા કાજે સંતોએ તૈયાર થવું પડે, કેસરિયાં કરવા માટે સજજ બનવું પડે. બલિદાન કોઈના નિષ્ફળ જતાં જ નથી.
બલિદાન ક્યારેય પણ સફળ થાય છે. બલિદાન દેનારાને પછી ઝાઝાં-ઓછાની ચિંતા રહેતી
નથી.
જીજીબાઈ એક જ હતા, સ્વામી કોંડદેવ એક જ હતા જેણે જીજીબાઈના પેટે અવતરેલા શિવાજીને ‘શિવાજી' બનાવવાનું કામ કર્યું હતું ! શિવાજી એક જ હતા અને એ શિવાજીને શૂરવીર બનાવવામાં પ્રચંડ પ્રેરણા આપનાર રામાયણનો અરણ્યકાંડ પણ એક જ હતો. બધું જ એક ! છતાં ય એ એક-એકનો સરવાળો જ ધર્મ-સંસ્કૃતિના ધ્વજને ઊંચે આભમાં લહેરાવે છે. - કુમારિલ એકની શોધમાં છે. એને એક ખપે છે મર્દ, શૂરવીર અને ધર્મરક્ષા માટે પ્રાણ ધરનાર જવાંમર્દ !
અન્ને કુમારિલ નિર્વાણ સાધક સંસ્કૃતિની ઘોર ખોદતી બૌદ્ધની નિર્વાણ-માન્યતાના પ્રચંડ પ્રચારથી દુઃખી થઈને, ત્રાસી જઈને, સંતપ્ત બની જઈને ગામબહાર મોટી તુષની ગંજી ઊભી કરાવે છે. ઘઉંના છોતરાના ઢગલા ઉપર જઈને કુમારિલ બેસે છે. નીચેથી એ ગંજી ધીરે ધીરે સળગાવાયા છે. ધીરે ધીરે આખી ગંજીમાં દાહકતા ઉત્પન્ન થવા માંડે છે. ઉપર બેઠેલા કુમારિકનો દેહ પણ તપી રહ્યો છે. શાંત અને ધીરે ધીરે સળગતો એ અગ્નિ કુમારિકને બે-ચાર કલાકમાં ભડથું કરી નાંખતો નથી પરંતુ દિવસોના દિવસો જાય છે અને કુમારિક શેકાતો જાય છે.
એના હૃદયમાં એક જ તમન્ના છે કે ધર્મની થઈ રહેલી આ ક્રૂર હાંસી કોક દિ મને જોતાં કોઈના હૈયાને અડી જશે. હું સળગી રહ્યો છું એ જોઈને કોઈ મને પૂછશે કે “તમે કેમ બની રહ્યા છો ?' ત્યારે મારી આંતરવ્યથા હું એને કહીશ. આમ મારું આ મૃત્યુ નિહાળતાં કોકનો આતમ જાગશે અને ધર્મને એ બચાવશે.
કુમારિલ બલિદાન દેવા તૈયાર થઈ ગયો છે. એનું એ બલિદાન એળે જતું નથી. એ જે કોઈ યુવાનની શોધમાં છે એ યુવાન એને એક દિ મળી જાય છે.
બધા લોકો એને જોવા જાય છે પરંતુ કોઈ પૂછતું નથી કે “ભાઈ ! તમે કેમ બળી મરો છો?' ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૭૫
